Γεγονότα για τα έλκη: αιτίες, συμπτώματα, παράγοντες κινδύνου

Η διάγνωση των γαστρικών ελκών ξεκινά με την κλινική εξέταση από τον ιατρό και μπορεί να περιλαμβάνει εργαστηριακές εξετάσεις. Ο ειδικός λαμβάνει υπόψη τα αναφερόμενα συμπτώματα όπως ευαισθησία, πόνο ή φούσκωμα στην κοιλιά, και αξιολογεί αν ακούγονται μη φυσιολογικοί ήχοι στο στομάχι. Από την κλινική αξιολόγηση μπορεί να προκύψει υποψία μόλυνσης από το βακτήριο Helicobacter pylori, το οποίο ανιχνεύεται μέσα από εξετάσεις αίματος, κοπράνων ή αναπνοής.

Διαγνωστική διαδικασία

Σε περιπτώσεις έντονων συμπτωμάτων ή ηλικίας άνω των 65 ετών, ο γιατρός μπορεί να συστήσει ενδοσκοπική εξέταση. Η ενδοσκόπηση πραγματοποιείται με ένα ευλύγιστο σωλήνα με μικροκάμερα, που επιτρέπει την άμεση παρατήρηση του οισοφάγου, του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης είναι δυνατή η λήψη μικρού δείγματος ιστού για ανάλυση στο εργαστήριο.

Σε κάποιες περιπτώσεις ζητείται η λήψη ειδικής λευκής αιώρησης βαρίου πριν από ακτινολογικό έλεγχο του στομάχου. Το βάριο βοηθά ώστε τα έλκη ή άλλες αλλοιώσεις να απεικονίζονται με μεγαλύτερη ευκρίνεια.

Θεραπευτικές επιλογές

Η θεραπεία εξαρτάται από τον παράγοντα που προκάλεσε το έλκος. Συνήθης αντιμετώπιση αποτελεί ο συνδυασμός αντιβιοτικών και φαρμάκων που μειώνουν την οξύτητα του στομάχου, όπως αναστολείς αντλίας πρωτονίων, χορηγούμενοι για μερικές εβδομάδες, μαζί με τα αντιβιοτικά. Σε μερικά περιστατικά απαιτούνται πρόσθετες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Εάν η αιτία του έλκους σχετίζεται με τη χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου, απαιτείται διακοπή αυτών των φαρμάκων. Μπορεί να χορηγηθούν κυτταροπροστατευτικά, που προστατεύουν τον γαστρικό βλεννογόνο από την επίδραση των οξέων, ή αντιόξινα φάρμακα ώστε να μειωθεί η οξύτητα του γαστρικού χυμού. Οι αναστολείς υποδοχέων H2 είναι επίσης αποτελεσματικοί στη μείωση της παραγωγής οξέος από το στομάχι. Χορήγηση προβιοτικών ή συμπληρωμάτων βισμούθιου μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση του πολλαπλασιασμού του H. pylori.

Τροποποίηση τρόπου ζωής

• Διακοπή του καπνίσματος
• Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης
• Αποφυγή τροφίμων που εντείνουν τα συμπτώματα

Σε περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική αγωγή ή οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν οδηγούν σε βελτίωση, μπορεί να προταθεί χειρουργική αντιμετώπιση. Οι διαθέσιμες επεμβατικές μέθοδοι περιλαμβάνουν την αφαίρεση τμήματος του στομάχου (γαστρεκτομή), τη διακοπή της λειτουργίας του νεύρου που ενισχύει την παραγωγή οξέος (βαγοτομή), την εκτομή του άντρου (αντρεκτομή), ή τη διεύρυνση της πυλωρικής βαλβίδας (πυλωροπλαστική) για ευκολότερη προώθηση των τροφών. Σε ορισμένες περιπτώσεις εφαρμόζεται λαπαροσκοπική τεχνική με μικρή τομή και χρήση κάμερας.

Διατροφή και συμπληρωματική στήριξη

Αν και δεν υπάρχουν ειδικές θεραπείες στο σπίτι, θεωρείται ότι ορισμένες τροφές και συμπληρώματα πιθανώς βοηθούν στην αντιμετώπιση του βακτηρίου H. pylori. Ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε σταυρανθή λαχανικά όπως μπρόκολο και κουνουπίδι, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μήλα, μούρα, ζυμωμένα προϊόντα, ελαιόλαδο, μέλι, βιταμίνη C και γλουταμίνη, μπορεί να προσφέρει προστασία. Τα προβιοτικά από γιαούρτι ή ζυμωμένες τροφές συμβάλλουν στη διατήρηση της ισορροπίας των ωφέλιμων εντερικών βακτηρίων. Η αποφυγή καυτερών και όξινων τροφών, όπως και του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, ενδέχεται να συμβάλλει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων των ελκών.

Πιθανές επιπλοκές

• Αιμορραγία από το έλκος, που σε βαριές περιπτώσεις μπορεί να απειλήσει τη ζωή
• Διείσδυση του έλκους σε γειτονικά όργανα, για παράδειγμα στο πάγκρεας
• Διάτρηση, δηλαδή σχηματισμός ανοίγματος στο τοίχωμα του πεπτικού
• Απόφραξη, όπου η φλεγμονή ή το οίδημα εμποδίζει την πορεία της τροφής στο έντερο
• Καρκίνος του στομάχου, συχνότερα σε περιοχές εκτός του άνω μέρους

Σε ορισμένες περιπτώσεις τα έλκη μπορούν να διαβρώσουν τα τοιχώματα αιμοφόρων αγγείων ή του βλεννογόνου, προκαλώντας λοίμωξη ή εμποδίζοντας τη δίοδο των τροφών προς το έντερο.

Πρόληψη γαστρικών ελκών

Το άγχος ή τα πικάντικα φαγητά επιδεινώνουν τα συμπτώματα, αλλά δεν προκαλούν έλκη. Η χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων είναι βασικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση ελκών, με τους εξής κινδύνους να υπερισχύουν:

• Ηλικία άνω των 65 ετών
• Μόλυνση με H. pylori
• Παράλληλη χρήση πολλών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων
• Ιστορικό προηγούμενων ελκών
• Σύγχρονη λήψη στεροειδών ή εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης

Παρατεταμένη χορήγηση ασπιρίνης, ιβουπροφαίνης ή ναπροξένης επηρεάζει τον βλεννογόνο του στομάχου και αυξάνει τον κίνδυνο ελκών. Συνιστάται να λαμβάνετε την χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και να ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού. Είναι προτιμότερο τα φάρμακα να λαμβάνονται με γεύμα και να αποφεύγεται το αλκοόλ κατά τη διάρκεια της αγωγής.

Για προστασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή οξέος στομάχου, όπως οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων ή οι αναστολείς υποδοχέων H2. Πιθανόν να χορηγηθεί μισοπροστόλη, που ενισχύει την παραγωγή του προστατευτικού στρώματος βλέννας, ωστόσο ενδέχεται να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες.

Κύριες συνιστώμενες ενέργειες για τη μείωση των κινδύνων είναι:

• Αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ – και τα δύο εξασθενούν τη φυσική προστασία του βλεννογόνου του στομάχου
• Διαχείριση του στρες – ο επαρκής ύπνος και η ξεκούραση ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού και βοηθούν στην ελάττωση των συμπτωμάτων

Η πρόσληψη προβιοτικών προάγει την υγεία της εντερικής χλωρίδας και υπάρχουν σε γιαούρτι, κεφίρ, ζυμωμένες τροφές όπως κιμτσί, μίσο ή τέμπε.

Μείωση της πιθανότητας μόλυνσης με H. pylori

• Τήρηση καλής υγιεινής χεριών: πλύσιμο με σαπούνι και ζεστό νερό, ειδικά πριν από τα γεύματα και μετά τη χρήση τουαλέτας
• Επαρκές μαγείρεμα κρέατος και λοιπών τροφών
• Κατανάλωση μόνο καθαρού και ασφαλούς νερού

Σημαντικές συμβουλές

Τα έλκη στομάχου είναι σχετικά συχνά, αλλά με έγκαιρη φαρμακευτική αγωγή και υιοθέτηση νέων συνηθειών αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά. Η εμφάνιση πόνου, καύσου, αναγωγής υγρών, αίσθησης πληρότητας ή ύφεσης των συμπτωμάτων μετά τη λήψη αντιόξινων είναι λόγος να συμβουλευτείτε γιατρό. Η τροποποίηση της καθημερινότητας ανακουφίζει άμεσα την κατάσταση – πιο ουσιώδες είναι η διακοπή του καπνίσματος, ο περιορισμός αλκοόλ και καφεΐνης, και η αποφυγή πιάτων που εντείνουν τα ενοχλήματα.