Γιατί μειώνεται η οπτική οξύτητα όταν είμαστε κουρασμένοι;

Η οξύτητα της όρασης, δηλαδή η ικανότητα να διακρίνονται με σαφήνεια οι λεπτομέρειες σε διαφορετικές αποστάσεις, αποτελεί βασικό δείκτη υγείας των ματιών. Πολλοί άνθρωποι παρατηρούν πως μετά από έντονη ημέρα ή παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, η όραση θολώνει, τα μάτια βαραίνουν και η συγκέντρωση μειώνεται. Έτσι, συχνά γεννιέται το ερώτημα: γιατί η οπτική ευκρίνεια μειώνεται όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση κόπωσης; Στο παρόν άρθρο εξετάζονται τα κύρια αίτια, οι μηχανισμοί και δίνονται συμβουλές για την προστασία της όρασης από την επίδραση της κόπωσης.

Τι ονομάζουμε οπτική οξύτητα

Η οπτική οξύτητα εκφράζει τη δυνατότητα των ματιών να ξεχωρίζουν μικρές λεπτομέρειες. Η μέτρησή της γίνεται στον οφθαλμίατρο με ειδικούς πίνακες, όπου ο εξεταζόμενος καλείται να αναγνωρίσει γράμματα ή σύμβολα διαφόρων μεγεθών από συγκεκριμένη απόσταση. Την οξύτητα επηρεάζει τόσο η ανατομία του ματιού όσο και τα νευρικά κέντρα στον εγκέφαλο που επεξεργάζονται τις οπτικές πληροφορίες. Σε φυσιολογικές συνθήκες το άτομο βλέπει καθαρά σε κοντινή και μακρινή απόσταση, αλλά διάφοροι παράγοντες όπως η κόπωση, νοσήματα ή μεταβολές στον φακό, τον κερατοειδή ή τον αμφιβληστροειδή οδηγούν σε μείωση της ευκρίνειας.

Η επίδραση της κόπωσης στα μάτια

Η κόπωση, που αφορά την επιδείνωση της κατάστασης του οργανισμού μετά από παρατεταμένη σωματική ή πνευματική δραστηριότητα, έλλειψη ύπνου ή συνεχές στρες, επηρεάζει και τα μάτια. Κύρια συμπτώματα αποτελούν το κάψιμο, η ξηρότητα, η θολή όραση, το αίσθημα βάρους καθώς και πονοκέφαλος ή πίεση γύρω από τα μάτια.

Μηχανισμοί που προκαλούν μεταβολές στην οπτική οξύτητα

Διάφοροι παράγοντες σχετίζονται με την κόπωση και την επιδείνωση της όρασης:

• Κόπωση των μυών. Ο ακτινωτός μυς που εστιάζει τον φακό και οι οφθαλμοκινητικοί μύες κουράζονται ιδιαίτερα κατά την παρατεταμένη κοντινή εργασία ή με ισχυρό φωτισμό οθόνης, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να διατηρήσουν τη σωστή εστίαση.
• Μείωση της υγρασίας των ματιών. Σε φάσεις κόπωσης και ειδικά κατά την εργασία σε οθόνη, μειώνεται η συχνότητα του βλεφαρίσματος με συνέπεια να ξηραίνεται ο κερατοειδής, να διαταράσσεται το δάκρυ και να θολώνει η όραση.
• Επίδραση του στρες και της νευρικότητας. Το άγχος προκαλεί έκκριση αδρεναλίνης που οδηγεί σε σύσπαση των αιμοφόρων αγγείων του οφθαλμού, με αποτέλεσμα τη μείωση της αιμάτωσης και κατ’ επέκταση της οξυγόνωσης και θρέψης των ιστών του ματιού.
• Γενική σωματική κόπωση. Αν το άτομο υπολείπεται ύπνου ή είναι εξαντλημένο, μειώνεται η ταχύτητα επεξεργασίας των οπτικών πληροφοριών από τον εγκέφαλο, η συγκέντρωση πέφτει και οι εικόνες γίνονται λιγότερο ξεκάθαρες.

Παρατεταμένη χρήση οθονών και οφθαλμική κόπωση

Στη σύγχρονη καθημερινότητα, μεγάλο μέρος του χρόνου δαπανάται μπροστά σε ψηφιακές οθόνες. Η αυξημένη έκθεση στο μπλε φως και η συνεχής εστίαση σε κοντινές αποστάσεις καταπονούν ιδιαίτερα τα μάτια. Η μακροχρόνια κοντινή εργασία υποχρεώνει τον ακτινωτό μυ να βρίσκεται διαρκώς σε σύσπαση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει παροδική ψευδομυωπία και δυσκολία στο να δει κανείς καθαρά μακρινά αντικείμενα.

Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι μειώνουν τις αναλαμπές κατά τη χρήση οθονών, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η κατανομή της δακρυϊκής μεμβράνης και να αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου ξηροφθαλμίας, το οποίο επιτείνει το θόλωμα και τη δυσφορία στην όραση.

