Γιατί είναι δύσκολο να φάμε μετά από δυσάρεστα νέα;

Όταν κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με απροσδόκητα ή δυσάρεστα νέα, συχνά παρατηρούνται σωματικές αλλαγές, με τη μείωση της όρεξης να είναι ιδιαίτερα συχνό σύμπτωμα. Οι έντονες ψυχολογικές πιέσεις μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε πλήρη απώλεια της διάθεσης για φαγητό, καθιστώντας το γεύμα πραγματική πρόκληση. Τι προκαλεί αυτό το φαινόμενο και πώς αντιδρά ο οργανισμός στις έντονες συναισθηματικές καταστάσεις; Απαντήσεις δίνουν οι επιστημονικές έρευνες σε τομείς όπως η βιολογία, η ψυχολογία και η ιατρική.

Στρες και επιδράσεις στον οργανισμό

Η αυτόματη αντίδραση του σώματος στο στρες

Όταν λαμβάνουμε απροσδόκητα δυσάρεστα νέα, όπως για κάποιο πρόβλημα υγείας, διαζύγιο ή απώλεια, το σώμα αντιδρά όπως θα αντιδρούσε μπροστά σε άμεσο κίνδυνο. Τη διαδικασία αυτή ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα με την αντίδραση «μάχη ή φυγή». Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, η αδρεναλίνη μαζί με άλλες ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό, διοχετεύουν ενέργεια στους μυς και μειώνουν τις λειτουργίες που θεωρούνται προσωρινά δευτερεύουσες, ανάμεσά τους και τη διαδικασία της πέψης.

Οι επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι σε καταστάσεις στρες, το αίμα μεταφέρεται από τα πεπτικά όργανα προς τους μύες και την καρδιά. Αυτό προκαλεί μείωση της κινητικότητας του στομάχου και του εντέρου, οδηγώντας σε έλλειψη όρεξης. Με αυτό τον τρόπο, το σώμα εξοικονομεί ενέργεια και επικεντρώνεται στην ενεργοποίηση των ενστίκτων επιβίωσης, παραμερίζοντας προσωρινά την ανάγκη για διατροφή.

Ορμονικές αλλαγές

Αρνητικά νέα επηρεάζουν άμεσα και την ισορροπία των ορμονών. Η αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης και αδρεναλίνης περιορίζει την όρεξη, καθώς τα συγκεκριμένα ορμονικά σήματα καταστέλλουν τα μηνύματα πείνας που στέλνει ο εγκέφαλος. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια του στρες παράγεται λιγότερος γαστρικός χυμός και το στομάχι κινείται πιο αργά, δυσχεραίνοντας περαιτέρω τη διαδικασία της πέψης και εντείνοντας το αίσθημα δυσφορίας στο φαγητό.

Ψυχολογικοί λόγοι: πώς τα βιώματα επηρεάζουν την όρεξη;

Άγχος και έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις

Οι συναισθηματικές πιέσεις δεν αλλάζουν μόνο την παραγωγή ορμονών, αλλά και τον τρόπο σκέψης. Όταν το στρες είναι πολύ έντονο, αρκετοί άνθρωποι βιώνουν μια μορφή εσωτερικής «παγωμάρας»: ορισμένοι αισθάνονται έντονο θυμό, λύπη ή ταραχή, με αποτέλεσμα το σώμα να αγνοεί την ανάγκη για φαγητό. Σε περιπτώσεις έντονου άγχους, το πεπτικό σύστημα γίνεται πιο ευαίσθητο, οδηγώντας κάποιες φορές μέχρι και σε ναυτία κατά τη διάρκεια της σίτισης.

Οι ειδικοί της ψυχολογίας επισημαίνουν ότι άτομα με αυξημένη ευαισθησία ή εσωστρεφή χαρακτήρα τείνουν να βιώνουν σημαντικότερη μείωση της όρεξης υπό στρεσογόνες συνθήκες. Όταν ο εγκέφαλος κατακλύζεται από έντονα συναισθήματα, η σκέψη για φαγητό περνά σε δεύτερη μοίρα.

Στρες, συνήθειες και προσωπικές διαφορές

Αξίζει να σημειωθεί πως σε ορισμένους ανθρώπους το στρες δεν περιορίζει, αλλά αυξάνει την επιθυμία για φαγητό ή τσιμπολόγημα. Αυτό συχνά παρατηρείται σε άτομα που συνηθίζουν να χρησιμοποιούν το φαγητό για να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Παρόλα αυτά, η πλειονότητα των ατόμων τείνει στις πρώτες στιγμές έντονου στρες να τρώει λιγότερο ή και να αποφεύγει τελείως το φαγητό, δίνοντας ανεπαίσθητα προτεραιότητα σε εσωτερικές διαδικασίες όπως η αυτοανάλυση και η προσπάθεια αποδοχής των γεγονότων.

Σωματικές συνέπειες: μακροχρόνια απώλεια όρεξης

Η προσωρινή μείωση της όρεξης μετά από ένα δυσάρεστο νέο συνήθως δεν κρύβει κινδύνους. Ωστόσο, αν η αποφυγή του φαγητού διαρκεί παραπάνω, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην υγεία. Ο οργανισμός στερείται απαραίτητης ενέργειας, βιταμινών και ανόργανων συστατικών, γεγονός που επιδεινώνει τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική κατάσταση. Σε αρκετές περιπτώσεις, το έντονο στρες επιφέρει πρόσθετα πεπτικά προβλήματα όπως σπασμούς στο στομάχι, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή φλεγμονές.

