Γιατί νιώθουμε την ανάγκη να αναπνέουμε συχνά από το στόμα όταν είμαστε αγχωμένοι;

Έχετε παρατηρήσει ότι όταν αισθανόμαστε άγχος ή έντονη συναισθηματική φόρτιση, είναι σύνηθες να αναπνέουμε ασυναίσθητα από το στόμα; Το φαινόμενο αυτό είναι γνώριμο σε πολλούς και προκαλεί το ερώτημα για ποιο λόγο συμβαίνει. Η αναπνοή από το στόμα εμφανίζεται συχνά ως προσωρινή αντίδραση του οργανισμού στην ένταση, ωστόσο συχνά επικρατεί σύγχυση ή παραπλανητικές εξηγήσεις σχετικά με το θέμα. Ακολουθεί ανάλυση των αιτιών αυτής της αντίδρασης, των διαφορών μεταξύ στόματος και ρινικής αναπνοής, της σχέσης με το στρες, αν υπάρχει λόγος ανησυχίας και ποια βήματα μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση αυτής της συνήθειας.

Πώς αλλάζει η αναπνοή σε καταστάσεις ψυχολογικής έντασης

Απόκριση στο στρες και αυτόνομο νευρικό σύστημα

Το άγχος και οι συναισθηματικές διακυμάνσεις επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο που αναπνέουμε. Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει τον μηχανισμό της «αντίδρασης πάλης ή φυγής», που ρυθμίζεται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Όταν βιώνουμε φόβο, άγχος ή εντονότερα συναισθήματα, παρατηρούνται φυσιολογικές μεταβολές όπως αυξημένοι παλμοί, άνοδος της αρτηριακής πίεσης και επιτάχυνση της αναπνοής.

Σε αυτή τη φάση, συχνά επικρατεί η αναπνοή από το στόμα, αντί της φυσιολογικής ρινικής αναπνοής. Έτσι παρέχεται άμεσα περισσότερο οξυγόνο στο αίμα, προετοιμάζοντας το σώμα για ταχύτερη αντίδραση. Η συγκεκριμένη αντίδραση αποτελεί εξελικτικό κατάλοιπο που εξυπηρετούσε την επιβίωση σε επικίνδυνες συνθήκες.

Η αποτελεσματικότητα της αναπνοής από το στόμα

Μέσω του στόματος εισέρχεται μεγαλύτερη ποσότητα αέρα με μια εισπνοή, όμως η μύτη επιτελεί σημαντικές λειτουργίες: υγραίνει, θερμαίνει και φιλτράρει τον αέρα, ενώ προσθέτει νιτρικό οξείδιο, το οποίο είναι κρίσιμο για το ανοσοποιητικό και την κυκλοφορία του αίματος. Η μόνιμη συνήθεια της αναπνοής από το στόμα χάνει αυτά τα πλεονεκτήματα, οδηγώντας σταδιακά σε πιο ρηχή και γρήγορη – αλλά μη αποδοτική – αναπνοή.

Γιατί αυξάνεται η αναπνοή από το στόμα σε έντονα συναισθήματα;

Φυσιολογικοί λόγοι

Η έντονη ψυχική διέγερση διαταράσσει αρκετές βασικές λειτουργίες του σώματος. Όταν το στρες αυξάνεται, μεταβάλλεται ο μυϊκός τόνος και δημιουργείται μεγαλύτερη ένταση στη διάφραγμα και τους μεσοπλεύριους μύες του θώρακα. Με αυτές τις αλλαγές δυσκολεύει η βαθιά αναπνοή από τη μύτη και προτιμάται ασυναίσθητα η ταχύτερη αναπνοή από το στόμα.

Ένας ακόμη παράγοντας είναι η μείωση της σιελόρροιας υπό πίεση, η οποία προκαλεί ξηροστομία. Το άτομο, θέλοντας να ενυδατώσει το στόμα, το διατηρεί ανοιχτό και τελικά αρχίζει να αναπνέει συχνότερα από εκεί. Αυτό αποτελεί ενστικτώδη αντίδραση που διευκολύνει, επίσης, την ομιλία, ιδίως σε συνθήκες δημόσιας ομιλίας, άγχους ή κρίσεων πανικού.

Ψυχολογικές και συμπεριφορικές παράμετροι

Σε άτομα με άγχος επικρατεί συχνά το φαινόμενο της υπεραναπνοής, δηλαδή η γρήγορη και επιφανειακή αναπνοή. Η αναπνοή από το στόμα διαμορφώνει αυτό το μοτίβο, ενώ δεν αποκλείονται συμπτώματα όπως ελαφρύς ίλιγγος ή αστάθεια λόγω υπερβολικής ποσότητας οξυγόνου και ανεπαρκούς διατήρησης διοξειδίου του άνθρακα στον οργανισμό. Η κατάσταση αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε αυτόματη συνήθεια, κυρίως όταν το άτομο υπό στρες χάνει την εστίαση στη ρινική αναπνοή.

