Λύσσα: Συμπτώματα και ενέργειες σε περίπτωση δαγκώματος από μολυσμένο ζώο

Η λύσσα είναι μια σοβαρή ιογενής ασθένεια που πλήττει το νευρικό σύστημα και αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, οδηγεί σχεδόν πάντα στον θάνατο. Ο ιός μεταδίδεται κυρίως μέσω δαγκώματος, γρατζουνιάς ή και απλής επαφής με σάλιο μολυσμένων ζώων. Η λύσσα θεωρείται από τις πιο επικίνδυνες παθήσεις, καθώς η εμφάνιση συμπτωμάτων συνδέεται με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η άμεση ιατρική φροντίδα μετά από πιθανή έκθεση μπορεί να αποτρέψει πλήρως την εξέλιξη της ασθένειας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της λύσσας

Στα πρώτα στάδια μετά την έκθεση, το άτομο συνήθως δεν παρατηρεί συμπτώματα. Η φάση αυτή, γνωστή ως περίοδος επώασης, διαρκεί συνήθως από έναν έως τρεις μήνες, ανάλογα με το σημείο λοίμωξης και το ιικό φορτίο.

Όταν ο ιός προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, εμφανίζονται τα αρχικά συμπτώματα. Συνηθισμένα είναι ο πυρετός, η αδυναμία, ο πονοκέφαλος ή οι μυαλγίες· κάποιες φορές αναφέρονται ναυτία, έμετος, βήχας, πονόλαιμος ή διάρροια. Στη θέση του δαγκώματος μπορεί να υπάρξει πόνος, αίσθημα καύσου ή μυρμήγκιασμα. Αυτά τα αρχικά σημεία κρατούν λίγες ημέρες μέχρι να αρχίσει ο ιός να επεκτείνεται περαιτέρω στο σώμα μέσω των νεύρων.

Προχωρημένα και βαριά συμπτώματα

• Αϋπνία και αυξημένο άγχος
• Διαταραχή σκέψης και αλλαγές συμπεριφοράς
• Προβλήματα στον έλεγχο κινήσεων, συναισθημάτων ή αντανακλαστικών
• Θόλωση της συνείδησης, σπασμοί
• Μερική ή πλήρης παράλυση
• Υπερευαισθησία, επιθετικότητα
• Παράξενοι τρόποι αντίδρασης ή παραισθήσεις
• Ακούσιες συσπάσεις μυών
• Έντονη σιελόρροια και δυσκολία στην κατάποση
• Αυξημένοι καρδιακοί παλμοί, ταχύτερη αναπνοή
• Ακαμψία του αυχένα ή ανομοιόμορφοι κόρες ματιών

Τα συμπτώματα εξελίσσονται γρήγορα και συνήθως το άτομο πέφτει σε κώμα, ενώ ο οργανισμός καταρρέει με επίπτωση στο καρδιαγγειακό ή στο αναπνευστικό, οδηγώντας στο θάνατο.

Ιδιαίτερο σύμπτωμα: υδροφοβία στη λύσσα

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της λύσσας είναι η υδροφοβία, δηλαδή ο φόβος ή η αποστροφή προς το νερό, που εμφανίζεται στα προχωρημένα στάδια. Άνθρωποι ή ζώα παρουσιάζουν μυϊκούς σπασμούς ακόμη και με τον ήχο, την εικόνα ή την προσπάθεια κατάποσης νερού.

Στάδια εξέλιξης της ασθένειας

Ο ιός της λύσσας διασχίζει μέσω των νεύρων την απόσταση από το σημείο του τραύματος μέχρι τον εγκέφαλο. Η ασθένεια εξελίσσεται σε διακριτά στάδια:

• Περίοδος επώασης: Ο ιός παραμένει χωρίς συμπτώματα στο σώμα για μερικές εβδομάδες.
• Πρόδρομο στάδιο: Εμφανίζονται γενικά συμπτώματα όπως πυρετός, πονοκέφαλος, μυϊκός ή τοπικός πόνος, μυρμήγκιασμα, γενικό αίσθημα καταβολής. Συνήθως κρατάει 2 έως 10 ημέρες.
• Οξύ νευρολογικό στάδιο: Εδώ κυριαρχούν τα συμπτώματα από το νευρικό σύστημα όπως διέγερση, ακούσιες κινήσεις, παραισθήσεις, επιθετικότητα και τέλος μπορεί να παρουσιαστεί παράλυση. Η φάση αυτή διαρκεί περίπου μια εβδομάδα, αν και σε μορφές με παράλυση μπορεί να έχει μεγαλύτερη διάρκεια.
• Κώμα: Το τελικό στάδιο, όπου κατά κανόνα επέρχεται θάνατος από αναπνευστική ή καρδιακή ανεπάρκεια.

Πρόληψη και άμεση αντιμετώπιση

Μετά από έκθεση ή δάγκωμα, ιδιαίτερα από άγριο, αδέσποτο ή εμφανώς άρρωστο ζώο, είναι ουσιώδες να πλύνετε άμεσα το τραύμα με άφθονο τρεχούμενο νερό και σαπούνι. Στη συνέχεια, απευθυνθείτε σε ιατρικό προσωπικό για αξιολόγηση κινδύνου και έναρξη προληπτικής αγωγής, γνωστής ως μετα-εκθεσιακή προφύλαξη (PEP).

Εμβόλιο και ενέσιμα αντισώματα

• Ένεση ανοσοσφαιρίνης: Όταν το άτομο δεν έχει λάβει εμβόλιο κατά της λύσσας στο παρελθόν, χορηγείται ανθρώπινη αντιλυσσική ανοσοσφαιρίνη κοντά στο τραύμα, προσφέροντας άμεση αλλά προσωρινή προστασία μέχρι να λειτουργήσει το ανοσοποιητικό.
• Σειρά εμβολίων κατά της λύσσας: Αμέσως μετά την έκθεση, χορηγούνται συνήθως τέσσερις δόσεις του εμβολίου – η πρώτη το συντομότερο, και στη συνέχεια στις 3, 7 και 14 μέρα. Εάν το άτομο είχε εμβολιαστεί παλιότερα, χρειάζονται μόνο δύο δόσεις — την πρώτη ημέρα και τρεις ημέρες μετά.

Το εμβόλιο χορηγείται στον δελτοειδή μυ του βραχίονα. Όλες οι σύγχρονες μορφές του εμβολίου θεωρούνται ασφαλείς, με πιθανά ήπια συμπτώματα όπως πόνος στη θέση της ένεσης, φαγούρα, μυαλγίες, πονοκέφαλος, ναυτία ή αίσθηση ζάλης.

Οι έγκυες γυναίκες μπορούν να εμβολιαστούν με ασφάλεια για προστασία τόσο δική τους όσο και του εμβρύου.

