Εναλλακτικοί τύποι ιατρικής και ολιστικά ιατρικά συστήματα

Η αγιουρβεδική ιατρική, η νατουροπάθεια και η ομοιοπαθητική αποτελούν ξεχωριστές ολιστικές θεραπευτικές προσεγγίσεις, που βασίζονται σε μακρόχρονες παραδόσεις, εξατομικευμένο τρόπο θεραπείας και χρήση φυσικών μέσων. Κάθε μία έχει διαμορφώσει τη δική της φιλοσοφία, ωστόσο όλες μοιράζονται την πεποίθηση ότι ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει μηχανισμούς αυτοθεραπείας.

Η θεώρηση της αγιουρβέδα για την υγεία και τη θεραπεία

Η αγιουρβέδα, που στα σανσκριτικά σημαίνει «επιστήμη της ζωής», προέρχεται από την Ινδία και εμφανίζεται ως ένα από τα αρχαιότερα πλήρη θεραπευτικά συστήματα. Στο επίκεντρό της βρίσκεται η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ σώματος, νου και ψυχής, θεωρώντας ότι η νόσος εκδηλώνεται όταν αυτή η αρμονία διαταράσσεται.

Τα βασικά εργαλεία θεραπείας της αγιουρβέδα περιλαμβάνουν ισορροπημένη διατροφή, σωματική άσκηση, διαλογισμό, χρήση βοτάνων, τεχνικές αναπνοής, μασάζ καθώς και έμφαση στη σημασία της έκθεσης στο ηλιακό φως. Στην Ινδία οι αγιουρβεδικές αγωγές χρησιμοποιούνται για μια ευρεία γκάμα προβλημάτων υγείας, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα ή διαταραχές του νευρικού συστήματος. Αν και ορισμένες μέθοδοι της αγιουρβέδα δείχνουν δυνατότητες, πολλές επιστημονικές μελέτες δεν πληρούν τα αυστηρά σύγχρονα πρότυπα – συχνά παρατηρείται έλλειψη αντικειμενικών συγκρίσεων, κατάλληλα μεγάλων δειγμάτων ή αξιόπιστων ομάδων ελέγχου.

Αρχές και μέθοδοι της νατουροπάθειας

Η νατουροπάθεια είναι ένα θεραπευτικό σύστημα που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη και βασίζεται στην πεποίθηση ότι το ανθρώπινο σώμα έχει τη φυσική ικανότητα επαναφοράς της υγείας, ενώ η ασθένεια συνδέεται με τη διαταραχή αυτής της ισορροπίας. Οι νατουροπαθητικοί επικεντρώνονται όχι μόνο στη θεραπεία νόσων αλλά και στην ενίσχυση της υγείας, καθώς και στην πρόληψη.

Η φιλοσοφία αυτή συνοψίζεται σε έξι κύριες αρχές: η θεραπευτική δύναμη της φύσης, η ανίχνευση και απομάκρυνση της βαθύτερης αιτίας της νόσου, η ασφάλεια (δηλαδή η αποφυγή βλάβης), ο ρόλος του θεραπευτή ως εκπαιδευτή, η αντιμετώπιση του ατόμου στο σύνολό του (σωματικά, ψυχικά και πνευματικά) και η πρόληψη. Βασικές μέθοδοι της νατουροπάθειας είναι οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, τα φυτικά σκευάσματα, τα συμπληρώματα διατροφής, ο βελονισμός, η υδροθεραπεία, το μασάζ, οι τεχνικές κινητοποίησης των αρθρώσεων και οι συμβουλές για την τροποποίηση του τρόπου ζωής.

Σε ορισμένες περιοχές, καταρτισμένοι νατουροπαθητικοί με ειδική άδεια μπορούν να χρησιμοποιούν και φαρμακευτικά σκευάσματα της συμβατικής ιατρικής. Συνήθως η επιλογή θεραπευτικών πρακτικών εξαρτάται από τις ανάγκες του ατόμου και τα διάφορα μέσα συνδυάζονται κατάλληλα.