Έχει επιπτώσεις η συχνή αναπνοή από το στόμα;

Μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι

Η περιστασιακή αναπνοή από το στόμα ως απάντηση στο στρες δεν θεωρείται επικίνδυνη, ωστόσο η συνεχής υιοθέτηση αυτής της πρακτικής μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα:

• Ξήρανση του στοματικού βλεννογόνου με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας και οδοντικών νοσημάτων
• Μεγαλύτερη πιθανότητα λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος
• Διαταραχές στην ποιότητα του ύπνου, ειδικά όταν αναπνέουμε από το στόμα τη νύχτα
• Μειωμένη λειτουργία φιλτραρίσματος της μύτης, που οδηγεί σε αυξημένη έκθεση σε αλλεργιογόνες ουσίες, σκόνη και μικρόβια
• Αλλαγές στη στάση του σώματος και τον μυϊκό τόνο του προσώπου

Παρουσιάζεται συχνά το φαινόμενο τα παιδιά που έχουν την τάση αυτής της αναπνοής να εμφανίζουν στραβό δάγκωμα ή στενότερη υπερώα.

Πότε αποτελεί λόγο ανησυχίας;

Αν η αναπνοή από το στόμα συνεχίζεται μετά το πέρας μιας αγχωτικής περίστασης, παραμένει διαρκής, εμφανίζεται ακόμη και σε στιγμές ηρεμίας ή κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενδείκνυται επικοινωνία με γιατρό. Μπορεί να αποτελεί ένδειξη απόφραξης των αεραγωγών, πολυπόδων, αλλεργιών ή υπνικής άπνοιας.

Τι βοηθά στη μείωση της αναπνοής από το στόμα σε στιγμές έντονου συναισθήματος;

Εξάσκηση συνειδητής αναπνοής και τεχνικές χαλάρωσης

Αποτελεσματική προσέγγιση συνιστά η εκμάθηση του συνειδητού ελέγχου της ρινικής αναπνοής, ακόμη και κάτω από στρεσογόνα ερεθίσματα. Ενδεικτικές ασκήσεις περιλαμβάνουν:

• Αναπνοή με διάφραγμα: Επιδιώξτε το φούσκωμα της κοιλιάς κατά την αναπνοή, όχι του θώρακα. Εισπνεύστε ήπια από τη μύτη, εκπνεύστε από τη μύτη ή αργά από το στόμα.
• Τεχνική 4-7-8: Εισπνοή από τη μύτη για 4 δευτερόλεπτα, κράτημα της αναπνοής για 7 δευτερόλεπτα, εκπνοή αργά από το στόμα για 8 δευτερόλεπτα.
• Εναλλάξ αναπνοή από τα ρουθούνια: Κλείστε το ένα ρουθούνι, εισπνεύστε βαθιά από το άλλο, αλλάξτε πλευρά και επαναλάβετε.

Οι ασκήσεις αυτές ενθαρρύνουν πιο ήρεμη ρινική αναπνοή, μειώνουν το άγχος και βοηθούν στη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού. Η τακτική εξάσκηση του συνειδητού ελέγχου της αναπνοής μπορεί να περιορίσει την υπεραναπνοή και να συμβάλει στη διατήρηση ηρεμίας σε δύσκολες στιγμές.

Παράγοντες περιβάλλοντος και τρόπου ζωής

Εξασφαλίστε ότι ο αέρας στο χώρο δεν είναι υπερβολικά ξηρός, αποφεύγετε σκόνη και αλλεργιογόνες ουσίες και τηρείτε την κατάλληλη στοματική υγιεινή. Εάν η αναπνοή από το στόμα συνδέεται με ρινική συμφόρηση ή αλλεργίες, η αντιμετώπιση της βασικής αιτίας είναι απαραίτητη.

Συχνές παρανοήσεις σχετικά με την αναπνοή από το στόμα και το στρες

• Υπάρχει η εσφαλμένη εντύπωση ότι η αναπνοή από το στόμα είναι πάντα επιβλαβής. Στην πραγματικότητα, η προσωρινή χρήση αυτής της αναπνοής κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής ή ψυχικής καταπόνησης θεωρείται απόλυτα φυσιολογική. Το πρόβλημα προκύπτει εάν η πρακτική αυτή γίνει μόνιμη.
• Κάποιοι πιστεύουν ότι μέσω του στόματος εισπνέουμε περισσότερο οξυγόνο και ότι αυτό είναι ωφέλιμο. Ωστόσο, η ρινική αναπνοή είναι αποδοτικότερη ως προς τον μεταβολισμό και την ανοσολογική προστασία, προσφέροντας μεγαλύτερα οφέλη όταν διατηρείται διαχρονικά.

Πότε είναι απαραίτητη η ιατρική συμβουλή;

Εάν συνηθίζετε να αναπνέετε συχνά από το στόμα ακόμη και χωρίς σημαντικό στρες, βιώνετε χρόνια κόπωση, βήχα, δυσκολία στη ρινική αναπνοή ή παρατηρείτε ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου ανοίγει το στόμα σας, επικοινωνήστε με επαγγελματία υγείας. Αυτές οι ενδείξεις ενδέχεται να σχετίζονται με σημαντικότερα νοσήματα του αναπνευστικού που απαιτούν εξειδικευμένη παρέμβαση.

Σύνοψη

Η αυξημένη τάση για αναπνοή από το στόμα όταν βρισκόμαστε σε συναισθηματική ένταση συνιστά φυσιολογική αντίδραση στον στρες και την ψυχική δυσφορία. Ωστόσο, καλό είναι να ελέγχουμε αν αυτή η στάση εξελίσσεται σε διαρκή συνήθεια, καθώς μπορεί να αυξήσει τους κινδύνους για διάφορα προβλήματα υγείας. Η εξάσκηση στη συνειδητή αναπνοή, η προσοχή στο περιβάλλον και η πρόληψη παθήσεων του αναπνευστικού ενισχύουν την καλή υγεία και την ποιότητα της αναπνοής στην καθημερινότητα.