Ισοτρετινοΐνη: χρήση και παρενέργειες

Η ισοτρετινοΐνη αποτελεί φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση σοβαρών μορφών ακμής, σε περιπτώσεις όπου άλλες θεραπευτικές επιλογές, όπως τα αντιβιοτικά, δεν έχουν επαρκές αποτέλεσμα. Το σκεύασμα σχετίζεται χημικά με τη βιταμίνη Α και ενδείκνυται κυρίως όταν οι δερματικές βλάβες παρουσιάζουν εκτεταμένη φλεγμονή, πόνο ή δημιουργία ουλών όχι μόνο στο πρόσωπο αλλά και σε άλλα σημεία του σώματος.

Σημασία χρήσης και περιορισμοί

Στην Ελλάδα, η χορήγηση ισοτρετινοΐνης επιτρέπεται αποκλειστικά από δερματολόγο, ύστερα από προσεκτική εκτίμηση της κατάστασης και των κινδύνων για κάθε ασθενή. Διατίθεται σε μορφή πόσιμων καψουλών με διαφορετική περιεκτικότητα (10 έως 40 mg, συμπεριλαμβανομένων μικρονισμένων τύπων). Συνήθως, η διάρκεια θεραπείας εκτείνεται σε αρκετούς μήνες, με τη δόση να προσαρμόζεται εξατομικευμένα, βάσει του σωματικού βάρους και της βαρύτητας της νόσου.

Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες

Η ισοτρετινοΐνη ως ισχυρό φαρμακευτικό σκεύασμα μπορεί να προκαλέσει πολλές και διάφορες παρενέργειες. Οι σοβαρότερες σχετίζονται με εγκυμοσύνη, διότι ακόμη και μία μόνο δόση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου ή αποβολή. Κατά συνέπεια, η χρήση του δεν επιτρέπεται σε έγκυες γυναίκες ή σε γυναίκες που ενδέχεται να κυοφορήσουν.

Κατά τη διάρκεια της αγωγής, ενδέχεται να παρατηρηθούν σοβαρές παρενέργειες, για τις οποίες απαιτείται άμεση επικοινωνία με ιατρό:

• μεταβολές στην όραση ή ακοή
• πόνοι σε αρθρώσεις, μυς ή μέση
• αυξημένη δίψα και συχνή ούρηση
• ψευδαισθήσεις
• αιφνίδιες μεταπτώσεις διάθεσης, κατάθλιψη, συναισθηματική αδράνεια, διαταραχές ύπνου, αυτοκτονικός ιδεασμός ή επιθυμία αυτοτραυματισμού
• σημεία βλάβης ήπατος ή παγκρέατος: ναυτία, έμετος, ανεξήγητη κόπωση, έντονος πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα, ταχυκαρδία, σκουρόχρωμα ούρα ή ίκτερος (κιτρινισμός δέρματος ή στο λευκό των ματιών)
• διαταραχές πέψης: έντονος κοιλιακός ή θωρακικός πόνος, σοβαρή δυσπεψία, αίμα στα κόπρανα ή αιμορραγία από τον ορθό
• αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση: πολύ έντονος πονοκέφαλος, βουητό ή υπόκωφος ήχος στα αυτιά, ζάλη, θολή όραση, πόνος στα μάτια

Μεταξύ των πιο συχνών αλλά λιγότερο σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών είναι:

• ξηρότητα δέρματος, χειλιών, ματιών ή ρινικής κοιλότητας (ενδέχεται να υπάρχει αιμορραγία από τη μύτη)
• μουδιάσματα, φωτοευαισθησία, ερυθρότητα δέρματος, εντοπισμένα εξανθήματα
• αλλαγές στην όραση
• πονοκέφαλοι, πόνοι πλάτης ή αρθρώσεων, αδυναμία μυών
• συμπτώματα φαρυγγίτιδας ή εισπνευστικών λοιμώξεων – βουλωμένη μύτη, φτέρνισμα, πονόλαιμος

Προειδοποιήσεις και προφυλάξεις

Η χρήση ισοτρετινοΐνης δεν συνιστάται κατά την εγκυμοσύνη και θα πρέπει να αποφεύγεται εάν υπάρχει ενδεχόμενο σύλληψης. Πριν από τη συνταγογράφηση σε γυναίκες, είναι απαραίτητη η πραγματοποίηση τεστ εγκυμοσύνης σύμφωνα με οδηγίες του ιατρού. Συνίσταται η ταυτόχρονη χρήση δύο ανεξάρτητων αντισυλληπτικών μεθόδων και η αυστηρή τήρηση οδηγιών, πριν και κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αλλά και τουλάχιστον για έναν μήνα μετά την τελευταία δόση.

Η λήψη του φαρμάκου απαγορεύεται αν υπάρχει υπερευαισθησία στο συγκεκριμένο σκεύασμα. Απαιτείται προσοχή και ιατρική συνεννόηση εάν στο ιστορικό υπάρχουν διαταραχές ψυχικής υγείας, άσθμα, ηπατοπάθεια, καρδιολογικές παθήσεις, σακχαρώδης διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, οστεοπόρωση, διατροφικές διαταραχές ή φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.

