Γιατί μετά από ένα μακρύ ταξίδι θέλουμε να αναπνεύσουμε πιο βαθιά;

Έχετε παρατηρήσει ότι μετά από ένα ταξίδι μεγάλης διάρκειας, είτε με αυτοκίνητο, αεροπλάνο, τρένο ή λεωφορείο, συχνά αισθάνεστε την ανάγκη να αναπνεύσετε βαθύτερα ή να πάρετε περισσότερες ανάσες; Αυτό είναι ένα αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο, το οποίο πολλοί αποδίδουν στην κούραση, στον στάσιμο αέρα του οχήματος, σε πρόσκαιρη έλλειψη οξυγόνου κατά τη διαδρομή ή ακόμη και στο άγχος του ταξιδιού. Τι αναφέρει όμως η ιατρική και η επιστημονική έρευνα σχετικά με αυτό; Ποιοι είναι οι λόγοι που μετά από ένα μεγάλης διάρκειας ταξίδι μας γεννάται η ανάγκη για βαθύτερη αναπνοή και τι πρέπει να γνωρίζει κανείς ώστε η αίσθηση αυτή να μην προκαλεί ανησυχία;

Πώς αντιδρά το αναπνευστικό μας σύστημα στην παρατεταμένη ακινησία;

Το αναπνευστικό σύστημα επηρεάζεται άμεσα από τη στάση του σώματος και τα επίπεδα φυσικής μας δραστηριότητας. Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού είμαστε συνήθως σε καθιστή θέση για αρκετές ώρες, περιορίζοντας την κινητικότητά μας μέσα σε κλειστούς χώρους. Αυτές οι συνθήκες αποτελούν βασικό λόγο διαφοροποίησης του τρόπου που αναπνέουμε.

Αναπνοή κατά την καθιστή θέση και την ανάπαυση

Όταν μένουμε καθιστοί για μεγάλο χρονικό διάστημα και περιορίζονται οι φυσιολογικές κινήσεις του σώματος, το σώμα περνά σε μια κατάσταση «εξοικονόμησης ενέργειας». Η καρδιακή συχνότητα ελαττώνεται, η αναπνοή γίνεται πιο επιφανειακή και αργή. Οι κατώτερες μοίρες των πνευμόνων αερίζονται λιγότερο, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος της αναπνοής να γίνεται από τα ανώτερα τμήματα. Αυτή η εικόνα δεν επιτρέπει την πλήρη αερισμό όλων των περιοχών των πνευμόνων, καθιστώντας την ανταλλαγή αερίων λιγότερο αποτελεσματική.

Περιορισμένη κυκλοφορία του αέρα

Η πολύωρη παραμονή σε κλειστούς ή ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους, όπως στα αυτοκίνητα ή τα αεροσκάφη, αυξάνει τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα στον αέρα, ενώ παράλληλα μπορεί να μειώνεται ελαφρώς το οξυγόνο. Αν και αυτές οι μεταβολές είναι μικρές, το ανθρώπινο σώμα τις αντιλαμβάνεται. Φυσική αντίδραση του οργανισμού σε αυτή τη συνθήκη είναι να παρατηρείται ανάγκη για ένα βαθύ αναστεναγμό ή βαθύτερη εισπνοή, ώστε να αποκατασταθεί η συγκέντρωση οξυγόνου και να αποβληθεί το παραπανίσιο διοξείδιο του άνθρακα.

Νευρικό σύστημα και ψυχολογικοί παράγοντες στη διάρκεια του ταξιδιού

Το ταξίδι συχνά συνοδεύεται από ψυχολογικό στρες: ακόμη και σε περιπτώσεις διακοπών, η προετοιμασία, η αλλαγή περιβάλλοντος, οι νέες ευθύνες, το αίσθημα κόπωσης λόγω αλλαγής ώρας ή διαφορών στο πρόγραμμα εντείνουν το άγχος. Σε συνθήκες στρες η συμπαθητική νευρική δραστηριότητα ενεργοποιείται, αλλάζοντας τον ρυθμό της αναπνοής – αυτή μπορεί να γίνει πιο ρηχή (υπεραερισμός) ή το άτομο να αναζητήσει βαθιά εισπνοή όταν υποχωρήσει το άγχος, ώστε να αποκαταστήσει τη λειτουργία του σώματος.