Άτομα με μεγάλη ευαισθησία ή εκείνα που ζουν υπό χρόνιο στρες, π.χ. μετά από απώλεια αγαπημένου προσώπου ή παρατεταμένο ψυχολογικό τραύμα, ενδέχεται να εμφανίσουν διαταραχές στη διατροφή, οι οποίες απαιτούν εξειδικευμένη παρέμβαση.

Πώς ανακτάται η όρεξη: πρακτικές οδηγίες

• Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τη συναισθηματική σας κατάσταση. Η προσωρινή μείωση της όρεξης θεωρείται φυσιολογικό επακόλουθο του στρες ή ενός λυπηρού συμβάντος. Μην πιέζετε τον εαυτό σας να φάει με το ζόρι, ωστόσο παρακολουθείτε στενά την κατάστασή σας.
• Προτιμήστε ελαφριά ή υδαρής σύσταση φαγητά. Εάν το στερεό φαγητό προκαλεί δυσφορία, εντάξτε σούπες, χυλούς, πουρέδες φρούτων ή λαχανικών, που παρέχουν απαραίτητα συστατικά χωρίς να επιβαρύνεται το στομάχι.
• Καταναλώνετε μικρότερες ποσότητες φαγητού συχνά μέσα στην ημέρα. Είναι προτιμότερο να τρώτε λίγο και συχνά αντί για σπάνια και μεγάλη ποσότητα.
• Δώστε έμφαση στην επαρκή πρόσληψη υγρών. Πίνετε αρκετό νερό, ακόμη και όταν η όρεξη είναι μειωμένη, ώστε να αποφευχθούν αδυναμία, πονοκέφαλοι ή άλλα δυσάρεστα συμπτώματα.
• Διατηρήστε σταθερό πρόγραμμα γευμάτων. Ακόμη κι αν δεν έχετε όρεξη, προσπαθήστε να καταναλώνετε φαγητό σε συγκεκριμένες ώρες, καθώς αυτό βοηθά τον οργανισμό να επανέλθει πιο γρήγορα στην καθημερινή ρουτίνα.
• Ζητήστε βοήθεια εφόσον διαπιστώσετε επίμονη απώλεια όρεξης, σημαντική απώλεια βάρους ή άλλα συμπτώματα που επηρεάζουν την υγεία σας. Συμβουλευτείτε γιατρό ή ψυχολόγο αν κριθεί απαραίτητο.

Συχνές λανθασμένες αντιλήψεις για το στρες και την όρεξη

• Η προσωρινή έλλειψη όρεξης δεν βλάπτει. Παρότι ο οργανισμός αντέχει την έλλειψη φαγητού για λίγο διάστημα, η μακροχρόνια αποχή, ειδικά σε περίοδο στρες ή άγχους, μπορεί να επιφέρει επιπτώσεις στην υγεία.
• Η απώλεια όρεξης σημαίνει σοβαρή ασθένεια. Συνηθέστερα το φαινόμενο είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής φόρτισης και σπάνια υποδηλώνει σημαντικό ιατρικό πρόβλημα, αν και θα πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς.
• Το στρες οδηγεί πάντοτε σε υπερκατανάλωση τροφής. Στην πραγματικότητα, κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά: άλλοι τρώνε περισσότερο, άλλοι παρουσιάζουν απώλεια όρεξης. Και οι δύο αντιδράσεις είναι φυσιολογικές.

Πότε απαιτείται ανησυχία;

Η παροδική μείωση της όρεξης μετά από έντονο ψυχολογικό σοκ αποτελεί φυσιολογική αντίδραση, ωστόσο η παρακολούθηση των αλλαγών παραμένει απαραίτητη. Εφόσον τα δυσάρεστα νέα επιφέρουν παρατεταμένη έλλειψη επιθυμίας για φαγητό, συνοδευόμενη από απώλεια βάρους, εξάντληση, προβλήματα ύπνου ή άλλα συμπτώματα που δυσχεραίνουν την καθημερινότητα, είναι ανάγκη να αναζητηθεί η συμβουλή ειδικού. Τόσο η σωματική όσο και η ψυχική ισορροπία είναι σημαντικές, και γίνεται να αποκατασταθούν με την κατάλληλη υποστήριξη.

Συμπέρασμα

Σε περιόδους δυσάρεστων γεγονότων ή έντονου στρες, η μείωση της όρεξης αποτελεί φυσιολογικό κομμάτι της αντίδρασης του οργανισμού, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την επιστημονική βιβλιογραφία. Αυτή η προσαρμοστική λειτουργία βοηθά προσωρινά να εστιάσουμε στην αντιμετώπιση της κρίσης, ωστόσο η αποχή από το φαγητό για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να γίνει επιβλαβής. Κρίνεται απαραίτητο να λαμβάνουμε υπόψη τα μηνύματα του σώματος, να φροντίζουμε τη συνολική μας υγεία και να απευθυνόμαστε σε ειδικούς όποτε αυτό καθίσταται αναγκαίο, διασφαλίζοντας έτσι την ευεξία μας σε καταστάσεις στρες.