Διαβήτης τύπου 2 στα παιδιά: συμπτώματα, αιτίες και θεραπεία

Πριν από μερικές δεκαετίες, η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε παιδιά δεν θεωρούνταν συχνή. Οι γιατροί πίστευαν πως αυτή η μορφή διαβήτη αφορά κυρίως ενήλικες, οπότε τα παιδιά με διαβήτη διαγιγνώσκονταν σχεδόν αποκλειστικά με διαβήτη τύπου 1, γνωστό και ως παιδικός διαβήτης.

Στις μέρες μας όμως, το τοπίο έχει αλλάξει σημαντικά. Υπολογίζεται ότι εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά και έφηβοι ζουν με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ καταγράφεται διαρκής άνοδος των περιστατικών διαβήτη τύπου 2 στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα.

Πώς εξελίσσεται ο διαβήτης τύπου 2

Ο οργανισμός μας μετατρέπει τους υδατάνθρακες της διατροφής σε γλυκόζη, η οποία λειτουργεί ως κύρια πηγή ενέργειας για τα κύτταρα. Η ινσουλίνη, που παράγεται στο πάγκρεας, διευκολύνει τη μεταφορά της γλυκόζης από το αίμα στα κύτταρα, όπου χρησιμοποιείται για ενέργεια.

Σε περιπτώσεις διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά, τα κύτταρα του οργανισμού εμφανίζουν μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη. Ως αποτέλεσμα, η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα και τα επίπεδά της αυξάνονται υπερβολικά. Αν η υπεργλυκαιμία δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην καρδιά, στην όραση και στα νεφρά.

Ποια παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 παρατηρείται συχνότερα σε παιδιά που παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:

• κορίτσια,
• υπέρβαρα ή παχύσαρκα,
• ιστορικό διαβήτη στην οικογένεια,
• ανήκουν σε πληθυσμιακές ομάδες με αυξημένο κίνδυνο,
• έχουν ήδη αναπτύξει αντίσταση στην ινσουλίνη.

Ο σημαντικότερος παράγοντας εμφάνισης είναι το αυξημένο σωματικό βάρος. Όταν ένα παιδί παρουσιάζει υπέρβαρο, ο κίνδυνος για διαβήτη διπλασιάζεται. Στην αύξηση του βάρους συμβάλλουν επιβαρυμένες διατροφικές συνήθειες, περιορισμένη φυσική δραστηριότητα, οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας ή, σε σπάνιες περιπτώσεις, ενδοκρινολογικές ή άλλες οργανικές διαταραχές. Συχνά, η εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση.

Ποια συμπτώματα υποδηλώνουν διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά

Στα πρώτα στάδια το νόσημα μπορεί να μη συνοδεύεται από εμφανείς ενδείξεις. Ωστόσο, αργότερα ενδέχεται να εμφανιστούν τα παρακάτω:

• απώλεια βάρους χωρίς προφανή λόγο,
• έντονη δίψα ή πείνα ακόμη και μετά από γεύμα,
• ξηρότητα στο στόμα,
• αυξημένη συχνότητα ούρησης,
• αίσθημα αδυναμίας ή κόπωσης,
• διαταραχές στην όραση,
• καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων,
• δυσκολία στην αναπνοή,
• φαγούρα στο δέρμα,
• μουδιάσματα ή τσιμπήματα στα άκρα.

Σε περίπτωση που εντοπιστούν τέτοια συμπτώματα, η επικοινωνία με παιδίατρο κρίνεται άμεση ανάγκη.