Αξιολόγηση και ερευνητικά δεδομένα

Η πολύπλευρη φύση της νατουροπάθειας δυσχεραίνει τη συνολική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς της, λόγω της χρήσης διαφορετικών θεραπευτικών μεθόδων. Ωστόσο, μεμονωμένες φυσικές κοντάσεις έχουν διερευνηθεί εκτενώς. Για παράδειγμα, το βότανο εχινάκεια, αν και σε ορισμένες έρευνες δεν έδειξε όφελος για το κοινό κρυολόγημα σε παιδιά, όταν χρησιμοποιήθηκε μαζί με άλλα βότανα και βιταμίνη C εξετάστηκε για την αντιμετώπιση του πόνου στα αυτιά λόγω οξείας μέσης ωτίτιδας σε παιδιά – σε κάποιες περιπτώσεις διαπιστώθηκε αποτελεσματικότητα. Ένα άλλο φυτικό σκεύασμα που περιλάμβανε σκόρδο, βερβένα, καλέντουλα και υπερικό, αποδείχθηκε εξίσου δραστικό με τα συμβατικά αναλγητικά σε σταγόνες για την αντιμετώπιση του πόνου στα αυτιά των παιδιών.

Ένας ακόμη ερευνητικός τομέας αφορά τα σκευάσματα από κράνμπερι στην πρόληψη λοιμώξεων του ουροποιητικού. Σε σχετική μελέτη διαπιστώθηκε ότι τόσο ο χυμός όσο και οι ταμπλέτες κράνμπερι συνέβαλαν στη μείωση της συχνότητας των λοιμώξεων, με τις ταμπλέτες να εμφανίζουν υψηλότερη αποτελεσματικότητα και σχέση κόστους-οφέλους στην πρόληψη.

Θεμελιώδεις βάσεις και αξιολόγηση της ομοιοπαθητικής

Η ομοιοπαθητική διακρίνεται ως αυτόνομο ιατρικό σύστημα, το οποίο βασίζεται στη λογική ότι ασθένειες μπορούν να αντιμετωπιστούν με εξαιρετικά αραιωμένες ουσίες που, σε υγιές άτομο, θα προκαλούσαν παρόμοια συμπτώματα. Η κεντρική της αρχή εκφράζεται ως «το όμοιο θεραπεύει το όμοιο». Η διαδικασία επιλογής των θεραπευτικών σκευασμάτων λαμβάνει υπόψη την ψυχική κατάσταση, τη σκέψη και τις ατομικές ιδιαιτερότητες κάθε ασθενούς.

Αν και τα ομοιοπαθητικά φάρμακα χρησιμοποιούνται σχεδόν πάντα σε ελάχιστες ή ακόμα και μη ανιχνεύσιμες δόσεις, η επιστημονική κοινότητα διατηρεί συχνά επιφυλάξεις απέναντί τους. Πλήθος μελετών εξετάζουν ζητήματα όπως η σύγκριση των ομοιοπαθητικών σκευασμάτων με placebo, η αποτίμηση της αποτελεσματικότητας συγκεκριμένων θεραπειών και η διερεύνηση της βιολογικής δράσης ισχυρά αραιωμένων ουσιών.

Ορισμένες ευρείες επισκοπήσεις καταδεικνύουν ότι τα διαθέσιμα κλινικά δεδομένα παρουσιάζουν συχνά αντιφάσεις και στις περισσότερες μελέτες η μεθοδολογική πληρότητα δεν είναι υψηλή. Αν και κάποια αυστηρότερα ερευνητικά πρωτόκολλα έχουν αναδείξει θετικά αποτελέσματα, συνολικά δεν προκύπτει σαφής και επιστημονικά τεκμηριωμένη απόδειξη αποτελεσματικότητας της ομοιοπαθητικής σε συγκεκριμένες παθήσεις.

Κοινά στοιχεία και γενικές αρχές μεταξύ των συστημάτων

Αν και η αγιουρβέδα, η νατουροπάθεια και η ομοιοπαθητική αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, τις διακρίνει η κοινή αντίληψη ότι ο άνθρωπος διαθέτει ενδογενείς δυνατότητες αυτοΐασης. Η εφαρμογή τους δίνει έμφαση στην ολιστική προσέγγιση του κάθε ατόμου και συχνά αξιοποιεί ένα συνδυασμό θεραπευτικών πρακτικών, όπως διατροφικές ρυθμίσεις, χρήση βοτάνων και ψυχολογικές τεχνικές.

Το βασικό χαρακτηριστικό αυτών των ολιστικών θεραπευτικών συστημάτων είναι η εξατομίκευση της φροντίδας ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του ατόμου. Παρά το γεγονός ότι οι επιστημονικές αξιολογήσεις εστιάζουν κατά κανόνα σε μεμονωμένες παρεμβάσεις, οι συγκεκριμένες μορφές ιατρικής στηρίζονται σε μια συνδυαστική, συνολική φροντίδα που καλύπτει τα σωματικά, διανοητικά και πνευματικά χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου.