Γιατί είναι δύσκολο να «αποσυνδεθούμε» μετά τη δουλειά;

Αρκετοί άνθρωποι παρατηρούν ότι μετά το τέλος της εργασίας, το μυαλό παραμένει σε ένταση. Ακόμη κι όταν επιστρέφουν στο σπίτι ή κλείνουν την οθόνη του υπολογιστή, οι σκέψεις συνεχίζουν να περιστρέφονται γύρω από εκκρεμότητες, email ή άλλες πηγές άγχους που σχετίζονται με τη δουλειά. Γιατί όμως είναι τόσο δύσκολο να χαλαρώσουμε μετά τη δουλειά και γιατί ο ελεύθερος χρόνος μετατρέπεται συχνά σε περίοδο ανησυχίας; Ας εξερευνήσουμε αυτό το ζήτημα μέσα από τη βιολογία και την ψυχολογία και ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε ώστε τα βράδια να αποτελούν πραγματικό χρόνο ξεκούρασης και ανανέωσης.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας μετά τη δουλειά;

Οι περισσότερες σύγχρονες εργασιακές υποχρεώσεις απαιτούν συγκέντρωση, ταχυδακτυλουργία αποφάσεων, συνεχή επικοινωνία ή ενασχόληση με πολλαπλές εργασίες ταυτόχρονα. Αυτές οι συνθήκες ενεργοποιούν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εγρήγορση και τις αντιδράσεις “μάχης ή φυγής”. Αντίθετα, η χαλάρωση εξαρτάται από το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο βοηθά το σώμα να περάσει σε κατάσταση ανάπαυσης και αναζωογόνησης.

Το πρόβλημα προκύπτει όταν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα παραμένει ενεργό ακόμη και μετά από μια απαιτητική ημέρα, δυσκολεύοντας τον εγκέφαλο να περάσει εύκολα σε ήρεμη κατάσταση. Αυτό οδηγεί σε αίσθημα έντασης και δυσκολία να απομακρυνθούν οι σκέψεις από τη δουλειά, ακόμα κι αν βρισκόμαστε μακριά από το επαγγελματικό περιβάλλον.

Παράγοντες που δυσκολεύουν την αποσύνδεση από την εργασία

Διαρκής σύνδεση με τον χώρο εργασίας

Η χρήση έξυπνων κινητών και του διαδικτύου καθιστά δυνατή την επικοινωνία οποιαδήποτε στιγμή. Επαγγελματικά email, μηνύματα ή κλήσεις εκτός ωραρίου έχουν γίνει συνήθης πρακτική. Αυτή η συνεχής διαθεσιμότητα κρατά τον εγκέφαλο σε συνεχή επαγρύπνηση και δυσκολεύει την είσοδο σε κατάσταση ανάπαυσης.

Εκκρεμότητες και επαγγελματικές ευθύνες

Έρευνες δείχνουν ότι όταν υπάρχουν ανολοκλήρωτες εργασίες, ασάφεια σε προθεσμίες ή μη ξεκάθαρες οδηγίες, ενεργοποιείται το λεγόμενο φαινόμενο Zeigarnik: η τάση να σκεφτόμαστε ημιτελείς υποχρεώσεις ακόμη και στον ελεύθερο χρόνο μας. Ο εγκέφαλος προσπαθεί να διαχειριστεί το αίσθημα της ατέλειας, με αποτέλεσμα οι επαγγελματικές σκέψεις να επανέρχονται συχνά.

Θολές διαχωριστικές γραμμές μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής

Το τελευταίο διάστημα, η εργασία από το σπίτι έχει καταστήσει τον ίδιο χώρο τόπο δουλειάς και χαλάρωσης. Η έλλειψη ξεκάθαρων ορίων δυσκολεύει τον εγκέφαλο να ξεχωρίσει πότε είναι ώρα για δουλειά και πότε για ξεκούραση. Έτσι, οι επαγγελματικές υποχρεώσεις διεισδύουν στον ελεύθερο χρόνο, κάνοντας ακόμη δυσκολότερη την αποσύνδεση.

Έντονη συναισθηματική εμπλοκή στη δουλειά

Το άγχος στη δουλειά, εντάσεις με συνεργάτες ή πελάτες και η αβεβαιότητα για το μέλλον επιδρούν σημαντικά στα συναισθήματα. Όταν αυτά δεν εκφράζονται ή καταπιέζονται, παγιώνονται και εκδηλώνονται ως συνεχής νοητική επεξεργασία, δυσκολεύοντας τον εγκέφαλο να χαλαρώσει καθώς οι συναισθηματικές διεργασίες παραμένουν ανολοκλήρωτες.