Μέθοδοι θεραπείας

Το πρώτο βήμα είναι η επίσκεψη στον ιατρό για την εκτίμηση του σωματικού βάρους, του ύψους και τον απαραίτητο αιματολογικό έλεγχο για την επιβεβαίωση διαβήτη ή προδιαβητικής κατάστασης. Ορισμένες φορές, στην αρχική φάση, μπορεί να χορηγείται προσωρινά ινσουλίνη. Μετά την ακριβή διάγνωση, ο γιατρός θα εισηγηθεί αλλαγές στον τρόπο ζωής και πιθανόν φαρμακευτική αγωγή, όπως μετφορμίνη. Υπάρχουν και άλλες φαρμακευτικές επιλογές για παιδιά, αν και είναι περιορισμένες.

Η παρακολούθηση της γλυκόζης στο αίμα γίνεται τακτικά με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (A1c), η οποία αντικατοπτρίζει τη μέση τιμή σακχάρου για διάστημα αρκετών μηνών. Η μέτρηση των επιπέδων σακχάρου απαιτείται πιο συχνά όταν ξεκινάει νέα αγωγή, τροποποιείται το θεραπευτικό σχήμα ή γίνεται χρήση ινσουλίνης. Ο θεράπων γιατρός καθορίζει πόσο συχνά πρέπει να ελέγχεται το σάκχαρο – συνήθως αρκετές φορές ημερησίως σε περιπτώσεις θεραπείας με ινσουλίνη, ή λιγότερο συχνά για εναλλακτικές θεραπείες.

Η καθημερινή διαχείριση της νόσου

• Δημιουργία πλήρους και ισορροπημένου διατροφικού πλάνου με τη συνδρομή διαιτολόγου. Τα γεύματα να είναι σταθερά – τρία κύρια και μερικά μικρά ενδιάμεσα.
• Τήρηση περίπου ίδιου ποσού υδατανθράκων σε κάθε γεύμα για την αποφυγή αιφνίδιων αυξήσεων της γλυκόζης.
• Εκπαίδευση του παιδιού στον υπολογισμό των υδατανθράκων.
• Προετοιμασία κολατσιού για το σχολείο ή ενημέρωση για το μενού της ημέρας για καλύτερη ρύθμιση σακχάρου και όρθο σχεδιασμό της φαρμακευτικής αγωγής.
• Διαθεσιμότητα ειδικού σετ με χυμούς, σνακ ή δισκία γλυκόζης, για το ίδιο το παιδί και το προσωπικό του σχολείου ή υπεύθυνους ενήλικες.
• Συστηματικότητα σε διατροφή, σωματική άσκηση και φαρμακευτική αγωγή όσο το δυνατόν περισσότερο.
• Καθημερινή σωματική δραστηριότητα διάρκειας τουλάχιστον μίας ώρας την ημέρα και περιορισμός του χρόνου μπροστά σε οθόνες μέχρι δύο ώρες.

Πώς να ενισχύσετε τη συμμετοχή του παιδιού στη διαχείριση της πάθησής του

Η αυτοπεποίθηση του παιδιού ενισχύεται όταν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας του. Είναι καλό να προσαρμόζετε τις ευθύνες ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, προσφέροντας συγχρόνως καθοδήγηση και στήριξη όπου χρειάζεται.

Ανάπτυξη δεξιοτήτων ανάλογα με την ηλικία

• 3–7 ετών: επιτρέπεται στο παιδί να επιλέξει το δάχτυλο για τη μέτρηση ή τη θέση για την ένεση ινσουλίνης, μπορούν να μετρούν αντίστροφα μαζί με τον ενήλικα πριν τη χορήγηση.
• 8–11 ετών: συνεισφέρει στη χορήγηση ινσουλίνης υπό την επίβλεψη των γονιών, αναγνωρίζει σημάδια υπογλυκαιμίας και μαθαίνει να αντιδρά κατάλληλα, ξεκινά να λαμβάνει πρωτοβουλίες για επιλογή φαγητού και υπολογισμό υδατανθράκων.
• 12 ετών και μεγαλύτερα: διενεργεί μόνο του τους ελέγχους σακχάρου και τις ενέσεις ινσουλίνης, ρυθμίζει τα φάρμακά του, θυμάται τα ραντεβού και τις δοσολογίες.

