Καρκίνος της γλώσσας: αίτια, συμπτώματα, θεραπεία και πρόληψη

Ο καρκίνος της γλώσσας αποτελεί έναν τύπο καρκίνου του στόματος, που εκδηλώνεται όταν τα κύτταρα αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα και δημιουργούν όγκο. Η συγκεκριμένη διάγνωση εντοπίζεται συχνότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες, ενώ η εμφάνισή της σε παιδιά είναι εξαιρετικά σπάνια.

Τύποι καρκίνου της γλώσσας

Διακρίνουμε δύο βασικές μορφές καρκίνου της γλώσσας. Η πρώτη, γνωστή ως καρκίνος της κινητής μοίρας της γλώσσας, επηρεάζει το τμήμα της γλώσσας που μπορεί να εξέλθει από το στόμα. Η δεύτερη αναπτύσσεται στη βάση της γλώσσας, όπου συνδέεται με τον φάρυγγα, και συνήθως διαγιγνώσκεται όταν ήδη έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες του τραχήλου. Η μορφή αυτή συχνά δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συμπτώματα που ενδέχεται να εμφανιστούν

Ένα από τα πρώιμα σημάδια ενδέχεται να είναι μια ανθεκτική λευκή ή ερυθρή κηλίδα, ογκίδιο ή έλκος στα πλάγια της γλώσσας. Επιπλέον συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πόνο στη γλώσσα ή στα γύρω σημεία
• Αλλαγές στη φωνή ή βραχνάδα
• Δυσκολία στη κατάποση, στη μάσηση ή στην κίνηση της γνάθου και της γλώσσας
• Απώλεια αισθητικότητας στη γλώσσα ή στο στόμα
• Οίδημα της γνάθου
• Επίμονη ενοχλητική αίσθηση στο λαιμό
• Αίσθηση ότι κάτι έχει κολλήσει στον φάρυγγα
• Διόγκωση τραχηλικών λεμφαδένων
• Αιμορραγία στη στοματική κοιλότητα
• Συνεχής απώλεια βάρους
• Πόνο στο αυτί
• Ογκίδιο στο πίσω μέρος του στόματος ή του λαιμού

Είναι απαραίτητο να επισκεφθεί κανείς γιατρό εάν μια πληγή στο στόμα ή στη γλώσσα δεν επουλωθεί μέσα σε δύο εβδομάδες. Παράλληλα, μεταβολές που προκαλούν ανησυχία ενδέχεται να εντοπιστούν και από τον οδοντίατρο κατά τη διάρκεια τακτικού ελέγχου.

Αιτίες εμφάνισης καρκίνου στη γλώσσα

Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου, ειδικά στην περιοχή της βάσης της γλώσσας, συνδέεται με συγκεκριμένα στελέχη του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (HPV). Ο HPV μεταδίδεται κατά κύριο λόγο μέσω σεξουαλικής επαφής και αποτελεί τη συχνότερη σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη. Επιπρόσθετα, οι πιθανότητες για εμφάνιση καρκίνου της γλώσσας αυξάνονται από τους παρακάτω παράγοντες:

• Χρήση καπνού
• Κατανάλωση αλκοόλ
• Δόντια με αιχμηρές άκρες ή ακατάλληλη οδοντοστοιχία
• Ελλιπής στοματική υγιεινή
• Μάσηση betel (συνήθεια ορισμένων ασιατικών περιοχών)
• Ατομικό ιστορικό κακοήθων νοσημάτων
• Κακή και ανισόρροπη διατροφή

Παίζει ρόλο και η γενετική προδιάθεση. Εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες, άτομα άνω των 45 ετών και όσους έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Διαγνωστικές διαδικασίες

Η διάγνωση ξεκινά μέσα από ιατρική εξέταση και συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα συμπτώματα. Για να επιβεβαιωθεί η νόσος, ακολουθούν οι παρακάτω εξετάσεις:

• Απεικονιστικές εξετάσεις: Περιλαμβάνουν ακτινογραφία, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), που βοηθούν στον προσδιορισμό της θέσης και του μεγέθους του όγκου. Σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματοποιείται και βαριούχος ακτινογραφία για αναλυτικότερη απεικόνιση των μεταβολών.
• Βιοψία: Η λήψη δείγματος ιστού από τον όγκο πραγματοποιείται με διάφορους τρόπους:
  • Δειγματοληψία με ειδικό βουρτσάκι από το βλεννογόνο
  • Χειρουργική εκτομή μικρής περιοχής του βλεννογόνου
  • Ενδοσκοπική εξέταση μέσω εισαγωγής λεπτού σωλήνα με κάμερα και φωτισμό, ώστε να ελεγχθεί πιθανή εξάπλωση του καρκίνου σε γειτονικές περιοχές

Καθορισμός σταδίου

Η διάγνωση επιτρέπει την εκτίμηση τόσο της θέσης όσο και της έκτασης της νόσου. Ο προσδιορισμός του σταδίου βοηθά στην αξιολόγηση της σοβαρότητας και στη χάραξη κατάλληλης θεραπείας. Η σταδιοποίηση βασίζεται συνήθως στο TNM σύστημα, όπου:

• Το Τ αφορά το μέγεθος του πρωτογενούς όγκου
• Το Ν δείχνει αν υπάρχουν αλλοιώσεις στους λεμφαδένες
• Το Μ αποτυπώνει πιθανή μετάσταση σε άλλα όργανα

Σε κάθε παράμετρο προστίθενται αριθμοί, προσφέροντας επιπρόσθετες πληροφορίες για την έκταση και τη βαρύτητα της κατάστασης.

Θεραπευτικές επιλογές

Η κατάλληλη προσέγγιση θεραπείας καθορίζεται από τη θέση και το μέγεθος του όγκου. Οι βασικές μέθοδοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά:

• Χειρουργική επέμβαση: Κατά τη γλωσσεκτομή αφαιρείται μέρος ή ολόκληρη η γλώσσα, ανάλογα με το μέγεθος της βλάβης. Σε περιπτώσεις εξάπλωσης του όγκου, απομακρύνονται και παρακείμενοι ιστοί ή λεμφαδένες. Συχνά, μετά την επέμβαση απαιτούνται αποκατάσταση της ομιλίας και της λειτουργίας της κατάποσης.
• Επανακατασκευαστική χειρουργική: Όταν έχει αφαιρεθεί μεγάλο τμήμα του στόματος ή του προσώπου, χρησιμοποιούνται ιστοί ή οστά από άλλα σημεία του σώματος με στόχο τη λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση.
• Ακτινοθεραπεία: Χρησιμοποιείται ακτινοβολία υψηλής ενέργειας για την καταστροφή καρκινικών κυττάρων.
• Φαρμακευτική αγωγή (χημειοθεραπεία): Χορηγούνται φάρμακα πριν ή μετά τη χειρουργική επέμβαση για να περιορίσουν την ανάπτυξη του όγκου ή να εξουδετερώσουν τα εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα.
• Στοχευμένη θεραπεία: Πρόκειται για φάρμακα που δρουν σε συγκεκριμένες χημικές ουσίες εντός των καρκινικών κυττάρων.
• Ανοσοθεραπεία: Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να εντοπίζει και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα, κυρίως σε προχωρημένο ή υποτροπιάζοντα καρκίνο.

Μετά τη θεραπεία, απαιτείται τακτική ιατρική παρακολούθηση ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα τυχόν σημάδια υποτροπής της νόσου.

Είναι δυνατή η ίαση του καρκίνου της γλώσσας;

Όταν η διάγνωση και η θεραπεία γίνουν σε πρώιμο στάδιο, οι πιθανότητες ίασης αυξάνονται σημαντικά. Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης φτάνει περίπου το 70%, ωστόσο το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται σε κάθε περίπτωση από το στάδιο και τους ατομικούς παράγοντες.

Ενδεχόμενες επιπλοκές της θεραπείας

Μετά τη χειρουργική επέμβαση

• Αιμορραγία
• Λοιμώξεις
• Δημιουργία μη φυσιολογικών καναλιών ανάμεσα στο στόμα και το δέρμα
• Διαταραχές στην ομιλία
• Δυσκολία στην κατάποση
• Πόνος, κυρίως κατά τη λήψη τροφής

Μετά την ακτινοθεραπεία

• Φλεγμονή του βλεννογόνου της στοματικής κοιλότητας και του πεπτικού
• Βλάβες στο δέρμα ή βακτηριακές λοιμώξεις
• Αλλοίωση της αίσθησης γεύσης
• Μόνιμη ξηροστομία
• Σκλήρυνση των ιστών (ίνωση)
• Νευρικές βλάβες στη στοματική περιοχή
• Νέκρωση του οστού της γνάθου
• Μειωμένη λειτουργία του θυρεοειδούς

Μετά τη χημειοθεραπεία

• Κίνδυνος λοιμώξεων
• Επιβάρυνση του βλεννογόνου του στόματος
• Προβλήματα στις σιελογόνους αδένες
• Πόνος
• Αλλοίωση της γευστικής αντίληψης
• Αφυδάτωση
• Διαταραχές στη διατροφή

Πρόληψη και αυτοφροντίδα

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εμφάνιση καρκίνου στη βάση της γλώσσας σχετίζεται με λοίμωξη από HPV, γι’ αυτό ο εμβολιασμός για τον συγκεκριμένο ιό μπορεί να προσφέρει πρόληψη. Προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν τα εξής:

• Εμβολιασμός έναντι HPV, σύμφωνα με τις οδηγίες γιατρού
• Σεξουαλική δραστηριότητα με ασφάλεια
• Αποφυγή προϊόντων καπνού
• Διακοπή μασήματος betel
• Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ
• Συστηματική φροντίδα για την υγιεινή δοντιών και ούλων

Χρήσιμες πληροφορίες

Η αντιμετώπιση μιας σοβαρής νόσου επιβάλλει να συζητάτε ανοιχτά με τον γιατρό σχετικά με τη διάγνωση και τις θεραπευτικές επιλογές, όπως και να μοιράζεστε τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας με συγγενείς. Η υποστήριξη από αγαπημένα πρόσωπα και η επικοινωνία με επαγγελματίες ή ομάδες ψυχολογικής βοήθειας μπορεί να διευκολύνει σημαντικά, τόσο στη διαχείριση του άγχους όσο και στην πρακτική αντιμετώπιση των δυσκολιών.