Καρκίνος του αιδοίου: συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία και πρόληψη

Ο καρκίνος του αιδοίου αποτελεί μια κακοήθη νόσο κατά την οποία τα κύτταρα στην εξωτερική περιοχή των γυναικείων γεννητικών οργάνων αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Σε αντίθεση με τον καρκίνο του κόλπου που ξεκινά εσωτερικά, ο συγκεκριμένος τύπος αφορά τα εξωτερικά γεννητικά όργανα.

Περιοχές του αιδοίου και ο ρόλος τους

Το αιδοίο δεν αποτελεί μεμονωμένη δομή, αλλά περιλαμβάνει όλη την εμφανή περιοχή των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Οι κύριες περιοχές είναι:

• Το άνοιγμα του κόλπου, που επικοινωνεί με εσωτερικές ανατομικές δομές.
• Τα μεγάλα και μικρά χείλη, δηλαδή οι εξωτερικές και εσωτερικές πτυχές δέρματος. Τα μεγάλα χείλη είναι πιο ογκώδη, ενώ τα μικρά λεπτότερα και τοποθετούνται εσωτερικά.
• Η κλειτορίδα, ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο τμήμα στο σημείο συνένωσης των μικρών χειλέων.
• Το εφήβαιο, μια μαλακή προεξοχή πάνω από το ηβικό οστό που καλύπτεται με τρίχες στην εφηβεία.
• Η περιοχή μεταξύ του αιδοίου και του πρωκτού, γνωστή ως περίνεο.

Συμπτώματα που αξίζει να προσέξετε

Κατά τα αρχικά στάδια, ο καρκίνος του αιδοίου σπάνια προκαλεί εμφανή ενοχλήματα ή σαφή συμπτώματα. Με την εξέλιξη όμως μπορεί να αναπτυχθούν τα εξής:

• Αλλαγές στο χρώμα του δέρματος στην περιοχή
• Ασυνήθιστα εξογκώματα ή αναπτύξεις, που μπορεί να είναι ερυθρές, ροζ, λευκές, ανώμαλες ή παχιές
• Σκλήρυνση της επιδερμίδας
• Επίμονη πληγή
• Συνεχής φαγούρα
• Πόνος, ενοχλήσεις ή αίσθημα καύσου
• Ασυνήθιστη αιμορραγία ή έκκριση από τον κόλπο
• Πόνος κατά την ούρηση
• Μεταβολή στα χαρακτηριστικά κάποιου σπίλου

Πολλά από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται και με άλλες αιτίες, γι’ αυτό είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε γιατρό εγκαίρως.

Τύποι καρκίνου του αιδοίου

Υπάρχουν διάφορες μορφές της νόσου ανάλογα με το είδος των κυττάρων από τα οποία προέρχεται:

• Το πλακώδες καρκίνωμα, η συχνότερη μορφή, ξεκινά από τα κύτταρα του δέρματος και συνδέεται συνήθως με τον ιό HPV, ιδιαίτερα σε νεαρές γυναίκες. Ορισμένες παραλλαγές αναπτύσσονται πολύ αργά μοιάζοντας με μυρμηγκιές.
• Το αδενοκαρκίνωμα, αναπτύσσεται κυρίως από τους αδένες του Bartholin που βρίσκονται κοντά στο άνοιγμα του κόλπου. Μπορεί να μοιάζει με κύστη ή να σχετίζεται με συγκεκριμένα στρώματα του δέρματος.
• Το μελάνωμα, προέρχεται από τα κύτταρα που παράγουν χρωστική. Αν και συνήθως εμφανίζεται σε περιοχές του δέρματος με έκθεση στον ήλιο, μπορεί να παρατηρηθεί και στην περιοχή του αιδοίου.
• Το σάρκωμα, ξεκινά από μυϊκά, συνδετικά ή οστικά κύτταρα και μπορεί να διαγνωστεί σε κάθε ηλικία, ακόμη και στην παιδική.
• Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, πιο σπάνια μορφή καρκίνου δέρματος στο αιδοίο, αν και γενικά είναι η πιο συχνή μορφή δερματικού καρκίνου.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

