Παρενέργειες της ακτινοθεραπείας στη θεραπεία του καρκίνου

Η ακτινοθεραπεία αποτελεί βασική επιλογή στη θεραπεία του καρκίνου, ωστόσο συχνά δημιουργούνται ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο προκαλεί τριχόπτωση. Παρότι αυτό το σύμπτωμα συνδέεται με τη θεραπεία, δεν εμφανίζεται σε όλους τους ασθενείς με τον ίδιο τρόπο.

Τριχόπτωση μετά από ακτινοθεραπεία

Η απώλεια μαλλιών συναντάται κυρίως όταν η ακτινοβολία στοχεύει το τριχωτό της κεφαλής ή τον εγκέφαλο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η τριχόπτωση συνήθως εμφανίζεται απότομα και κατά συστάδες. Συνήθως τα μαλλιά ξαναφυτρώνουν με την πάροδο του χρόνου μετά την ολοκλήρωση της αγωγής, αν και μερικές φορές μπορεί να παρατηρηθεί αραίωση ή αλλαγή στη δομή τους.

Ορισμένοι επιλέγουν να κόψουν τα μαλλιά τους πιο κοντά πριν την έναρξη της ακτινοθεραπείας για να περιορίσουν την ενόχληση. Σε περίπτωση απώλειας μαλλιών στην κορυφή του κεφαλιού, συστήνεται η χρήση καπέλου ή μαντηλιού ως προστασία από τον ήλιο. Για όσους εξετάζουν την αγορά περούκας, καλό είναι να συμβουλεύονται εκ των προτέρων τον γιατρό τους σχετικά με πιθανή οικονομική υποστήριξη ή φορολογικές ελαφρύνσεις.

Άμεσες παρενέργειες της ακτινοθεραπείας

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορεί να εμφανιστούν και άλλες παρενέργειες, που διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή του σώματος που εκτίθεται στην ακτινοβολία. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι συχνότερες ενοχλήσεις.

Διατροφικές αλλαγές

Όταν η ακτινοθεραπεία αφορά την περιοχή της κεφαλής, του τραχήλου ή το πεπτικό σύστημα, μπορεί να σημειωθεί μείωση της όρεξης. Ωστόσο, η διατήρηση επαρκούς διατροφής παραμένει απαραίτητη για τη στήριξη του οργανισμού.

• Αντί για τρία μεγάλα γεύματα, προτιμήστε πέντε ή έξι μικρότερα μέσα στην ημέρα.
• Πειραματιστείτε με καινούργιες συνταγές ή τροφές.
• Διατηρείτε υγιεινά σνακ κοντά σας, ώστε να έχετε κάτι εύκολο όταν πεινάτε.

Προβλήματα στη στοματική κοιλότητα

Συνιστάται επίσκεψη στον οδοντίατρο πριν από την ακτινοθεραπεία στην περιοχή κεφαλής ή τραχήλου. Η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει διάφορες διαταραχές στο στόμα:

• Φλύκταινες ή έλκη στο εσωτερικό του στόματος
• Μειωμένη παραγωγή σάλιου
• Παχύρρευστο σάλιο
• Δυσκολία στην κατάποση
• Δυσκαμψία στη γνάθο

Η διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων επιτυγχάνεται με συγκεκριμένες συστάσεις:

• Αποφύγετε πικάντικες και όξινες τροφές.
• Μην καταναλώνετε καπνό ή αλκοόλ.
• Βουρτσίζετε τα δόντια συχνά με μαλακή οδοντόβουρτσα και οδοντόκρεμα με φθόριο.

Διαταραχές στην ακοή

Η ακτινοθεραπεία στην κεφαλή ενδέχεται να επηρεάσει την ακοή, καθώς το κερί των αυτιών μπορεί να σκληρύνει. Σε περίπτωση μεταβολών στην ακοή, η επικοινωνία με τον γιατρό είναι σημαντική.

