Πόσο συχνά η ανάγκη για βαθύτερη αναπνοή σχετίζεται με το νευρικό σύστημα;

Το συχνό αίσθημα ότι χρειάζεται να εισπνεύσουμε πιο βαθιά – είτε συνοδεύεται από την αίσθηση πως οι πνεύμονες δε γεμίζουν πλήρως είτε οδηγεί σε ανάγκη για αναστεναγμό – αποτελεί εμπειρία που συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους περιστασιακά. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί τόσο σε υγιή άτομα όσο και σε όσους παρουσιάζουν συγκεκριμένες παθήσεις. Τις περισσότερες φορές οι αντίστοιχες αισθήσεις προκαλούν ανησυχία, κινητοποιώντας την αναζήτηση εξηγήσεων ή σκέψεων σχετικά με το αν κρύβουν κάποιο σημαντικότερο πρόβλημα υγείας. Μια από τις βασικές εξηγήσεις για την εμφάνιση της συχνής ανάγκης για βαθιά εισπνοή σχετίζεται με τη λειτουργία του νευρικού μας συστήματος και τη ρύθμισή του στην αναπνοή. Ας δούμε πώς δρα αυτός ο πολύπλοκος μηχανισμός.

Πώς το νευρικό σύστημα επηρεάζει τη λειτουργία της αναπνοής

Η αναπνοή αποτελεί μια ιδιαίτερη διαδικασία, διότι ελέγχεται ταυτόχρονα τόσο συνειδητά όσο και από αυτόματους, ασυνείδητους μηχανισμούς. Η συχνότητα, το βάθος και ο ρυθμός της αναπνοής ρυθμίζονται κυρίως από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, το οποίο διαρκώς παρακολουθεί τα επίπεδα οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, διατηρώντας την ισορροπία και επιτρέποντας στον οργανισμό να λειτουργεί σωστά.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα και το κέντρο της αναπνοής

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα διακρίνεται σε συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό τμήμα. Αυτά διαχειρίζονται τη δραστηριότητα του αναπνευστικού κέντρου, που βρίσκεται στο στέλεχος του εγκεφάλου. Όταν βρισκόμαστε υπό σωματική ή ψυχολογική ένταση, η συμπαθητική λειτουργία επιταχύνει την αναπνοή, προετοιμάζοντας το σώμα για δράση. Στον αντίποδα, ο παρασυμπαθητικός τομέας επιβραδύνει την αναπνευστική δραστηριότητα και διευκολύνει τη χαλάρωση, αποσπώντας το σώμα από την ένταση.

Αλληλεπίδραση αναπνοής και συναισθηματικής κατάστασης

Το νευρικό σύστημα έχει στενή σύνδεση με τη συναισθηματική μας σφαίρα. Άγχος, στρες, έντονη συγκίνηση ή ακόμα και χρόνια ένταση μπορούν να οδηγήσουν σε μεταβολή του αναπνευστικού ρυθμού. Υπό τέτοιες συνθήκες συχνά διαπιστώνεται ότι η εισπνοή γίνεται επιφανειακή και ακολουθεί η επιθυμία να πάρουμε βαθύτερη ανάσα ή να αναστενάξουμε.

Συχνή ανάγκη για βαθιά αναπνοή: Ποια μπορεί να είναι η αιτία;

Η επαναλαμβανόμενη ή σταθερή ανάγκη για βαθύτερη εισπνοή κατά κανόνα δεν συνδέεται με σοβαρή πάθηση της καρδιάς ή των πνευμόνων, ιδίως όταν δεν υπάρχουν άλλες ενδείξεις όπως επίμονη δυσκολία στην αναπνοή, πόνος στο θώρακα ή βήχας. Σύμφωνα με τη σύγχρονη ιατρική, η λειτουργική διαταραχή ψυχογενούς προέλευσης – γνωστή ως λειτουργική διαταραχή αναπνοής – αποτελεί τη συχνότερη αιτία αυτού του φαινομένου.

Ψυχολογικοί παράγοντες

• Το στρες και το άγχος οδηγούν στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, εντείνοντας τον ρυθμό ή το βάθος της αναπνοής, ακόμη και χωρίς να υπάρχει πραγματική ανάγκη για περισσότερο οξυγόνο.
• Κατά τη διάρκεια κρίσεων πανικού, είναι σύνηθες το αίσθημα μη επαρκούς εισπνοής, πολλές φορές συνοδευόμενο από την εντύπωση ότι λείπει ο αέρας. Αυτή η αίσθηση προκαλεί προσπάθεια για ακόμη βαθύτερη αναπνοή.
• Σε ορισμένα άτομα, δημιουργείται συνήθεια συχνής ελέγχου όσον αφορά τη δυνατότητα για πλήρη εισπνοή, με αποτέλεσμα έναν φαύλο κύκλο προσπαθειών που κάνουν την ολοκληρωμένη, βαθιά αναπνοή να φαίνεται ακόμη πιο δύσκολη.

Σπάνιες αλλά ουσιαστικές: οργανικές αιτίες

Αν και συνήθως η ανάγκη για βαθιά αναπνοή συνδέεται με ψυχολογική ένταση, θα πρέπει πάντα να δίνεται προσοχή σε ενδεχόμενα συνοδά συμπτώματα. Εφόσον η συχνή επιθυμία για βαθιές εισπνοές συνοδεύεται από συμπτώματα όπως εξάντληση, αίσθημα βάρους στο στήθος, επίμονο βήχα, συριγμό ή συνεχή δυσκολία στην αναπνοή, η επίσκεψη σε ειδικό υγείας είναι απαραίτητη. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η ανάγκη για βαθύτερο αερισμό μπορεί να σχετίζεται με φλεγμονή, έλλειψη οξυγόνου ή ακόμη και με ορισμένες παθήσεις της καρδιάς ή των πνευμόνων.