Παρότι οι ακριβείς μηχανισμοί εμφάνισης του καρκίνου του αιδοίου δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως, ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν αισθητά την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Ηλικία μεγαλύτερη των 70 ετών, με πάνω από το μισό των περιστατικών να διαγιγνώσκεται σε αυτό το ηλικιακό φάσμα
• Ιστορικό με μη φυσιολογικά αποτελέσματα Pap-test
• Μολύνσεις από τον ιό HPV ή άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων ιών που εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα
• Προηγούμενη ή υφιστάμενη διάγνωση μελανώματος ή ύποπτοι σπίλοι
• Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος
• Προκαρκινικές καταστάσεις όπως η ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία αιδοίου
• Γυναίκες που έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο κόλπου ή τραχήλου μήτρας
• Λειχήνα σκλήρυνση, μια χρόνια πάθηση που προκαλεί αραίωση και έντονο κνησμό του δέρματος του αιδοίου
• Κάπνισμα, ειδικά όταν συνυπάρχει HPV λοίμωξη

Μέθοδοι διάγνωσης

Κατά την πρώτη επίσκεψη, ο ιατρός μπορεί να επιλέξει μία ή περισσότερες από τις εξής διαγνωστικές ενέργειες:

• Λήψη αναλυτικού ιατρικού ιστορικού συμπεριλαμβανομένων συνηθειών και παλαιότερων ασθενειών
• Γυναικολογική εξέταση με οπτικό έλεγχο της περιοχής του αιδοίου, καθώς και ψηλάφηση της μήτρας, του κόλπου, των ωοθηκών, της ουροδόχου κύστης και του ορθού
• Κολποσκόπηση ή αιδοιοσκόπηση, δηλαδή λεπτομερής επισκόπηση των ύποπτων περιοχών με χρήση μεγεθυντικού οργάνου
• Βιοψία, η λήψη μικρού δείγματος ιστού για ανάλυση στο εργαστήριο
• Απεικονιστικές εξετάσεις όπως ακτινογραφία, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία ή τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων για να διαπιστωθεί η εξάπλωση του καρκίνου

Στάδια του καρκίνου του αιδοίου

Αφού επιβεβαιωθεί η διάγνωση, ο ιατρός εκτιμά το μέγεθος και την επέκταση του όγκου μέσα από τη διαδικασία της σταδιοποίησης.

• I στάδιο: ο καρκίνος περιορίζεται στο αιδοίο και την περινεϊκή περιοχή, χωρίς περαιτέρω εξάπλωση
• II στάδιο: υπάρχει προσβολή παρακείμενων ιστών αλλά όχι των λεμφαδένων
• III στάδιο: ο όγκος επεκτείνεται σε γειτονικούς ιστούς και λεμφαδένες της βουβωνικής χώρας
• IV στάδιο: ο καρκίνος εξαπλώνεται σε περιοχές ανώτερες του κόλπου, της ουρήθρας, του ορθού ή και σε απομακρυσμένα όργανα

Θεραπευτικές επιλογές για τον καρκίνο του αιδοίου

Η στρατηγική θεραπείας καθορίζεται από τον τύπο του καρκίνου, το στάδιο, καθώς και τη γενική κατάσταση υγείας της ασθενούς. Οι συνηθέστερες μέθοδοι είναι:

• Η χειρουργική επέμβαση ως βασική προσέγγιση, με διάφορες τεχνικές:
  • Υπερηχητική αναρρόφηση, κατά την οποία ο όγκος διασπάται με ηχητικά κύματα και αφαιρείται
  • Επέμβαση με λέιζερ για εξάχνωση του επηρεασμένου ιστού ή των λεμφαδένων, κυρίως σε επιφανειακές βλάβες
  • Εκτομικές επεμβάσεις:
    • Τοπική εκτομή, αφαίρεση του όγκου με μικρό μέρος υγιούς περιβάλλοντος ιστού
    • Ευρεία τοπική εκτομή, ευρύτερη αφαίρεση και πιθανώς λεμφαδένων
  • Βουλβεκτομή, όπου αφαιρείται μέρος ή όλο το αιδοίο:
    • Επιφανειακή βουλβεκτομή, περιορισμένη αφαίρεση δέρματος
    • Απλή βουλβεκτομή, ολική αφαίρεση του αιδοίου και των υποκείμενων ιστών
    • Μερική ή τροποποιημένη ριζική βουλβεκτομή, όπου αφαιρείται το μεγαλύτερο μέρος του αιδοίου και ίσως λεμφαδένες
    • Ριζική βουλβεκτομή, αφαίρεση ολόκληρης της περιοχής του αιδοίου και γειτονικών λεμφαδένων
  • Απομάκρυνση πυελικών οργάνων, σε εξαιρετικά προχωρημένες περιπτώσεις μαζί με το αιδοίο και τους λεμφαδένες αφαιρούνται και γειτονικά όργανα
• Ακτινοθεραπεία, με χορήγηση υψηλών δόσεων ιοντίζουσας ακτινοβολίας για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων
• Φαρμακευτική θεραπεία (χημειοθεραπεία), με φάρμακα που αναστέλλουν ή καταστρέφουν τα κύτταρα του όγκου, με διάφορες διαδρομές χορήγησης όπως δισκία, ενδοφλέβια θεραπεία ή τοπικές αλοιφές
• Ανοσοθεραπεία, ώστε να ενδυναμωθεί το ανοσοποιητικό σύστημα και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα την κακοήθεια