Κατά την εφηβεία, η αυτορρύθμιση των επιπέδων σακχάρου γίνεται συχνά πιο απαιτητική λόγω ορμονικών αλλαγών, μεταβολών στην εικόνα του σώματος, αυξανομένης ανεξαρτησίας και συναισθηματικών πιέσεων. Καλό είναι να παρακολουθείτε για σημάδια άγχους, καταθλιπτική διάθεση ή διατροφικές διαταραχές και να απευθυνθείτε σε ειδικό, εάν κριθεί απαραίτητο.

Σημαντικές οδηγίες για την ασφάλεια

• Το παιδί να φέρει πάντα βραχιολάκι ή επιγραφή με πληροφορία για τη νόσο του.
• Ετοιμάστε γραπτό σχέδιο φροντίδας για το σχολείο, όπου θα καταγράφονται οι βασικές ανάγκες της καθημερινότητας.
• Συνεργαστείτε εκ των προτέρων με το προσωπικό του σχολείου, προπονητές ή τους γονείς των φίλων ώστε να προσφέρουν υποστήριξη σε επείγουσες περιπτώσεις.
• Ενημερώστε όλα τα μέλη της οικογένειας και το ίδιο το παιδί σχετικά με την αναγνώριση και τη διαχείριση της υπογλυκαιμίας.
• Σε περιπτώσεις δυσκολίας στη ρύθμιση της ασθένειας, μην επιπλήττετε το παιδί – η θετική στήριξη και η ειλικρινής επικοινωνία είναι απαραίτητες.

Πρόληψη – είναι εφικτή η αποτροπή;

Οι ίδιοι κανόνες που συντελούν στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 συμβάλλουν και στην πρόληψή του. Η ισορροπημένη διατροφή, ο περιορισμός τροφίμων πλούσιων σε ζάχαρη, γρήγορα απορροφήσιμους υδατάνθρακες και λιπαρές ουσίες, μαζί με την τακτική φυσική δραστηριότητα, αποτελούν βασικούς πυλώνες. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν πως τα δραστήρια παιδιά εμφανίζουν μειωμένη αντίσταση στην ινσουλίνη και διατηρούν πιο υγιές βάρος.

Τι να κάνετε αν οι αλλαγές δυσκολεύουν το παιδί

Αλλαγές συνηθειών, ειδικά στην εφηβεία, μπορεί να είναι απαιτητικές. Η οικογενειακή υποστήριξη παίζει καθοριστικό ρόλο. Συζητήστε με το παιδί για την υγεία του και το σωματικό του βάρος, ενθαρρύνετέ το να μοιράζεται ανησυχίες, αλλά αποφύγετε να το απομονώνετε από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας – φροντίστε για κοινές αλλαγές στη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα ώστε να μη νιώθει μόνο του.

• Υποστηρίξτε σταδιακά την υιοθέτηση υγιών συνηθειών, καθώς κάθε αλλαγή απαιτεί χρόνο.
• Ανακαλύψτε ποια φυσική δραστηριότητα είναι ελκυστική για το παιδί και περιορίστε το χρόνο μπροστά στις οθόνες.
• Θέστε μικρούς, σαφώς προσδιορισμένους στόχους και ενισχύστε το παιδί όταν τους πετυχαίνει.
• Αν διαπιστώσετε ότι το παιδί αποφεύγει συστηματικά το πρόγραμμα, αναζητήστε τις πραγματικές αιτίες αυτής της συμπεριφοράς.
• Απευθυνθείτε για συμβουλές σε επαγγελματίες υγείας σχετικά με επιπλέον υποστήριξη ή εναλλαγές στο πλάνο θεραπείας.

Η συνεργασία ανάμεσα στο παιδί, στην οικογένεια και στους γιατρούς είναι ουσιαστικής σημασίας για τη διατήρηση της καλής υγείας και την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού.