Κνίδωση: συμπτώματα, αιτίες και θεραπεία

Η εμφάνιση έντονου κνησμού, κοκκινίλων ή λευκωπών εξογκωμάτων στο δέρμα συνδέεται συνήθως με την κνίδωση, που είναι γνωστή και ως ουρτικάρια. Η κατάσταση αυτή συχνά εκδηλώνεται ξαφνικά και μπορεί να συνοδεύεται από βαθύτερο οίδημα του δέρματος ή των βλεννογόνων, που ονομάζεται αγγειοοίδημα. Αν και διάφοροι ερεθιστικοί παράγοντες ευθύνονται για την κνίδωση, σε πολλές περιπτώσεις η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη.

Αιτίες εμφάνισης της κνίδωσης

Η κνίδωση μπορεί να προκληθεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, τόσο φυσικούς όσο και χημικούς. Προδιαθεσικοί παράγοντες περιλαμβάνουν συγκεκριμένες τροφές, φαρμακευτικά σκευάσματα, τσιμπήματα εντόμων, έντονη ηλιακή ακτινοβολία ή ακόμη και απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας. Σε αρκετές περιπτώσεις, κυρίως όταν η κνίδωση είναι χρόνια, η αιτία παραμένει απροσδιόριστη.

Οι κύριοι τύποι της κνίδωσης διακρίνονται με βάση τη διάρκεια και το αίτιο που την προκαλεί:

• Οξεία κνίδωση: Τα εξανθήματα επιμένουν έως και έξι εβδομάδες. Συνήθως προκαλούνται από συγκεκριμένα τρόφιμα, φάρμακα ή λοιμώξεις, ενώ πιο σπάνια ευθύνονται τα τσιμπήματα εντόμων ή διάφορες ασθένειες.
• Χρόνια κνίδωση: Διαρκεί περισσότερο από έξι εβδομάδες. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αναζήτηση της αιτίας είναι πιο δύσκολη και συχνά σχετίζεται με καταστάσεις όπως προβλήματα στον θυρεοειδή, το ήπαρ ή λοιμώξεις.
• Φυσική κνίδωση: Εκδηλώνεται όταν το δέρμα δέχεται μηχανικό ερεθισμό, όπως από ψύχος, ζέστη, πίεση, ηλιακή ακτινοβολία, σωματική δραστηριότητα ή εφίδρωση. Τα εξανθήματα εμφανίζονται συνήθως στο σημείο που ασκήθηκε ο ερεθισμός και συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγες ώρες.
• Δερμογραφισμός: Πρόκειται για μία από τις πιο συνήθεις μορφές φυσικής κνίδωσης, όπου το δέρμα κοκκινίζει και εμφανίζει εξανθήματα μετά από γρατζούνισμα ή έντονη τριβή. Μπορεί να συνδυάζεται και με άλλες μορφές κνίδωσης.
• Κνίδωση από άγχος: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έντονη συναισθηματική φόρτιση πυροδοτεί την εμφάνιση κνησμώδους εξανθήματος, το οποίο σχετίζεται με την απελευθέρωση ουσιών που ευνοούν τη φλεγμονή.

Η κνίδωση μπορεί να προσβάλει και βρέφη, με τις κυριότερες αιτίες να παραμένουν όμοιες με εκείνες που παρατηρούνται στους ενήλικες, δηλαδή λοιμώξεις, αντίδραση σε φάρμακα ή τροφές, τσιμπήματα εντόμων ή αλλεργικές αντιδράσεις.

Πώς εκδηλώνεται η κνίδωση;

• Παρατηρούνται υπερυψωμένες περιοχές κόκκινου ή λευκωπού χρώματος στο δέρμα, που ποικίλλουν σε σχήμα και μέγεθος
• Τα εξανθήματα προκαλούν έντονο κνησμό, ειδικά κατά τις βραδινές ώρες
• Οι βλάβες εμφανίζονται και υποχωρούν μέσα σε λίγα λεπτά ή ώρες, αλλάζουν συχνά θέση

Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται και αγγειοοίδημα, δηλαδή βαθύτερο οίδημα. Τότε είναι δυνατόν να εμφανιστούν:

• Οίδημα σε περιοχές όπως το πρόσωπο, τα μάτια, η στοματική κοιλότητα, τα χέρια, τα πέλματα ή τα γεννητικά όργανα
• Συχνά το πρήξιμο παρατηρείται μόνο στη μία πλευρά
• Στην περιοχή του οιδήματος υπάρχει αίσθημα τάσης, πίεσης ή δυσφορίας
• Σε ορισμένες περιπτώσεις αλλάζει το χρώμα του δέρματος

