Φλεγμονή του γυναικείου κόλπου (κολπίτιδα): συμπτώματα, τύποι, αιτίες, θεραπεία

Το αίσθημα δυσφορίας στην περιοχή του κόλπου μπορεί να εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα όπως κνησμό, ερυθρότητα, ευαισθησία, πόνο ή και περίεργη οσμή. Μία από τις συνηθέστερες αιτίες αυτών των ενοχλήσεων είναι η φλεγμονή του κόλπου, γνωστή και ως κολπίτιδα. Όταν η φλεγμονή περιλαμβάνει και το αιδοίο, τότε η κατάσταση ονομάζεται αιδοιοκολπίτιδα.

Τι προκαλεί τη φλεγμονή του κόλπου

Οι αιτίες εμφάνισης φλεγμονής του κόλπου ποικίλουν. Συχνά οφείλεται σε λοιμώξεις από βακτήρια, μύκητες ή ιούς. Επίσης, η επαφή του δέρματος με χημικές ουσίες που περιέχονται σε σαπούνια, απορρυπαντικά ή ακόμα και σε κάποια είδη εσωρούχων, μπορεί να οδηγήσει σε ερεθισμό. Ορμονικές μεταβολές, όπως η πτώση των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση ή η χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων, επηρεάζουν επίσης την υγεία του κόλπου προκαλώντας ξηρότητα και αυξημένη ευαισθησία.

Είδη κολπικής φλεγμονής

• Βακτηριακή κολπίτιδα: Αποτελεί την πιο συχνή μορφή κολπικής λοίμωξης και σχετίζεται με διαταραχή της ισορροπίας των βακτηρίων. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι οι γκριζωπές εκκρίσεις που συνοδεύονται από έντονη, δυσάρεστη οσμή.
• Μυκητιασική λοίμωξη (καντιντίαση): Ο μύκητας candida που υπάρχει στον οργανισμό μπορεί σε υπερανάπτυξη να προκαλέσει χαρακτηριστικές εκκρίσεις με υφή σαν πηχτό γιαούρτι και έντονο κνησμό.
• Τριχομονάδωση: Μία παρασιτική λοίμωξη που μεταδίδεται σεξουαλικά. Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν αφρώδεις, πρασινωπές ή κιτρινωπές εκκρίσεις και αίσθημα ερεθισμού.
• Ιογενείς μορφές κολπίτιδας: Ιοί, όπως ο έρπης ή ο ιός HPV, δυνατόν να μεταδοθούν με τη σεξουαλική επαφή και συχνά προκαλούν επώδυνα εξανθήματα ή κονδυλώματα.
• Μη ειδικός ερεθισμός: Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ερεθισμός δημιουργείται λόγω ευαισθησίας σε σαπούνια, αρωματικές ουσίες ή άλλα προϊόντα υγιεινής.
• Κολπική ατροφία: Η μείωση των οιστρογόνων οδηγεί σε λέπτυνση του κολπικού βλεννογόνου, ξηρότητα και ερεθισμό, κατάσταση που εμφανίζεται συχνότερα στην εμμηνόπαυση ή μετά από συγκεκριμένες χειρουργικές επεμβάσεις.

Κύριοι παράγοντες κινδύνου

• Συχνή χρήση αντιβιοτικών
• Ορμονικές μεταβολές όπως εγκυμοσύνη, θηλασμός ή εμμηνόπαυση
• Χρόνιες παθήσεις όπως ο διαβήτης
• Μη ισορροπημένη υγιεινή, υπερβολική χρήση σαπουνιών, αρωμάτων ή τζελ
• Σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη
• Συνθετικά ή πολύ εφαρμοστά εσώρουχα
• Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα

Σύγκριση συχνότερων μορφών

Πριν την έναρξη της εμμηνόπαυσης, οι πιο συχνές λοιμώξεις κόλπου είναι η βακτηριακή κολπίτιδα και η μυκητιασική λοίμωξη. Παρόλο που παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα όπως αλλοιωμένες εκκρίσεις, φαγούρα ή δυσάρεστη οσμή, η φύση των εκκρίσεων βοηθά στη διάκρισή τους. Εκκρίσεις με όψη πηχτού γιαουρτιού συνήθως δηλώνουν μυκητιασική προσβολή, ενώ έντονη οσμή ψαριού είναι χαρακτηριστική τη βακτηριακή μόλυνση. Είναι πιθανό οι δύο μολύνσεις να εμφανιστούν ταυτόχρονα.

Συμπτώματα που απαιτούν προσοχή

• Εκκρίσεις που αλλάζουν χρώμα, ποσότητα ή μυρωδιά σε σχέση με το φυσιολογικό
• Φαγούρα, τσούξιμο, αίσθημα καύσου ή πόνος στη γεννητική περιοχή
• Δυσφορία ή πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή
• Αίσθημα καύσου κατά την ούρηση
• Σπανιότερα πυρετός, ρίγη ή κοιλιακός πόνος

Η φαγούρα και το τσούξιμο συχνά επιδεινώνονται το βράδυ ή έπειτα από σεξουαλική επαφή. Δεν εκδηλώνονται πάντοτε εμφανή σημάδια, γι’ αυτό είναι σημαντικό να παρατηρούνται ακόμη και μικρές μεταβολές.

Αλλαγές στις κολπικές εκκρίσεις

Ένας υγιής κόλπος παράγει συνήθως εκκρίσεις διαυγείς ή ελαφρώς θαμπές, βοηθώντας τον φυσικό καθαρισμό. Η όψη και το πλήθος αυτών ποικίλουν ανάλογα με το στάδιο του κύκλου, όμως αν εμφανίσουν ξαφνικά παχύρρευστη, σβολιασμένη υφή, κίτρινο ή πράσινο χρώμα ή δυσάρεστη οσμή, απαιτείται επίσκεψη σε γιατρό.

Παράγοντες που επηρεάζουν τη φλεγμονή του κόλπου

Η φυσιολογική μικροχλωρίδα του κόλπου βασίζεται στην ισορροπία ανάμεσα σε «καλά» και «επιβλαβή» βακτήρια. Αυτή η ισορροπία διαταράσσεται εύκολα, όπως για παράδειγμα όταν γίνεται χρήση αντιβιοτικών που εξουδετερώνουν και τα χρήσιμα βακτήρια, διευκολύνοντας πολλαπλασιασμό άλλων μικροοργανισμών.

Ο διαβήτης, ειδικά όταν δεν ελέγχεται σωστά, αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου στα ούρα και στις εκκρίσεις, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη μυκήτων.

Η λήψη ορισμένων φαρμάκων, οι ορμονικές διακυμάνσεις και η πτώση της άμυνας του οργανισμού ευνοούν τον πολλαπλασιασμό λοιμώξεων. Επιπλέον, προσωπικά χαρακτηριστικά όπως τάση για ερεθισμό από χημικά, χρήση αρωματικών και υπερβολικά έντονη ή εσφαλμένη υγιεινή στην περιοχή ευνοούν τον ερεθισμό.

Εγκυμοσύνη και φλεγμονές του κόλπου

Οι ορμονικές μεταβολές κατά τη διάρκεια κύησης επηρεάζουν την ισορροπία της φυσιολογικής χλωρίδας. Το αποτέλεσμα είναι αυξημένη προδιάθεση για μυκητιασικές ή βακτηριακές λοιμώξεις. Η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι βασική για την υγεία του εμβρύου, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για πρόωρο τοκετό ή μειωμένο σωματικό βάρος γέννησης.

Διάγνωση και βασικές αρχές θεραπείας

Όταν εμφανίζονται μη φυσιολογικές εκκρίσεις ή δυσφορία, ο γιατρός συλλέγει πληροφορίες σχετικά με τα συμπτώματα, τον τρόπο ζωής και πιθανούς προδιαθεσικούς παράγοντες, όπως πρόσφατη χρήση φαρμάκων ή αλλαγές σε προϊόντα υγιεινής. Συνήθως λαμβάνεται επίχρισμα από τις κολπικές εκκρίσεις, το οποίο εξετάζεται για τον καθορισμό του τύπου της λοίμωξης.

Εάν έχετε ιστορικό μυκητιασικής λοίμωξης και τα συμπτώματα είναι ακριβώς ίδια με προηγούμενες φορές, είναι δυνατή η έναρξη θεραπείας με ειδικές κρέμες ή κολπικά υπόθετα στο σπίτι. Αν τα συμπτώματα διαφέρουν ή επιμένουν, απαιτείται ιατρική εκτίμηση.