Πώς να μειώσετε τον κίνδυνο μόλυνσης

• Επισκέπτεστε τακτικά τον κτηνίατρο για ελέγχους και τηρείτε το πρόγραμμα εμβολιασμών των ζώων σας.
• Η στείρωση συμβάλλει στη μείωση των αδέσποτων και κατά συνέπεια περιορίζει τη διασπορά του ιού.
• Να παρακολουθείτε τα κατοικίδιά σας και να μην τα αφήνετε εκτεθειμένα χωρίς επίβλεψη.
• Εάν δείτε άγριο ζώο με ασυνήθιστη ή επιθετική συμπεριφορά ή αντίθετα υπερβολικά φιλικό, μην το πλησιάζετε και ενημερώστε τις τοπικές αρχές ή υπηρεσίες προστασίας ζώων.
• Πλύνετε πάντα σχολαστικά κάθε δάγκωμα ή γρατζουνιά.
• Μην αγγίζετε ποτέ νεκρά ζώα με γυμνά χέρια.
• Σε περίπτωση μετακίνησης σε περιοχές με αυξημένο κίνδυνο λύσσας, ενημερωθείτε εγκαίρως για την υγειονομική κατάσταση και συμβουλευτείτε για πιθανούς προληπτικούς εμβολιασμούς.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Η λύσσα συναντάται πιο συχνά σε άτομα που ζουν ή ταξιδεύουν σε περιοχές όπου ο ιός ενδημεί σε σκύλους και άλλα θηλαστικά. Μικρά παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο, επειδή συχνά δέχονται σοβαρότερα δαγκώματα και αργούν να αναφέρουν το γεγονός. Κινδύνευαν επίσης όσοι εργάζονται με ζώα, σε εργαστήρια με τον ιό, ή εξερευνούν σπηλιές με νυχτερίδες.

Η πρόληψη της λοίμωξης είναι εφικτή με εμβολιασμό ή με κατάλληλα μέτρα προστασίας και αποφυγής επαφής με δυνητικά μολυσμένα ζώα.

Πώς να αναγνωρίσετε πιθανώς μολυσμένο ζώο

Αν και είναι συχνή η εντύπωση πως τα μολυσμένα σκυλιά γίνονται βίαια με αφρούς στο στόμα, στη πραγματικότητα, τα προσβεβλημένα άγρια ζώα δείχνουν συχνά έντονη φόβο ή αδράνεια. Οποιαδήποτε αλλαγή συμπεριφοράς πρέπει να προκαλεί υποψία και να προτρέπει στην αποφυγή επαφής.

• Μην χαϊδεύετε αδέσποτα ζώα ή μην τα πλησιάζετε.
• Σε περίπτωση που ζώο εμφανίζει περίεργη συμπεριφορά ή επιχειρεί να σας επιτεθεί, επικοινωνήστε άμεσα με τις αρμόδιες αρχές.
• Αποφύγετε να αγγίζετε άγρια ζώα ακόμη και αν φαίνονται νεκρά.

Πρόγνωση και θεραπευτική προσέγγιση

Η άμεση αναζήτηση βοήθειας μετά από επαφή με πιθανώς μολυσμένο ζώο είναι ζωτικής σημασίας. Η έγκαιρη χορήγηση ανοσοσφαιρίνης και η σειρά εμβολιασμού εξουδετερώνουν πλήρως την εξέλιξη της νόσου. Αν η θεραπεία ξεκινήσει πριν την εκδήλωση των συμπτωμάτων, η αποκατάσταση είναι απόλυτα εφικτή. Όταν όμως ο ιός προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, δεν υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση και η ασθένεια προκαλεί θάνατο μέσα σε λίγες ημέρες.

Σε κάθε υποψία έκθεσης μέσω δαγκώματος ή επαφής, χρειάζεται αμέσως καλό πλύσιμο της πληγής, ενημέρωση ιατρού και απόλυτη τήρηση των οδηγιών θεραπείας.

Σημαντικές πληροφορίες για τον ιό της λύσσας

• Η λύσσα μολύνει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό και διασπείρεται μέσω τραυμάτων, γρατζουνιών ή επαφής με το μολυσμένο σάλιο.
• Ο ιός παραμένει ενεργός σε επιφάνειες έως ότου ξεραθεί ή εκτεθεί στο φως του ήλιου – να αποφεύγεται η επαφή με νεκρά άγρια ζώα.
• Στους σκύλους η νόσος εξελίσσεται μεταξύ 3 και 12 εβδομάδων μετά τη μόλυνση, ενώ η θνησιμότητα επέρχεται εντός 7 ημερών από την εμφάνιση συμπτωμάτων.
• Η λύσσα δεν μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, ωστόσο η προφύλαξη είναι δυνατή αν εφαρμοστεί έγκαιρα μετά την έκθεση.