Ναυτία και έμετος

Ναυτία ή εμετός μπορεί να προκληθούν εάν η ακτινοβολία στοχεύει το κεφάλι, τον τράχηλο ή το πεπτικό σύστημα. Εάν παρουσιαστούν αυτά τα συμπτώματα, ο γιατρός μπορεί να συστήσει ειδικά φάρμακα, ενώ τεχνικές όπως οι ασκήσεις χαλάρωσης ή οι μέθοδοι βιοανάδρασης βοηθούν πρόσθετα στη διαχείριση της δυσφορίας.

Διάρροια

Όταν η ακτινοθεραπεία αφορά την κοιλιακή χώρα, υπάρχει περίπτωση εμφάνισης διάρροιας, συχνά μέσα σε λίγες εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας. Συνήθως συνταγογραφούνται φάρμακα, και επιπλέον προτείνονται οι εξής πρακτικές:

• Καταναλώνετε μικρότερα αλλά συχνότερα γεύματα.
• Αποφύγετε τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.
• Διασφαλίστε επαρκή πρόσληψη καλίου μέσω της διατροφής.

Γονιμότητα και σεξουαλική ζωή

Η ακτινοθεραπεία στην περιοχή της λεκάνης μπορεί να μεταβάλει τη γονιμότητα και τη σεξουαλική λειτουργία τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Για όσους σκέφτονται να κάνουν οικογένεια στο μέλλον, η συζήτηση με τον γιατρό πριν την έναρξη της θεραπείας είναι απαραίτητη. Οι γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν την εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της θεραπείας, καθώς η ακτινοβολία μπορεί να επηρεάσει το έμβρυο και να προκαλέσει ανωμαλίες στον κύκλο ή συμπτώματα κλιμακτηρίου.

Στους άνδρες, η ακτινοθεραπεία στους όρχεις μπορεί να μειώσει την ποσότητα ή την κινητικότητα του σπέρματος. Είναι σημαντικό να συζητείται έγκαιρα η επιλογή διατήρησης δειγμάτων σπέρματος για μελλοντική τεκνοποίηση. Η θεραπεία στη λεκάνη μπορεί να προκαλέσει πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή στις γυναίκες και προβλήματα στύσης στους άνδρες λόγω βλάβης αγγείων ή νεύρων. Η ανοιχτή συζήτηση με τον γιατρό και τον σύντροφο συμβάλλει στην διατήρηση της οικειότητας και της αλληλοκατανόησης. Η επιθυμία για σεξουαλική δραστηριότητα συχνά επανέρχεται με την πάροδο του χρόνου μετά τη θεραπεία.

Μακροπρόθεσμες επιδράσεις της ακτινοθεραπείας

Κάποιες παρενέργειες μπορεί να εμφανιστούν μήνες έως και χρόνια μετά τη λήξη της ακτινοθεραπείας και ενδέχεται να έχουν μόνιμο χαρακτήρα, αν και δεν επηρεάζονται όλοι οι άνθρωποι.

Για παράδειγμα, η ακτινοβολία μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ουλώδους ιστού, ο οποίος μακροπρόθεσμα επηρεάζει τη λειτουργία οργάνων όπως οι πνεύμονες ή η καρδιά. Επίσης, η ακτινοθεραπεία στην κοιλιά ή τη λεκάνη ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην ουροδόχο κύστη, το έντερο, τη γονιμότητα ή τη σεξουαλική λειτουργία.

Ένας ακόμα μακροπρόθεσμος κίνδυνος είναι η εμφάνιση δευτερογενούς καρκίνου. Η συσχέτιση της ακτινοθεραπείας με νέες μορφές καρκίνου είναι τεκμηριωμένη εδώ και πολλά χρόνια, ειδικά όταν χρησιμοποιήθηκε υψηλή δόση ακτινοβολίας ή εκτέθηκε μεγάλη επιφάνεια σώματος. Η τελική απόφαση για τη θεραπεία λαμβάνεται πάντα αφού συζητηθούν λεπτομερώς με τους γιατρούς όλα τα πιθανά οφέλη και οι κίνδυνοι καθώς και η ατομική περίπτωση κάθε ασθενούς.