Τρόποι για να σταματήσουν οι επαγγελματικές σκέψεις μετά τη δουλειά

Επίγνωση της μετάβασης από την εργασία στην ξεκούραση

Οι ειδικοί προτείνουν την καθιέρωση ενός σύντομου τελετουργικού μετάβασης ανάμεσα στη δουλειά και τον ελεύθερο χρόνο, όπως έναν περίπατο μετά τη δουλειά, μερικές βαθιές αναπνοές, λίγα λεπτά διαλογισμού ή άλλες συνειδητές πρακτικές. Αυτή η διαδικασία βοηθά τον εγκέφαλο να συνειδητοποιήσει πως ο επαγγελματικός χρόνος τελείωσε.

Περιορισμός στη χρήση τεχνολογιών

Η απενεργοποίηση των ειδοποιήσεων και η καθιέρωση κανόνα να μην ελέγχετε επαγγελματικά μηνύματα μετά τη δουλειά συμβάλλει στη μείωση της διέγερσης του νευρικού συστήματος και διευκολύνει τον ξεκάθαρο διαχωρισμό μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου.

Καταγραφή των ανολοκλήρωτων εργασιών

Η πρακτική καταγραφής των εκκρεμών ζητημάτων ή του πλάνου της επόμενης μέρας βοηθά στη μείωση του φαινομένου Zeigarnik. Όταν οι σκέψεις αποτυπώνονται στο χαρτί, η ψυχή αισθάνεται μεγαλύτερη αποφόρτιση από το αίσθημα ατέλειας.

Ενασχόληση με δραστηριότητες μετά τη δουλειά

Η άθληση, η ακρόαση μουσικής, οι δημιουργικές ασχολίες ή η επικοινωνία με άλλους αποσπούν το μυαλό από τα επαγγελματικά άγχη, περιορίζουν τα επίπεδα της κορτιζόλης και προσφέρουν καλύτερη διάθεση. Ακόμα και μια απλή σωματική δραστηριότητα στη φύση ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Υγιεινές συνήθειες ύπνου

Η κακή ποιότητα ανάπαυσης συνδέεται συχνά με αδιάκοπες σκέψεις πριν τον ύπνο. Συνιστάται να αποφεύγεται το φως της οθόνης τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο, να διατηρούνται σταθερές ώρες κατάκλισης και να αποφεύγονται οι απαιτητικές επαγγελματικές συζητήσεις αργά το βράδυ.

Μύθοι για την ξεκούραση μετά τη δουλειά

• Παρόλο που πολλοί πιστεύουν πως είναι εφικτό να μην σκέφτεσαι καθόλου τη δουλειά μετά το γραφείο, είναι λογικό να επανέρχονται σκέψεις για πρόσφατα γεγονότα. Το σημαντικό είναι οι έγνοιες να μην καταλαμβάνουν όλο τον ελεύθερο χρόνο.
• Υπάρχει η εντύπωση ότι ένα ποτό μετά τη δουλειά φέρνει χαλάρωση, ωστόσο το αλκοόλ προσφέρει βραχύχρονη ανακούφιση, με συνέπεια στη συνέχεια να ενισχύει το άγχος και να διαταράσσει την ποιότητα του ύπνου.
• Η πεποίθηση ότι η ξεκούραση σημαίνει απλώς να ξαπλώνεις στον καναπέ δεν είναι ακριβής. Συχνά ο ενεργητικός τρόπος χαλάρωσης, όπως η κίνηση, η δημιουργικότητα ή η κοινωνική αλληλεπίδραση εξυπηρετεί καλύτερα την ανάκτηση δυνάμεων και απομακρύνει τις εργασιακές σκέψεις σε σχέση με την παθητική ξεκούραση.

Πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό

Εάν η κόπωση, το άγχος ή η ένταση διαρκούν για εβδομάδες και οι σκέψεις για τη δουλειά επηρεάζουν τον ύπνο, τις προσωπικές σχέσεις ή τη γενικότερη ευεξία, είναι σημαντικό να ζητήσετε τη συμβουλή γιατρού ή ψυχολόγου. Η παρατεταμένη ένταση μπορεί να αποτελεί προειδοποιητικό σήμα για εξουθένωση ή αγχώδη διαταραχή, γι’ αυτό η φροντίδα του εαυτού είναι απαραίτητη.

Συμπεράσματα

Η δυσκολία να χαλαρώσει κανείς μετά τη δουλειά οφείλεται σε βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Για ορισμένους είναι προσωρινό φαινόμενο, όμως στη ζωή των περισσότερων το πρόβλημα επιδεινώνεται από τη συνεχή ψηφιακή συνδεσιμότητα, τις εκκρεμότητες και την έλλειψη ορίων μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου. Ευτυχώς, με την υιοθέτηση συνειδητών ορίων, την καθιέρωση ρουτίνας χαλάρωσης και τη φροντίδα της συναισθηματικής υγείας, μπορεί κάποιος να βελτιώσει σημαντικά την ικανότητά του να ξεκουράζεται μετά τη δουλειά. Η ξεκούραση είναι αναγκαία τόσο για την υγεία του σώματος όσο και του πνεύματος.