Τρόποι αντιμετώπισης της κολπίτιδας

Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από την αιτία του ερεθισμού. Στις μυκητιασικές λοιμώξεις χορηγούνται συγκεκριμένα αντιμυκητιασικά τοπικά προϊόντα όπως κρέμες ή υπόθετα (λ.χ. κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη), ενώ για τις βακτηριακές χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά, τα οποία μπορεί να είναι χάπια ή τοπικές μορφές (κρέμα, τζελ).

Σε περίπτωση ερεθισμού από χημικές ουσίες ή αλλεργικής αντίδρασης, είναι σημαντικό να διακοπεί η χρήση κάθε ερεθιστικού παράγοντα και να επιλέγονται προϊόντα ατομικής υγιεινής όσο γίνεται πιο αγνά και απλά. Όταν οφείλεται σε ορμονική ανεπάρκεια, μπορεί να χορηγηθεί τοπικά οιστρογόνο με τη μορφή κρέμας ή δακτυλίου.

Δεν συνιστάται η χρήση προϊόντων χωρίς έλεγχο της σύστασής τους, καθώς η λανθασμένη επιλογή φαρμάκων μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα. Ακόμη και όταν τα συμπτώματα βελτιωθούν, η αγωγή πρέπει να ολοκληρώνεται όπως καθορίζεται για να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος υποτροπής.

Φαρμακευτικά σκευάσματα για τη θεραπεία της κολπίτιδας

• Τοπικά αντιμυκητιασικά (κρέμες/υπόθετα): κλοτριμαζόλη, μικοναζόλη, θειοκοναζόλη
• Αντιβιοτικά: μετρονιδαζόλη σε μορφή δισκίων ή γέλης, κλινδαμυκίνη

Πριν την έναρξη θεραπείας, συμβουλευτείτε τον γυναικολόγο σας, ιδιαίτερα αν τα συμπτώματα προκύπτουν για πρώτη φορά.

Διάρκεια της κολπικής φλεγμονής

Οι φλεγμονές που αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά ή αντιμυκητιασικά φάρμακα συνήθως υποχωρούν εντός δύο εβδομάδων. Στις ιογενείς λοιμώξεις μπορεί να επιτευχθεί μόνο μερικός έλεγχος των συμπτωμάτων καθώς η πλήρης ίαση είναι πιο δύσκολη. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η λοίμωξη μπορεί να μεταπέσει σε χρόνια μορφή και τότε η θεραπεία διαρκεί για μήνες.

Ήπια συμπτώματα είναι ενδεχόμενο να εξαφανιστούν και μόνα τους, συχνότερα όμως απαιτείται θεραπεία. Μη αντιμετωπιζόμενη φλεγμονή αυξάνει τον κίνδυνο για άλλες λοιμώξεις που μεταδίδονται σεξουαλικά και μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικά προβλήματα υγείας.

Πρόληψη: πώς να μειωθεί ο κίνδυνος

• Επιλέγετε προϊόντα ατομικής υγιεινής χωρίς άρωμα ή επιθετικά καθαριστικά, αποφεύγετε σπρέι ή τζελ.
• Διατηρείτε την περιοχή καθαρή και στεγνή, χωρίς να χρησιμοποιείτε κολπικά διαλύματα απολύμανσης, καθώς διαταράσσουν τη φυσική μικροχλωρίδα.
• Προτιμάτε εσώρουχα από φυσικές ίνες και άνετη εφαρμογή.
• Αλλάζετε ρούχα μετά τη γυμναστική ή το κολύμπι για να μην παραμένει υγρασία.
• Καταναλώστε γιαούρτι με ζωντανές μικροβιακές καλλιέργειες για αποκατάσταση της χλωρίδας.
• Χρησιμοποιείτε προφυλακτικά σε κάθε σεξουαλική επαφή.
• Επισκέπτεστε τακτικά τον γυναικολόγο για προληπτικούς ελέγχους.

Τι πρέπει να θυμάστε

Αν παρατηρήσετε αλλαγές στις κολπικές εκκρίσεις ή νιώσετε ερεθισμό, επικοινωνήστε άμεσα με γιατρό ώστε να αποφύγετε επιπλοκές. Δώστε έμφαση στη σωστή υγιεινή, ενισχύστε το ανοσοποιητικό και προτιμήστε κατάλληλα προϊόντα για την περιοχή. Τα συμπτώματα της κολπίτιδας συνήθως υποχωρούν γρήγορα όταν η θεραπεία ξεκινήσει έγκαιρα και απομακρυνθούν οι παράγοντες κινδύνου.