Αποτελέσματα θεραπείας και πρόγνωση

Η παρακολούθηση μετά τη θεραπεία είναι αναγκαία και γίνεται συνήθως με τακτική γυναικολογική εξέταση κάθε 3 έως 6 μήνες τα δύο πρώτα χρόνια και σταδιακά αραιότερα. Συχνά προγραμματίζονται επιπλέον εξετάσεις ανάλογα με τα ευρήματα.

Η έκβαση εξαρτάται από την μορφή και το στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση. Πάνω από το 70% των ασθενών ζουν τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση.

• Όταν ο καρκίνος περιορίζεται στο αιδοίο, το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης αγγίζει περίπου το 86%.
• Σε περίπτωση επέκτασης σε παρακείμενους ιστούς ή λεμφαδένες, το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 53%.
• Όταν υπάρχουν μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα, το 19% των ασθενών επιβιώνει για τουλάχιστον πέντε χρόνια.

Πιθανές παρενέργειες της θεραπείας

Μετά από χειρουργική επέμβαση μπορεί να καθυστερήσει η επούλωση των πληγών γι’ αυτό και απαιτείται αυστηρή τήρηση υγιεινής. Ενδέχεται επίσης να εμφανιστούν τα εξής:

• Ερεθισμοί του ουροποιητικού ή του εντέρου που υποχωρούν συνήθως σε μερικές εβδομάδες
• Δημιουργία ουλών, ξηρότητα ή συρρίκνωση ιστών στον κόλπο
• Δυσφορία σε επαφή με στενά ρούχα
• Λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος
• Συσσώρευση υγρών ή κύστες κοντά στην πληγή
• Θρομβώσεις που ενδέχεται να φτάσουν στους πνεύμονες
• Οίδημα κάτω άκρων λόγω λεμφοιδήματος
• Δημιουργία συριγγίων μεταξύ ουροδόχου κύστης, ορθού και κόλπου

Σε περίπτωση που προκύψουν έντονες ανεπιθύμητες ενέργειες, είναι σημαντικό να ενημερώνεται το ιατρικό προσωπικό για άμεση αντιμετώπιση.

Η σεξουαλική ζωή μετά τη θεραπεία

Κατόπιν θεραπευτικής αγωγής για καρκίνο, συχνά δημιουργούνται δυσκολίες τόσο στη σεξουαλική όσο και στη ψυχολογική σφαίρα. Το σώμα μπορεί να αλλάξει επιφέροντας ενόχληση κατά τη σεξουαλική πράξη, πόνο, δυσκολία στην επίτευξη οργασμού ή στο να πραγματοποιηθεί ούρηση.

Είναι σημαντικό αυτά τα ζητήματα να συζητώνται με το γιατρό. Αν χρειαστεί, μπορεί να βοηθήσει ψυχολογική στήριξη ή χειρουργική αποκατάσταση.

Τρόποι για τη μείωση του κινδύνου καρκίνου του αιδοίου

Η πλήρης πρόληψη της νόσου δεν είναι δυνατή, ωστόσο η τήρηση ορισμένων συνηθειών μπορεί να ελαττώσει σημαντικά τον κίνδυνο:

• Αποτροπή συνθηκών έκθεσης σε HPV, δηλαδή περιορισμός αριθμού ερωτικών συντρόφων, χρήση προφυλακτικού, εμβολιασμός έναντι του ιού HPV
• Αποχή από το κάπνισμα
• Τακτικές προληπτικές εξετάσεις και άμεση προσέλευση στον γιατρό με την εμφάνιση οποιουδήποτε ύποπτου συμπτώματος