Ιός Zika: συμπτώματα, εξάπλωση, κίνδυνοι και πρόληψη

Ο ιός Ζίκα έχει προκαλέσει ανησυχία διεθνώς, κυρίως λόγω των κινδύνων για εγκύους. Στην Ελλάδα δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις μέχρι σήμερα, αλλά για όσους ταξιδεύουν ή ζουν σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο, είναι καθοριστικής σημασίας να γνωρίζουν πώς να προστατευθούν και να αναγνωρίσουν τα πιθανά συμπτώματα.

Πώς μεταδίδεται ο ιός Ζίκα

Η αρχική ταυτοποίηση του ιού πραγματοποιήθηκε στην Αφρική το 1947, ωστόσο εξαπλώθηκε διεθνώς ιδιαίτερα από το 2007 και μετά. Τον ιό στον άνθρωπο μεταδίδουν κυρίως κουνούπια του γένους Aedes, τα ίδια που ευθύνονται και για τη μετάδοση του δάγκειου πυρετού και του κίτρινου πυρετού. Όταν ένας άνθρωπος προσβληθεί και τσιμπηθεί εκ νέου από κουνούπι, το κουνούπι μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε άλλους.

Επιπλέον, ο ιός Ζίκα μπορεί να μεταδοθεί και κατά τη σεξουαλική επαφή, μολύνοντας άνδρες και γυναίκες ακόμη και απουσία συμπτωμάτων. Εγκυμονούσες που νοσούν είναι δυνατό να μεταδώσουν τον ιό στο έμβρυο.

Επιπτώσεις του ιού Ζίκα στην εγκυμοσύνη και το έμβρυο

Ο βασικός προβληματισμός σε σχέση με τον Ζίκα αφορά την υγεία των εγκύων και τη φυσιολογική ανάπτυξη των βρεφών. Λοίμωξη κατά τη διάρκεια της κύησης, ειδικά στα πρώιμα στάδιά της, ενέχει τον κίνδυνο το έμβρυο να εμφανίσει μικροκεφαλία, κατάσταση όπου ο εγκέφαλος και το κεφάλι του παιδιού δεν αναπτύσσονται επαρκώς. Αυτό συχνά οδηγεί σε σοβαρές νοητικές αναπηρίες ή ακόμα και σε απώλεια του κυήματος.

Η παγκόσμια ανησυχία για τον Ζίκα ξέσπασε όταν σε χώρες όπως η Βραζιλία παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση βρεφών με μικροκεφαλία ή άλλες συγγενείς ανωμαλίες. Η επιστημονική κοινότητα έχει διαπιστώσει ότι ο ιός μπορεί να προκαλέσει και άλλα προβλήματα στην ανάπτυξη των βρεφών όπως:

• Ασβεστοποιήσεις ή άλλες διαταραχές στον εγκέφαλο
• Βλάβες στο πίσω μέρος των οφθαλμών
• Περιορισμένη κινητικότητα των άκρων, για παράδειγμα ραιβοϊπποποδία
• Υψηλότερο μυϊκό τόνο που δυσχεραίνει τις κινήσεις

Αυτές οι καταστάσεις συνοψίζονται με τον όρο συγγενές σύνδρομο Ζίκα.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ιού Ζίκα

Στους περισσότερους ανθρώπους που προσβάλλονται από τον ιό Ζίκα δεν εμφανίζονται συμπτώματα. Περίπου ένα στα πέντε άτομα εκδηλώνει ήπια συμπτωματολογία, η οποία μοιάζει με αυτή της γρίπης και περιλαμβάνει:

• Ελαφρύ πυρετό
• Δερματικό εξάνθημα
• Πόνους στους μυς ή στις αρθρώσεις
• Ερυθρότητα στο λευκό του ματιού, γνωστή και ως επιπεφυκίτιδα

Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται μεταξύ 3 και 14 ημερών μετά το τσίμπημα και διαρκούν από λίγες ημέρες έως μία εβδομάδα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η ανάρρωση είναι πλήρης και θεωρείται ότι αναπτύσσεται ανοσία έναντι μελλοντικών λοιμώξεων.

Κίνδυνοι και άλλες επιπλοκές από τον ιό Ζίκα

Εκτός από τα συγγενή προβλήματα, ο ιός Ζίκα μπορεί σπάνια να προκαλέσει επιπλοκές στο νευρικό σύστημα. Έχει καταγραφεί εμφάνιση συνδρόμου Guillain-Barré, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα νεύρα προκαλώντας μερική ή πλήρη αλλά συνήθως παροδική παράλυση.

Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ο Ζίκα σχετίζεται με άλλες φλεγμονές του νευρικού συστήματος, όπως οξεία διάσπαρτη εγκεφαλομυελίτιδα που προσβάλλει τα καλύμματα των νεύρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκύψει μηνιγγοεγκεφαλίτιδα ή σοβαρή μείωση των αιμοπεταλίων.

Πώς γίνεται η διάγνωση της λοίμωξης από Ζίκα

Η διαγνωστική διαδικασία περιλαμβάνει δύο βασικές μεθόδους:

• Αναζήτηση γενετικού υλικού του ιού σε αίμα ή άλλους ιστούς, αποτελεσματική κυρίως στο πρώιμο στάδιο της λοίμωξης.
• Ανίχνευση αντισωμάτων (ανοσοσφαιρινών) στο αίμα, που μπορεί να εντοπιστούν ακόμη και 2 με 3 μήνες μετά τη μόλυνση.

Ωστόσο, η δεύτερη μέθοδος δεν δίνει πάντα ασφαλή αποτελέσματα, επειδή ο οργανισμός παρουσιάζει παρόμοια αντίδραση και σε άλλους συγγενείς ιούς, όπως ο δάγκειος πυρετός. Για μη ξεκάθαρα ή θετικά ευρήματα γίνονται συμπληρωματικές εξετάσεις σε εξειδικευμένα εργαστήρια.

Θεραπεία και προστασία από τον ιό Ζίκα

Δεν υπάρχει στοχευμένη θεραπεία για τον ιό Ζίκα. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν μόνοι τους, ενώ συστήνεται ξεκούραση, κατανάλωση υγρών και χορήγηση παρακεταμόλης για ανακούφιση από τον πόνο ή τον πυρετό. Αποφεύγεται η λήψη ασπιρίνης και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών, αν δεν έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο δάγκειου πυρετού, λόγω αυξημένου κινδύνου αιμορραγίας.

Εμβόλιο για τον ιό βρίσκεται ακόμη σε φάση ανάπτυξης και δεν διατίθεται ευρέως προς το παρόν.

Πρόληψη: μέτρα προστασίας από τον ιό Ζίκα

Ο αποτελεσματικότερος τρόπος αποφυγής μόλυνσης είναι η αποτροπή τσιμπημάτων από κουνούπια σε περιοχές υψηλού κινδύνου. Η χρήση εντομοαπωθητικών με DEET, πικαριδίνη, έλαιο ευκαλύπτου μα κίτρινη ετικέτα ή άλλες εγκεκριμένες δραστικές ουσίες είναι απαραίτητη. Συνιστάται ένδυση με μακριά μανίκια και παντελόνια, ακόμα και εντός σπιτιού.

Εξίσου σημαντικό είναι να τοποθετούνται σίτες σε παράθυρα και πόρτες. Μειώστε τα σημεία αναπαραγωγής κουνουπιών γύρω από το σπίτι απομακρύνοντας στάσιμα νερά από αυλές, γλάστρες, παλιά λάστιχα και κουβάδες.

Για τον περιορισμό της σεξουαλικά μεταδιδόμενης λοίμωξης, όσοι επιστρέφουν από περιοχές με κρούσματα καλό είναι να χρησιμοποιούν προφυλακτικό ή να αποφεύγουν τις ερωτικές επαφές για συγκεκριμένο διάστημα: στις γυναίκες προτείνεται αποχή τουλάχιστον για 2 μήνες και στους άνδρες για 6 μήνες μετά από πιθανή έκθεση στον ιό.

Ο ιός Ζίκα και τα ταξίδια: οδηγίες για όσους προγραμματίζουν εγκυμοσύνη

Στα ζευγάρια που σχεδιάζουν εγκυμοσύνη ή που έχουν ήδη ξεκινήσει κύηση, συστήνεται να αποφεύγουν ταξίδια σε περιοχές όπου ο ιός Ζίκα είναι συχνός. Αν το ταξίδι δεν μπορεί να αναβληθεί, πρέπει να τηρούνται σχολαστικά όλα τα μέτρα για αποτροπή τσιμπημάτων και μετάδοσης μέσω σεξουαλικής επαφής.

Σε περίπτωση επιστροφής από περιοχές κινδύνου, οι έγκυες καλό είναι να συμβουλεύονται ιατρό ακόμη και αν δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Ο γιατρός ίσως προτείνει αιματολογικό έλεγχο και πιο συχνή παρακολούθηση της ανάπτυξης του εμβρύου μέσω υπερήχων. Εγκυμονούσες με πιθανή έκθεση στον ιό θα πρέπει να ελέγχονται περιοδικά κάθε 3 με 4 εβδομάδες.

Κίνδυνος από τον ιό Ζίκα σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές

Από το 2018 και έπειτα, ο αριθμός των κρουσμάτων έχει μειωθεί σε αρκετές χώρες. Ωστόσο, η παρουσία κουνουπιών Aedes παραμένει σημαντική στη Βόρεια, Νότια και Κεντρική Αμερική, με εξαίρεση ορισμένες περιοχές. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αυτά τα κουνούπια, αλλά οι ταξιδιώτες πρέπει να ενημερώνονται διαρκώς για τις τρέχουσες επιδημίες.

Τι να κάνετε αν βρεθήκατε σε περιοχή κινδύνου

Η παρακολούθηση της υγείας σας είναι απαραίτητη και αν εμφανιστούν πυρετός, εξάνθημα ή άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε άμεσα γιατρό. Οι εγκυμονούσες οφείλουν να ενημερώσουν τον γιατρό για περίπτωση ταξιδιού σε περιοχές κινδύνου ώστε να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίοι εργαστηριακοί έλεγχοι και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.