Δεν χορηγείται σε παιδιά κάτω των 12 ετών. Δεν επιτρέπεται ο θηλασμός κατά την αγωγή με ισοτρετινοΐνη.

Οδηγίες λήψης

Η αγωγή με ισοτρετινοΐνη πρέπει να ακολουθείται ακριβώς σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες. Η κάψουλα καταπίνεται ολόκληρη, συνοδεία επαρκούς ποσοτήτας νερού, χωρίς να διασπάται ή να μασιέται. Κατά κανόνα, η θεραπεία διαρκεί περίπου τέσσερις με πέντε μήνες, αλλά ενδέχεται να παραταθεί ή να επαναληφθεί ανάλογα με την κρίση του γιατρού.

Κατά τη διάρκεια χρήσης απαιτούνται τακτικοί αιματολογικοί έλεγχοι, ώστε ο ιατρός να εκτιμά την ηπατική λειτουργία, τη σύνθεση του αίματος και τα επίπεδα χοληστερόλης. Δεν πρέπει να μοιράζεστε το φάρμακο με άλλα άτομα, ακόμη και με παρόμοια συμπτώματα. Η αποθήκευση της ισοτρετινοΐνης γίνεται σε ξηρό και σκοτεινό χώρο, προστατευμένο από υγρασία και άμεσο ηλιακό φως.

Δοσολογία

Η συνήθης δόση για ενήλικες και εφήβους άνω των 12 ετών κυμαίνεται μεταξύ 0,25 και 0,5 mg/kg σωματικού βάρους δύο φορές την ημέρα, σύμφωνα με ιατρική υπόδειξη. Η μέγιστη ημερήσια δόση φθάνει έως 2 mg/kg, και η διάρκεια της αγωγής συνήθως δεν ξεπερνά τις 20 εβδομάδες. Υψηλότερη δόση μπορεί να χορηγηθεί σε ιδιαίτερα σοβαρές μορφές ακμής, ιδίως με εκτεταμένες αλλοιώσεις ή συμμετοχή του κορμού.

Αν παραλειφθεί δόση

Εάν ξεχαστεί μία δόση, απλώς συνεχίστε με την επόμενη προγραμματισμένη λήψη, αποφεύγοντας διπλή χορήγηση του φαρμάκου.

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας

Υπερβολική λήψη μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ζαλάδα, ναυτία, εμετό, κοιλιακό άλγος, αίσθημα θερμότητας ή μυρμηγκιάσματος στο πρόσωπο, σκασίματα ή οίδημα στα χείλη, διαταραχές συντονισμού κινήσεων. Σε τέτοια περίπτωση είναι απαραίτητη η άμεση ιατρική φροντίδα.

Θέματα καθημερινούς ασφάλειας

Η ταυτόχρονη λήψη συμπληρωμάτων ή παρασκευασμάτων με βιταμίνη Α δεν πρέπει να γίνεται χωρίς ιατρική σύσταση. Η αιμοδοσία δεν επιτρέπεται για τουλάχιστον 30 ημέρες μετά την τελευταία δόση, ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση του φαρμάκου σε εγκύους γυναίκες.

Η ισοτρετινοΐνη αυξάνει την ευαισθησία του δέρματος στο ηλιακό φως, συνεπώς αποφύγετε την έντονη έκθεση στον ήλιο και στα σολάριουμ, ενώ κατά την παραμονή σε εξωτερικούς χώρους χρησιμοποιήστε αντηλιακό προϊόν με SPF 30 ή μεγαλύτερο και ενδυμασία που καλύπτει το δέρμα.

Καθ’ όλη τη διάρκεια και για έξι μήνες μετά το πέρας της θεραπείας δεν συστήνονται δερματολογικές επεμβάσεις όπως αποτρίχωση με κερί, δερμοαπόξεση ή θεραπείες με λέιζερ, καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος βλαβών ή δημιουργίας ουλών στο δέρμα.

Σε περίπτωση μη φυσιολογικών συμπτωμάτων ή αιφνίδιας επιδείνωσης της υγείας, επικοινωνήστε άμεσα με ιατρό. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας απαιτείται προσοχή στην οδήγηση ή σε εργασία με μηχανήματα, καθώς ενδέχεται να επηρεαστεί η όραση, ειδικά κατά τις νυχτερινές ώρες.

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

Ενημερώστε τον ιατρό για κάθε άλλη φαρμακευτική αγωγή ή συμπλήρωμα που λαμβάνετε, ειδικά αν πρόκειται για:

• αντιεπιληπτικά (π.χ. φαινυτοΐνη)
• βότανα ή σκευάσματα που ενδέχεται να μειώσουν την αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών, όπως το υπερικό
• πολυβιταμινούχα σκευάσματα ή διατροφικά συμπληρώματα
• μονοπρογεσταγόνες (γνωστές ως μίνι χάπι)
• κορτικοστεροειδή
• αντιβιοτικά της κατηγορίας των τετρακυκλινών, όπως η δοξυκυκλίνη ή η μινοκυκλίνη

Ορισμένα φάρμακα ή φυτικά παρασκευάσματα χωρίς ιατρική συνταγή μπορεί να τροποποιήσουν τη δράση της ισοτρετινοΐνης, οπότε πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κάθε πρόσθετη αγωγή σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό.