Γιατί αλλάζει συχνά η οξύτητα του στομαχιού όταν μεταβάλλεται η διάθεση

Έχετε παρατηρήσει πως όταν βιώνετε άγχος, θυμό ή χαρά, η λειτουργία του πεπτικού σας συστήματος αλλάζει; Πολλές φορές ίσως έχετε νιώσει «πεταλούδες» στο στομάχι πριν από μία σημαντική δοκιμασία ή διαφωνία, ή να εμφανίσετε καούρα ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση χωρίς εμφανή σωματική αιτία. Η σύνδεση αυτών των αισθήσεων με τα συναισθήματα δεν είναι τυχαία. Έρευνες έχουν καταδείξει πως η ψυχική διάθεση και τα συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τόσο την παραγωγή γαστρικού οξέος όσο και τη συνολική λειτουργία της πέψης. Σε αυτό το άρθρο αναλύονται οι λόγοι που το γαστρικό οξύ μεταβάλλεται όταν αλλάζει η διάθεση, οι μηχανισμοί που εμπλέκονται και μέθοδοι για την πρόληψη δυσάρεστων συμπτωμάτων.

Πώς λειτουργεί το γαστρικό οξύ και για ποιο λόγο είναι σημαντικό

Το στομάχι παράγει ισχυρό υδροχλωρικό οξύ, με κύρια αποστολή τη διάσπαση των πρωτεϊνών, την καταστροφή επικίνδυνων βακτηρίων και την προετοιμασία της τροφής για τα επόμενα στάδια της πέψης στο έντερο. Η παραγωγή του ρυθμίζεται με ακρίβεια από βιοχημικά μηνύματα, τα οποία προέρχονται όχι μόνο από το πεπτικό σύστημα, αλλά και από το νευρικό και το ενδοκρινικό σύστημα.

Παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή οξέος

• Αισθητηριακά ερεθίσματα όπως η γεύση, οι οσμές και η εικόνα της τροφής
• Η ποιότητα και η σύσταση της διατροφής
• Ορμονικά σήματα όπως η γαστρίνη και η σωματοστατίνη
• Νευρικές ώσεις, ιδιαίτερα από το πνευμονογαστρικό νεύρο
• Η ψυχολογική κατάσταση και οι διακυμάνσεις των ορμονών του στρες

Όταν αυτοί οι παράγοντες τροποποιούνται, και ειδικά εάν αλλάξει η ψυχική κατάσταση, το στομάχι ανταποκρίνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η συσχέτιση συναισθημάτων, διάθεσης και πεπτικού συστήματος

Στον επιστημονικό λόγο συναντάται ο όρος άξονας εντέρου-εγκεφάλου, ο οποίος περιγράφει την διπλής κατεύθυνσης επικοινωνία ανάμεσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και το έντερο μέσω νεύρων, ορμονών και σημάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα. Όταν βιώνουμε έντονα συναισθήματα, τα σήματα αυτά μεταδίδονται και επηρεάζουν ποικιλοτρόπως το έντερο και το στομάχι: διαφοροποιούν την κινητικότητα, την έκκριση ουσιών, ακόμη και τη σύνθεση της μικροβιακής χλωρίδας.

Το άγχος και οι αλλαγές στο οξύ του στομάχου

Το στρες, είτε είναι οξύ είτε χρονίζον, ενεργοποιεί μια αλυσίδα αντιδράσεων στο σώμα. Ανεβαίνουν τα επίπεδα της κορτιζόλης, της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης, ενώ ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Το αποτέλεσμα στη λειτουργία του στομάχου μπορεί να εκδηλωθεί ως:

• Αύξηση της οξύτητας (ιδιαίτερα σε αρχικά στάδια στρεσογόνων καταστάσεων) λόγω διέγερσης του νευρικού συστήματος
• Μείωση της παραγωγής οξέος (όταν το στρες παρατείνεται), καθώς το σώμα ενεργοποιεί αμυντικούς μηχανισμούς και περιορίζει τη σπατάλη ενέργειας σε λειτουργίες όπως η πέψη

Έτσι, ορισμένοι άνθρωποι εμφανίζουν καούρα ή παλινδρόμηση σε περιόδους έντονου στρες, ενώ άλλοι βιώνουν μειωμένη όρεξη ή δυσπεψία. Αυτές οι αντιδράσεις εξαρτώνται από το ατομικό επίπεδο ευαισθησίας και την ικανότητα του οργανισμού να ρυθμίζει το γαστρικό οξύ.

Τι δείχνουν τα επιστημονικά δεδομένα για τον ρόλο της διάθεσης στο στομάχι

Αποτελέσματα από ψυχοφυσιολογικές μελέτες αποδεικνύουν πως τα συναισθήματα είναι δυνατόν να επηρεάσουν τους μηχανισμούς έκκρισης στο στομάχι. Ενδεικτικά:

• Άτομα που βιώνουν ένταση ή ανησυχία εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, λειτουργικής δυσπεψίας και ενίοτε έλκους
• Η κατάθλιψη και η παρατεταμένη περίοδος άγχους μπορεί να περιορίσουν την δραστηριότητα του πνευμονογαστρικού νεύρου και να μειώσουν την παραγωγή οξέος
• Όσοι είναι περισσότερο ευαίσθητοι στις συναισθηματικές μεταβολές συχνά παρατηρούν μεταβλητότητα στα πεπτικά συμπτώματα ανάλογα με τη διάθεσή τους

Σε αυτό τον κύκλο ιδιαίτερο ρόλο έχει και η σεροτονίνη, η αποκαλούμενη «ορμόνη της ευτυχίας», καθώς περίπου το 90% της παράγεται στο έντερο. Έτσι, οι μεταβολές της διάθεσης επηρεάζουν όχι μόνο το πώς νιώθουμε, αλλά και τη λειτουργία του εντέρου και του στομάχου.