Επιστημονική τεκμηρίωση

Πλήθος μελετών αναγνωρίζουν ότι η οφθαλμική κόπωση (ασθενωπία) είναι συχνό φαινόμενο σε εργαζόμενους που δραστηριοποιούνται εντατικά με ηλεκτρονικούς υπολογιστές ή διάβασμα. Ιαπωνική έρευνα του 2021 έδειξε ότι μόλις δύο ώρες εργασίας ή μελέτης αρκούν ώστε να μειωθεί σημαντικά η ικανότητα ανίχνευσης αντιθέσεων – ακόμη ένας δείκτης οπτικής οξύτητας – και να ενταθεί το υποκειμενικό αίσθημα κόπωσης των ματιών.

Άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2018 ανέδειξε ότι η έλλειψη ύπνου επιδρά αρνητικά τόσο στη συγκέντρωση όσο και στην ποιότητα της όρασης. Μέσα σε 24 ώρες αϋπνίας, η οπτική οξύτητα μπορεί να μειωθεί έως και 15%, αυξάνοντας παράλληλα την ευαισθησία στο έντονο φως και τον κίνδυνο διαταραχών στην εστίαση.

Πότε χρειάζεται να απευθυνθείτε σε οφθαλμίατρο

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η οξύτητα της όρασης επανέρχεται μετά από ξεκούραση. Ωστόσο, αν η μείωση της όρασης επιμένει ή επιδεινώνεται σταθερά, μπορεί να αποτελεί ένδειξη σοβαρότερης οφθαλμικής ή γενικότερης πάθησης.

• Παρατηρείτε σταθερή επιδείνωση της όρασης και όχι μόνο μετά από περιόδους κόπωσης;
• Η μείωση της ευκρίνειας εμφανίστηκε αιφνίδια;
• Συνυπάρχουν επιπλέον συμπτώματα όπως πλωτά αντικείμενα, λάμψεις, έντονος πόνος ή διπλωπία;

Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η άμεση εκτίμηση από ειδικό οφθαλμίατρο, ώστε να προληφθούν πιθανές επιπλοκές μέσω έγκαιρης διάγνωσης.

Συμβουλές για την πρόληψη της οφθαλμικής κόπωσης

• Κάνετε διαλείμματα κάθε 20-30 λεπτά. Απομακρύνετε το βλέμμα από την οθόνη, κοιτάξτε σε πιο μακρινό σημείο, βλεφαρίστε ή κλείστε τα μάτια σας για λίγο.
• Τηρείτε τους κανόνες οπτικής υγιεινής. Φροντίστε ο χώρος εργασίας να είναι καλά φωτισμένος, η οθόνη να απέχει επαρκώς από τα μάτια και τα γράμματα να είναι ευανάγνωστα.
• Χρησιμοποιείτε δάκρυα σε μορφή σταγόνων, ειδικά αν περνάτε χρόνο σε ξηρό περιβάλλον ή μπροστά σε υπολογιστή, για την αποφυγή της ξηρότητας.
• Εξασφαλίστε επαρκή ξεκούραση και ποιοτικό ύπνο. Οι ενήλικες χρειάζονται κατά μέσο όρο 7-9 ώρες ανά νύχτα.
• Ενυδατωθείτε επαρκώς. Η έλλειψη υγρών επηρεάζει όλους τους ιστούς του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των ματιών.
• Πραγματοποιείτε τακτικά προληπτικούς ελέγχους στα μάτια, τουλάχιστον ανά 1-2 χρόνια, ακόμη και αν δεν αντιμετωπίζετε κάποια ιδιαίτερη ενόχληση.

Συχνές παρανοήσεις για την οφθαλμική κόπωση

• Η εργασία σε υπολογιστή οδηγεί σε μόνιμη βλάβη της όρασης. Αν και η πολύωρη χρήση οθονών προκαλεί προσωρινή μείωση της ευκρίνειας, η κατάσταση συνήθως αναστρέφεται αν ακολουθηθούν μέτρα πρόληψης και ξεκούρασης.
• Τα συμπληρώματα βιταμινών προστατεύουν από την οφθαλμική κόπωση. Η ισορροπημένη διατροφή είναι σημαντική, ωστόσο τα σκευάσματα από μόνα τους δεν αρκούν χωρίς την τήρηση οπτικής υγιεινής.
• Τα γυαλιά με ειδικά φίλτρα για το μπλε φως λύνουν όλα τα προβλήματα των ματιών. Αυτά τα γυαλιά ενδέχεται να μειώσουν σε ορισμένους τη δυσφορία, ωστόσο το βασικότερο παραμένει η τακτική ανάπαυση και η αλλαγή εργασιακών συνηθειών.

Συμπέρασμα

Η μείωση της οπτικής οξύτητας εξαιτίας κόπωσης είναι συχνό, αλλά συχνά αγνοημένο φαινόμενο. Οι κυριότερες αιτίες σχετίζονται με την κόπωση των οφθαλμικών μυών, τη ξηροφθαλμία και την επίδραση του στρες στο νευρικό σύστημα. Ακολουθώντας ισορροπημένο πρόγραμμα εργασίας, ξεκούρασης και φροντίδας των ματιών, μπορεί κανείς να αποτρέψει τα περισσότερα ενοχλητικά συμπτώματα και να διατηρήσει καθαρή όραση τόσο κατά τη διάρκεια της δουλειάς όσο και στον ελεύθερο χρόνο. Σε περίπτωση που η μείωση της όρασης επιμένει ή εντείνεται, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε ειδικό οφθαλμίατρο άμεσα.