Ο βαθύς αναστεναγμός ως φυσικό σήμα χαλάρωσης

Επιστημονικά δεδομένα δείχνουν πως μετά από αγχωτική εμπειρία ο οργανισμός αντανακλαστικά κάνει ένα βαθύ αναστεναγμό. Με την εισπνοή αυτή ενεργοποιείται εκ νέου το κέντρο ελέγχου της αναπνοής, αυξάνεται η οξυγόνωση και υποχωρεί η μυϊκή ένταση. Συνεπώς, η βαθιά αναπνοή στο τέλος ενός ταξιδιού αποτελεί φυσιολογικό μηχανισμό που «επαναφορτίζει» τον οργανισμό και υποδηλώνει πως το σώμα επανέρχεται σε κατάσταση ηρεμίας.

Συνέπειες της παρατεταμένης ακινησίας στην αγγείωση και τα πνευμόνια

Η ακινησία κατά τη διάρκεια μετακίνησης έχει αρνητικές επιδράσεις αφενός στους μύες, αφετέρου στη φυσιολογία της αναπνοής. Ο περιορισμός της κίνησης οδηγεί σε επιφανειακή αναπνοή, γεγονός που επιβραδύνει τη ροή του αίματος στα πνευμόνια και δυσχεραίνει τη σωστή ανταλλαγή αερίων και οξυγόνωση του σώματος. Αυτός είναι και ο λόγος που, μετά από παρατεταμένη ακινησία, πολλοί αισθάνονται έντονη την ανάγκη για αρκετές διαδοχικές βαθιές αναπνοές ή ένα αναστεναγμό.

Πώς επηρεάζει η μακρόχρονη ακινησία τα πνευμόνια;

• Το σώμα χρησιμοποιεί μικρότερο ποσοστό του συνολικού πνευμονικού όγκου, ενώ οι κινήσεις του διαφράγματος και των αναπνευστικών μυών μειώνονται.
• Αυξάνεται η πιθανότητα συγκέντρωσης βλέννας στις βάσεις των πνευμόνων, ιδιαίτερα σε άτομα με προδιάθεση σε αναπνευστικά προβλήματα.
• Η κινητικότητα της αναπνοής επιβραδύνεται, γεγονός που σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση μικροατελεκτασίας – μερικής κατάρρευσης κάποιου τμήματος του πνεύμονα η οποία αποκαθίσταται με μια βαθιά εισπνοή μετά το ταξίδι.

Είναι υγιής η ανάγκη για βαθύτερη αναπνοή;

Η βαθιά αναπνοή έπειτα από πολύωρη ακινησία ή ένα απαιτητικό ταξίδι είναι τις περισσότερες φορές μια απολύτως φυσιολογική και ευεργετική αντίδραση. Μέσω αυτής, ο οργανισμός αυξάνει τα αποθέματα οξυγόνου, διασφαλίζει καλύτερο αερισμό των πνευμόνων και ενισχύει την κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα να διευκολρύνεται η λειτουργία των οργάνων και να περιορίζεται η κόπωση.