Διαφορές μεταξύ κνίδωσης και δερματίτιδας εξ επαφής

Ο δερματικός ερεθισμός ή το εξάνθημα που προκαλεί η δερματίτιδα εξ επαφής εμφανίζεται μετά από επαφή με κάποιο αλλεργιογόνο ή ερεθιστική ουσία. Αυτά τα εξανθήματα μπορεί να προκαλούν κνησμό, τσούξιμο ή και πόνο. Παρόλο που οι δύο καταστάσεις διαφέρουν ουσιαστικά, σε κάποιες περιπτώσεις μια αλλεργική επαφή μπορεί να οδηγήσει και σε εμφάνιση κνιδωτικών βλαβών.

Διάγνωση της κνίδωσης

Ακριβής εντοπισμός της αιτίας της κνίδωσης συχνά δεν είναι εφικτός. Ο ιατρός βασίζεται σε ενδελεχή λήψη ιστορικού και φυσική εξέταση. Ανάλογα με τα ευρήματα, μπορούν να πραγματοποιηθούν δοκιμασίες δερματικής αλλεργίας ή επιπλέον αιματολογικοί έλεγχοι για τον αποκλεισμό άλλων ασθενειών ή την αναγνώριση πιθανών αλλεργιών.

Κνίδωση και άλλοι τύποι εξανθήματος – διαφορές

Παρόλο που η κνίδωση εντάσσεται στην κατηγορία των εξανθημάτων, διακρίνεται από την τυπική της μορφή: οι βλάβες έχουν ευδιάκριτα όρια, προκαλούν έντονο κνησμό και αλλάζουν ταχύτατα θέση και σχήμα. Άλλα εξανθήματα ενδέχεται να διαρκούν περισσότερο, να έχουν διαφορετική ένταση κνησμού ή να διαφέρουν ως προς την όψη.

Πώς αντιμετωπίζεται η κνίδωση;

Το ιδανικό θα ήταν να εντοπιστεί και να αποφευχθεί ο παράγοντας που προξενεί το εξάνθημα, κάτι που όμως σπανίως είναι εφικτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα μετριάζονται με τη λήψη αντιισταμινικών φαρμάκων, τα οποία έχουν καλύτερη αποτελεσματικότητα όταν λαμβάνονται συστηματικά. Εφόσον τα επεισόδια είναι επίμονα ή ιδιαίτερα έντονα, ο γιατρός μπορεί να προτείνει ισχυρότερα σκευάσματα, όπως κορτικοστεροειδή ή ειδικά βιολογικά φάρμακα.

Σε περιπτώσεις σοβαρής και επικίνδυνης κλινικής εικόνας, μπορεί να απαιτηθεί άμεση χορήγηση ενέσιμων σκευασμάτων για τη γρήγορη ύφεση του οιδήματος και τη βελτίωση της συνολικής κατάστασης.

Συμβουλές για την ανακούφιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων

• Τοποθετήστε δροσερά υγρά πανιά ή επιθέματα πάγου στα προσβεβλημένα σημεία
• Προτιμήστε να παραμένετε και να κοιμάστε σε δροσερό χώρο
• Επιλέξτε άνετα, ελαφριά και διαπνέοντα ενδύματα ώστε να αποφεύγεται ο επιπλέον ερεθισμός του δέρματος

Πότε απαιτείται άμεση επικοινωνία με ιατρό;

• Σε περίπτωση ζάλης ή εμφάνισης συριγμού
• Όταν υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα πίεσης στο στήθος
• Εάν παρουσιαστεί πρήξιμο στη γλώσσα, τα χείλη ή το πρόσωπο

Σημεία που πρέπει να γνωρίζει κανείς για την κνίδωση

Η κνίδωση χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό και κατά διαστήματα πόνο, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος και να έχει διάρκεια από λίγα λεπτά ως αρκετές ημέρες. Οι κυριότεροι ενοχοποιητικοί παράγοντες είναι οι τροφές, τα φάρμακα, τα τσιμπήματα εντόμων ή οι λοιμώξεις. Η θεραπευτική αντιμετώπιση εστιάζει στην αποφυγή του υπεύθυνου παράγοντα, στη χορήγηση αντιισταμινικών και στη συστηματική παρακολούθηση, ιδίως σε περίπτωση επιδείνωσης των συμπτωμάτων.