Διαδεδομένες παρανοήσεις σχετικά με τη σχέση συναισθημάτων και γαστρικού οξέος

• Εσφαλμένη αντίληψη: το στρες αυξάνει πάντα το γαστρικό οξύ. Πραγματικότητα: εξαρτάται τόσο από το είδος και τη διάρκεια του στρες όσο κι από τον τρόπο αντίδρασης κάθε οργανισμού – η οξύτητα μπορεί και να ελαττωθεί.
• Εσφαλμένη αντίληψη: η μεταβολή της διάθεσης δεν προκαλεί πραγματικά πεπτικά προβλήματα. Πραγματικότητα: τα συναισθήματα επιδρούν όχι μόνο στις υποκειμενικές αισθήσεις, αλλά φέρνουν και φυσιολογικές αλλαγές στο γαστρικό οξύ, την κινητικότητα του στομάχου και ακόμα τη μικροβιακή ισορροπία.
• Εσφαλμένη αντίληψη: αρκεί να είστε ήρεμοι για να εξαφανιστούν τα προβλήματα του στομάχου. Πραγματικότητα: η διαχείριση του στρες βοηθά, αλλά πολλές φορές ήδη υπάρχουν φυσιολογικές μεταβολές που χρειάζονται ολοκληρωμένη αντιμετώπιση.

Πρακτικές συμβουλές για τη διαχείριση της επίδρασης της διάθεσης στο στομάχι

• Άσκηση επίγνωσης και τεχνικές προσοχής, όπως βαθιές αναπνοές, διαλογισμός ή ήπια γιόγκα, περιορίζουν την απελευθέρωση ορμονών του στρες και συμβάλλουν στη βελτίωση της πέψης
• Σταθερό πρόγραμμα γευμάτων. Προτιμήστε να τρώτε τις ίδιες ώρες κάθε μέρα, ακολουθώντας ισορροπημένο διατροφικό πλάνο, αποφεύγοντας την υπερκατανάλωση ώστε να διευκολύνετε το πεπτικό σας σύστημα
• Εάν διαπιστώνετε ότι όξινα, πικάντικα ή λιπαρά φαγητά συνδυασμένα με άγχος επιδεινώνουν συμπτώματα όπως καούρα ή δυσφορία, περιορίστε τα στη διατροφή σας
• Η φυσική δραστηριότητα βοηθά. Ακόμη και ελαφρύ περπάτημα μετά το φαγητό ωφελεί τη ρύθμιση της πέψης και την παραγωγή οξέος
• Αναζητήστε τη συμβουλή ειδικού εάν τα ενοχλητικά συμπτώματα εμμένουν ή εντείνονται, καθώς οι χρόνιες διαταραχές πέψης απαιτούν ιατρική αξιολόγηση και ενδεχομένως περαιτέρω διερεύνηση

Πότε η αλλαγή διάθεσης πρέπει να ερμηνεύεται ως σοβαρός δείκτης

Εάν οι διακυμάνσεις στην οξύτητα του στομάχου ακολουθούν προσωρινές αλλαγές ή καταστάσεις στρες, το φαινόμενο συνήθως είναι παροδικό. Ωστόσο, όταν τα συμπτώματα επιμένουν, ενδέχεται να οφείλονται σε σοβαρότερες καταστάσεις όπως έλκος, χρόνια γαστρίτιδα, λοίμωξη από το βακτήριο Helicobacter pylori ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Σε περιπτώσεις όπου συνυπάρχει απώλεια βάρους, εμετός, αίμα ή μαύρη χροιά στα κόπρανα, είναι απαραίτητη η άμεση ιατρική παρέμβαση.

Συμπέρασμα: σώμα και συναισθήματα σε στενή αλληλεπίδραση

Οι μεταβολές στη γαστρική οξύτητα ως αποτέλεσμα της αλλαγής διάθεσης είναι ένα υπαρκτό και επιβεβαιωμένο από την επιστήμη φαινόμενο, το οποίο συνδέεται με σύνθετες αλληλεπιδράσεις του νευρικού, ορμονικού και ανοσοποιητικού συστήματος. Η κατανόηση αυτών των διαδικασιών μας βοηθά να φροντίζουμε καλύτερα την ψυχική μας υγεία, να δίνουμε έμφαση στη διαχείριση του καθημερινού στρες και να αναζητούμε βοήθεια όταν τα συμπτώματα επιμένουν. Η ουσία είναι ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν όχι μόνο τον ψυχισμό, αλλά έχουν και άμεση επίδραση στη σωματική υγεία, συμπεριλαμβανομένου του γαστρικού οξέος, γεγονός που καθιστά σημαντική μία ολιστική προσέγγιση στην υγεία στην καθημερινότητά μας.