Ντονεπεζίλη: χρήση, δοσολογία, παρενέργειες, προειδοποιήσεις

Το Donepezil ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων της χολινεστεράσης και χρησιμοποιείται κυρίως για τη διαχείριση της άνοιας που προκαλεί η νόσος Alzheimer. Με τη χορήγησή του, είναι δυνατόν να βελτιωθούν η μνήμη, η προσοχή, η συμπεριφορά καθώς και οι ικανότητες εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων, ωστόσο δεν ανακόπτει την εξέλιξη της νόσου. Στην Ελλάδα, το φάρμακο διατίθεται με διάφορες εμπορικές ονομασίες σε μορφή δισκίων των 5 mg, 10 mg ή 23 mg για χορήγηση από το στόμα, ενώ συνυπάρχει και η μορφή δισκίων που διαλύονται στο στόμα.

Πώς δρα το donepezil

Η δράση του βασίζεται στην αναστολή της δραστικότητας του ενζύμου ακετυλοχολινεστεράση. Μέσω αυτού διατηρείται αυξημένη συγκέντρωση ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο – ένα χημικό που συχνά εμφανίζεται σε χαμηλά επίπεδα σε άτομα με νόσο Alzheimer. Ο συγκεκριμένος νευροδιαβιβαστής είναι απαραίτητος για τη μετάδοση των νευρικών σημάτων, τη μνήμη και τις γνωστικές λειτουργίες.

Παρόλο που η πορεία της νόσου συνεχίζει να εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου ανεξάρτητα από τη θεραπεία, έρευνες έχουν αποδείξει πως το donepezil είναι αποτελεσματικό τόσο σε ήπια όσο και σε μέτρια ή σοβαρή συμπτωματολογία.

Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες

Συνηθισμένα συμπτώματα κατά τη χρήση του συγκεκριμένου φαρμάκου περιλαμβάνουν:

• ναυτία
• πόνο στην κοιλιά ή διάρροια
• δυσκολία στον ύπνο
• έμετο
• μυϊκές συσπάσεις
• αίσθημα αδυναμίας ή κοπώσεως
• μειωμένη όρεξη

Μέρος αυτών των αντιδράσεων υποχωρεί με την προσαρμογή του οργανισμού στο φάρμακο. Σε περίπτωση που οι ανεπιθύμητες ενέργειες επιμένουν ή επιδεινώνονται, απαιτείται συμβουλή από γιατρό.

Σοβαρότερες πιθανές παρενέργειες

Σπανίως μπορεί να εμφανισθούν σημαντικότερα συμπτώματα που απαιτούν άμεση ιατρική φροντίδα:

• αντιδράσεις υπερευαισθησίας όπως εξάνθημα, δυσκολία στην αναπνοή, οίδημα προσώπου ή στόματος
• πολύ έντονος ή παρατεταμένος έμετος
• έντονη αδυναμία, υπόταση, βραδυκαρδία
• επιληπτικές κρίσεις
• δυσκολία ή πόνος κατά την ούρηση
• ερυθρότητα πεπτικού σωλήνα (σοβαρή καούρα, μαύρα ή αιματηρά κόπρανα, έμετος με αίμα ή με μαύρη ύλη)
• επιδείνωση αναπνευστικών διαταραχών (κυρίως σε άτομα με άσθμα ή άλλες χρόνιας φύσεως πνευμονοπάθειες)

Σε ορισμένες περιπτώσεις το συγκεκριμένο φάρμακο ενδέχεται να αυξήσει την οξύτητα του στομάχου, κάτι που συνεπάγεται αυξημένη πιθανότητα για γαστρικά έλκη ή αιμορραγία, ειδικά σε άτομα με σχετικό ιστορικό ή σε όσους λαμβάνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Επιπλέον, το donepezil μπορεί να επηρεάσει τον καρδιακό ρυθμό και να προκαλέσει διαταραχές της καρδιακής λειτουργίας, οπότε οποιοδήποτε ασυνήθιστο σύμπτωμα πρέπει να αναφέρεται στον θεράποντα ιατρό.

Αντενδείξεις στη χρήση του φαρμάκου

Η χρήση του donepezil δεν συνιστάται σε άτομα με αλλεργία στη δραστική ουσία ή σε επιμέρους συστατικά των δισκίων. Πριν την έναρξη της θεραπείας, είναι ουσιώδες να ενημερωθεί ο γιατρός για κάθε πιθανό πρόβλημα υγείας, ειδικά για τα εξής:

• διαταραχές ρυθμού ή αγωγιμότητας της καρδιάς
• κατακράτηση ούρων ή υπερπλασία προστάτη
• επιληψία ή ιστορικό σπασμών
• προηγούμενη διάγνωση έλκους σεμάχου ή δωδεκαδακτύλου
• δυσλειτουργία ήπατος ή νεφρών
• δυσκολία στην κατάποση
• άσθμα ή άλλες χρόνιας φύσεως αναπνευστικές παθήσεις
• εγκυμοσύνη ή θηλασμός

Εάν πρόκειται να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε μεγάλη χειρουργική ή οδοντιατρική επέμβαση, πρέπει να ενημερωθούν οι επαγγελματίες υγείας σχετικά με τη χρήση του donepezil.