Γιατί μερικές φορές αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να πάρουμε πλήρη εισπνοή;

Το αίσθημα “ατελούς εισπνοής” συχνά έχει σχέση με αμυντικούς ρόλους του νευρικού συστήματος και τους ελέγχους που εφαρμόζει. Μεγάλα διαστήματα συχνής και βαθιάς αναπνοής οδηγούν σε μείωση του διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) στο αίμα, κάτι που προκαλεί ενοχλήσεις όπως ζάλη, αδυναμία ή δυσκολία στην πλήρη εισπνοή. Αν προσπαθούμε εντατικά για βαθύτερη αναπνοή, αυτομάτως ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί αυτοπροστασίας που εμποδίζουν ή περιορίζουν περαιτέρω την αναπνοή.

Ο «κύκλος του αναστεναγμού»

Έρευνες αποδεικνύουν ότι το αναπνευστικό μας σύστημα ενσωματώνει φυσικά επαναλαμβανόμενους, βαθιούς αναστεναγμούς μέσα στους αναπνευστικούς κύκλους. Αυτό αποτελεί ενστικτώδη αντίδραση με σκοπό το άνοιγμα των κυψελίδων στους πνεύμονες και την ενίσχυση της πρόσληψης οξυγόνου. Όταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται, δημιουργείται η αίσθηση ότι χρειάζεται διαρκώς να παίρνουμε όλο και βαθύτερες αναπνοές.

Μπορεί να μειωθεί η συχνή ανάγκη για βαθιά αναπνοή;

Εφόσον απουσιάζουν άλλα συμπτώματα, αυτό το αίσθημα συνήθως δεν αποτελεί ένδειξη σοβαρού προβλήματος, αν και ενδέχεται να είναι ενοχλητικό. Πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση ότι συχνά δεν συνδέεται με παθολογικούς κινδύνους για την υγεία. Σύγχρονα ιατρικά δεδομένα προτείνουν τις εξής πρακτικές:

• Εντοπίστε καταστάσεις έντασης και άγχους. Αν η ανάγκη για βαθύτερη αναπνοή αυξάνεται σε στρεσογόνες στιγμές, τεχνικές διαχείρισης άγχους όπως ασκήσεις αναπνοής, διαλογισμός ή εξάσκηση στην αυτοπαρατήρηση, μπορούν να βοηθήσουν.
• Διατηρήστε ήρεμο αναπνευστικό ρυθμό. Παρατηρείτε τη φυσική αναπνοή σας και προσπαθήστε να τη χαμηλώνετε εσκεμμένα, εφαρμόζοντας ρυθμισμένες τεχνικές (εισπνοή – κράτημα – εκπνοή), ώστε να ηρεμήσετε το νευρικό σύστημα.
• Σταματήστε να “δοκιμάζετε” τα όρια της αναπνοής σας. Όσο πιο συχνά προσπαθούμε συνειδητά να αναπνεύσουμε βαθιά, τόσο πιο έντονη γίνεται η επιθυμία για νέα “δοκιμή”. Αφήστε την αναπνοή να λειτουργεί αβίαστα.
• Εντάξτε συστηματική σωματική δραστηριότητα στην καθημερινότητα, ώστε να ενισχύετε φυσικά την ισορροπία του νευρικού συστήματος και τον ορθό έλεγχο της αναπνοής.

Μύθοι γύρω από τη βαθιά αναπνοή

• Η άποψη ότι η συχνή βαθιά αναπνοή απομακρύνει τοξίνες από το σώμα είναι μύθος. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαταράξει τα επίπεδα CO₂, χωρίς ωφέλιμη απομάκρυνση βλαβερών ουσιών.
• Το να αναπνέουμε όλο και βαθύτερα όταν αισθανόμαστε έλλειψη αέρα, δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα – αντίθετα, ενδέχεται να εντείνει τα συμπτώματα λόγω υπεραερισμού.
• Η συχνή επιθυμία για βαθιές εισπνοές υποδηλώνει σοβαρό νόσημα μόνο σπάνια. Όταν δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, κατά κανόνα πρόκειται για λειτουργική διαταραχή σχετιζόμενη με το νευρικό σύστημα.

Πότε να επικοινωνήσετε με ιατρό

Εφόσον συνοδεύεται από μόνιμη δύσπνοια, πόνο στο θώρακα, αυξημένη παραγωγή πτυέλων, συριγμό, πυρετό ή τάση για λιποθυμία, η ανάγκη για βαθιές εισπνοές απαιτεί άμεση ιατρική εκτίμηση. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να αποτελούν ενδείξεις σοβαρότερων διαταραχών της αναπνευστικής ή καρδιαγγειακής λειτουργίας.

Συμπέρασμα

Η συχνή ανάγκη για βαθιά εισπνοή αποδίδεται συνήθως στη λεπτή αλληλεπίδραση νευρικού συστήματος και συναισθηματικών παραγόντων, όχι σε διαταραχές των πνευμόνων ή της καρδιάς. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για προσωρινό, ακίνδυνο σύμπτωμα που σχετίζεται με συναισθήματα, άγχος ή και ασυνείδητους αναπνευστικούς κύκλους. Η γνώση του τρόπου ρύθμισης της αναπνοής από το νευρικό σύστημα βοηθά στη διαχείριση του φαινομένου, ενώ σε περίπτωση επιδείνωσης ή συνύπαρξης συμπτωμάτων, η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής είναι απαραίτητη.