Πότε απαιτείται ιατρική αξιολόγηση;

Αν και η ανάγκη για βαθιά αναπνοή μετά από ταξίδι θεωρείται φυσιολογική, εάν συνοδεύεται από μόνιμη δύσπνοια ακόμη και σε κατάσταση ανάπαυσης, αίσθημα βάρους ή πόνο στο στήθος, ή επεισόδια δυσκολίας στην αναπνοή που διαρκούν πάνω από λίγες ώρες, καλό είναι να συμβουλευτείτε ιατρό. Αυτά τα συμπτώματα ίσως αποτελούν ένδειξη προβλήματος στο αναπνευστικό ή στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Χρήσιμες συμβουλές για να περιοριστεί η ανάγκη για βαθιά αναπνοή μετά από ταξίδι

• Κάνετε τακτικά διαλείμματα: σηκωθείτε για περπάτημα ή σταθείτε όρθιοι τουλάχιστον κάθε μία με δύο ώρες στη διάρκεια του ταξιδιού.
• Εντάξτε ασκήσεις βαθιάς αναπνοής: αναπνεύστε αργά από τη μύτη και εκπνεύστε από το στόμα, ιδιαίτερα αν αισθανθείτε δυσκολία ή επιθυμία για αναζωογόνηση.
• Φροντίστε για καλό αερισμό του χώρου: ανοίξτε το παράθυρο ή χρησιμοποιήστε ανεμιστήρα αν αυτό είναι εφικτό, έτσι ώστε να ανανεώνεται ο αέρας μέσα στον χώρο.
• Αποφύγετε βαρύ φαγητό και αλκοόλ πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, καθώς δυσκολεύουν την αναπνευστική λειτουργία και εντείνουν το αίσθημα κόπωσης.
• Τεντώστε τη σπονδυλική στήλη, κινήστε τα χέρια και το θώρακα, ώστε να τονώσετε το αναπνευστικό σύστημα και να ενισχύσετε τον αερισμό των πνευμόνων.

Κύριοι μύθοι σχετικά με την αναπνοή μετά το ταξίδι

• Όσον αφορά τη θεωρία του «σταματημένου αέρα»: ενώ το αίσθημα είναι ότι ο αέρας στους κλειστούς χώρους είναι μπαγιάτικος, η πραγματική ποιοτική υποβάθμιση του αέρα στα μεταφορικά μέσα είναι μικρή. Η βαθιά αναπνοή σχετίζεται περισσότερο με τη φυσιολογία και όχι τόσο με την ποιότητα του αέρα.
• Σχετικά με την αναπνοή και το άγχος: η ανάγκη για βαθιά εισπνοή δεν αποτελεί απαραίτητα σημάδι αγχώδους διαταραχής ή παθολογίας, αλλά φυσιολογικό αντανακλαστικό του σώματος για τη μετάβαση από την ένταση στη χαλάρωση.

Για ποιους λόγους το σώμα στρέφεται στη βαθύτερη αναπνοή μετά από ταξίδι;

Κατά τη διάρκεια ενός πολύωρου ταξιδιού, το σώμα μας υφίσταται έναν συνδυασμό παραγόντων όπως η μειωμένη κίνηση, ο ελαφρώς χαμηλότερος αερισμός, οι μικρές αλλαγές στη σύσταση του αέρα και, συνήθως, ένα ήπιο επίπεδο άγχους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν στο αίσθημα της ανάγκης για «βαθιά εισπνοή» μόλις φτάσουμε στον προορισμό, ώστε να επανέλθει το φυσιολογικό πρότυπο αναπνοής, να βελτιωθεί η οξυγόνωση, να τονωθεί η χαλάρωση και να ενισχυθεί η ενέργεια.

Να θυμάστε ότι η ανάγκη για βαθύτερη αναπνοή μετά το ταξίδι δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας του σώματος ούτε σημαίνει ότι υπάρχει έλλειψη οξυγόνου, αλλά είναι μια φυσιολογική αντίδραση προσαρμογής στις αλλαγμένες συνθήκες, που συμβάλλει στην ευεξία και στη βελτίωση της διάθεσης. Εκμεταλλευτείτε αυτήν τη φυσική αντίδραση, προσφέροντας στον εαυτό σας μερικά λεπτά αργής, βαθιάς αναπνοής, ώστε ο οργανισμός να ανακτήσει ενέργεια και καλή διάθεση.