Εγκυμοσύνη και θηλασμός

Η ασφάλεια του φαρμάκου στη διάρκεια της κύησης δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένη, επομένως χρησιμοποιείται μόνο εφόσον κριθεί απαραίτητο. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα σχετικά με την απέκκρισή του στο μητρικό γάλα, για αυτό και συνίσταται η αποφυγή του κατά το θηλασμό.

Οδηγίες σωστής λήψης του donepezil

• Το φάρμακο λαμβάνεται μία φορά την ημέρα, συνήθως το βράδυ πριν τον ύπνο.
• Μπορεί να ληφθεί ανεξάρτητα από το φαγητό.
• Τα κοινά δισκία πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα με λίγο νερό, χωρίς μάσημα, άλεσμα ή σπάσιμο.
• Τα διασπειρόμενα δισκία τοποθετούνται πάνω στη γλώσσα έως τη διάλυσή τους, ακολουθεί κατάποση με ένα ποτήρι νερό.
• Η ξαφνική διακοπή της θεραπείας χωρίς ιατρική υπόδειξη δεν συνιστάται.

Εάν παραληφθεί κάποια δόση, μπορεί να ληφθεί εντός της ίδιας ημέρας όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Αν η ώρα της επόμενης προσεγγίζει, δεν επιτρέπεται η διπλή δόση. Σε διακοπή που ξεπερνά την εβδομάδα, θα πρέπει να ενημερωθεί ο γιατρός για τη συνέχιση του θεραπευτικού σχήματος.

Οδηγίες δοσολογίας

Ήπια ή μέτρια μορφή της νόσου Alzheimer

• Αρχική δοσολογία: 5 mg το βράδυ.
• Μετά από διάστημα 4 έως 6 εβδομάδων, εφόσον δεν εμφανιστούν προβλήματα, η δόση αυξάνεται στα 10 mg καθημερινά.

Μέτρια έως σοβαρή μορφή νόσου

• Η θεραπεία ξεκινά με 5 mg, ενώ μετά από ένα ή δύο μήνες αυξάνεται στα 10 mg.
• Σε περιπτώσεις που για δύο μήνες λαμβάνονται 10 mg ημερησίως χωρίς σοβαρές παρενέργειες, ο ιατρός μπορεί να προτείνει τη μέγιστη δόση των 23 mg καθημερινά.

Η τελική επιλογή της δοσολογίας καθορίζεται πάντοτε από τον ιατρό, με βάση την κατάσταση και τις ανάγκες του ασθενούς.

Πώς να αντιμετωπιστεί η υπερδοσολογία

Λήψη μεγαλύτερης ποσότητας από τη συνιστώμενη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ναυτία, εφίδρωση, έντονη μυϊκή αδυναμία, βραδυκαρδία, απώλεια συνείδησης ή ακόμη και επιληπτικές κρίσεις. Σε περίπτωση υποψίας υπερδοσολογίας απαιτείται άμεση ιατρική παρέμβαση.

Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

Η ταυτόχρονη χορήγηση του donepezil με άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα απαιτεί ενημέρωση του γιατρού ή του φαρμακοποιού. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει σε:

• μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (όπως ιβουπροφαίνη, ναπροξένη, δικλοφενάκη και άλλα), όπου αυξάνεται ο κίνδυνος για έλκη ή αιμορραγία στο στομάχι
• φαρμακευτικά σκευάσματα με ανασταλτική δράση στην ακετυλοχολίνη (αντιχολινεργικά όπως η βενζτροπίνη ή η σκοπολαμίνη)
• μυοχαλαρωτικά φάρμακα (όπως σουκινυλοχολίνη), όπου ενδέχεται να παρουσιαστούν έντονες ανεπιθύμητες ενέργειες

Σε πιθανές αλληλεπιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνονται επίσης μη συνταγογραφούμενα προϊόντα ή συμπληρώματα διατροφής, για αυτό και είναι σημαντικό ο θεράπων ιατρός να γνωρίζει αναλυτικά όλα τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται.

Συνθήκες διατήρησης

Το φάρμακο πρέπει να αποθηκεύεται σε σημείο απρόσιτο για παιδιά, σε θερμοκρασία δωματίου (15–30 °C), μακριά από υγρασία ή υψηλή θερμοκρασία.

Συστατικά

Η κύρια δραστική ουσία είναι η υδροχλωρική δονεπεζίλη. Τα υπόλοιπα συστατικά διαφέρουν ανάλογα με τον κατασκευαστή. Λεπτομερής λίστα αναγράφεται στο φύλλο οδηγιών που παρέχεται με τη συσκευασία του φαρμάκου.