Περιφερική νευροπάθεια: συμπτώματα, τύποι και αίτια

Η περιφερική νευροπάθεια ορίζεται ως βλάβη στα νεύρα που μπορεί να επηρεάσει ποικίλα σημεία της ανθρώπινης λειτουργίας, όπως την κινητικότητα, την αίσθηση και τα αυτόνομα συστήματα που λειτουργούν ανεξάρτητα από τη θέλησή μας. Κάθε τύπος νευροπάθειας εκδηλώνεται με διαφορετικά συμπτώματα, έχει διακριτούς αιτιολογικούς παράγοντες και πιθανές επιπλοκές.

Κινητική νευροπάθεια

Η κινητική μορφή της νευροπάθειας συνήθως εξελίσσεται σταδιακά και επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η εμφάνισή της σχετίζεται συχνά με παθήσεις που προσβάλλουν τα κινητικά νευρικά κύτταρα, όπως νόσοι που διαταράσσουν τη δομή εγκεφαλικών κυττάρων τα οποία συντονίζουν την κίνηση, την ομιλία, την κατάποση και την αναπνοή. Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση και το σύνδρομο Kennedy, μια σπάνια κληρονομική διαταραχή που προκαλεί αδυναμία και ατροφία μυών κυρίως στα άνω και κάτω άκρα.

Αισθητική νευροπάθεια

Η αισθητική ή αισθητηριακή νευροπάθεια επηρεάζει τα νεύρα που μεταφέρουν μηνύματα για τον πόνο, την αφή και τις αλλαγές στη θερμοκρασία. Συμπτώματα μπορεί να είναι μυρμήγκιασμα, αίσθηση καύσου ή ηλεκτρικού ρεύματος στα άκρα. Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν υπερευαισθησία στο άγγιγμα, ενώ άλλοι χάνουν την αίσθηση και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να μην αντιληφθούν εγκαύματα ή τραυματισμούς.

Η πιο συχνή αιτία της μορφής αυτής είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, κυρίως όταν η γλυκόζη στο αίμα δεν ελέγχεται επαρκώς. Επιπλέον, διάφορες λοιμώξεις και ασθένειες μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνισή της, όπως ο ιός HIV, το σύνδρομο Guillain-Barré, η κατάχρηση οινοπνεύματος, ο ιός του έρπητα, η λέπρα και η λοίμωξη από ηπατίτιδα C.

Αυτόνομη νευροπάθεια

Όταν διαταράσσεται το αυτόνομο νευρικό σύστημα, επηρεάζονται τα νεύρα που ρυθμίζουν αυτόματες λειτουργίες του οργανισμού όπως η αναπνοή, η πέψη, η εφίδρωση, η ούρηση, η σεξουαλική ανταπόκριση και η αρτηριακή πίεση. Η νευροπάθεια αυτού του είδους θέτει σε κίνδυνο τη σωστή συνεργασία μεταξύ του εγκεφάλου και ζωτικών οργάνων όπως η καρδιά, οι πνεύμονες, το έντερο και η ουροδόχος κύστη.

Ο διαβήτης αποτελεί τη βασικότερη αιτία της αυτόνομης νευροπάθειας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ευθύνονται αυτοάνοσα νοσήματα, συγκεκριμένα φάρμακα και λοιμώξεις από ιούς.

Μικτή νευροπάθεια

Συχνά συναντούμε περιπτώσεις όπου παρατηρείται νευροπάθεια που προσβάλλει ταυτόχρονα περισσότερες λειτουργίες ή συστήματα, φαινόμενο που αποκαλείται μικτή νευροπάθεια. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αισθητικοκινητική πολυνευροπάθεια, όπου συνδυάζονται τόσο αισθητικές όσο και κινητικές διαταραχές. Τέτοιες καταστάσεις οφείλονται κυρίως στον διαβήτη, με συνέπειες όπως απώλεια αίσθησης στις πατούσες ή στα δάκτυλα, συνοδευόμενη από μυϊκή αδυναμία ή δυσκολία στη στήριξη ή το περπάτημα.

Αυτοάνοση περιφερική νευροπάθεια

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται, λόγω διαταραχής, στα περιφερικά νεύρα, προσπαθώντας να τα προστατεύσει από λοιμώξεις ή υποτιθέμενες απειλές. Μια τέτοια αντίδραση συναντάται σε νοσήματα όπως το σύνδρομο Guillain-Barré, το σύνδρομο Sjogren, ο ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Φλεγμονώδης νευροπάθεια

Οι περισσότερες περιπτώσεις φλεγμονώδους νευροπάθειας είναι αποτέλεσμα αυτοάνοσων μηχανισμών, όπου το ανοσοποιητικό προκαλεί φλεγμονή στα τραυματισμένα νεύρα. Οι φλεγμονώδεις νευροπάθειες διαχωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες:

• Οξείες: Εμφανίζονται αμέσως και με έντονα συμπτώματα, όπως στο σύνδρομο Guillain-Barré.
• Χρόνιες: Εξελίσσονται σταδιακά, επιδεινώνονται σταδιακά και συνήθως σχετίζονται με τη χρόνια φλεγμονώδη απομυελινωτική πολυνευροπάθεια, όπου καταστρέφονται τα προστατευτικά καλύμματα των νεύρων και δυσχεραίνεται η μετάδοση νευρικών μηνυμάτων μεταξύ εγκεφάλου, νωτιαίου μυελού και άκρων.
• Αγγειΐτιδα των περιφερικών νεύρων: Εδώ η φλεγμονή επηρεάζει τα αγγεία που τροφοδοτούν τα νεύρα. Η συνέπεια είναι η εμφάνιση νευροπάθειας στις περιοχές του σώματος όπου τοπικά εμποδίζεται η αιμάτωση.

Αίτια περιφερικής νευροπάθειας

Οι αιτίες αυτής της πάθησης είναι πολυποίκιλες και μπορεί να αφορούν είτε εξωτερικούς παράγοντες είτε κληρονομικότητα αλλά και άγνωστες αιτίες. Συνηθέστερα διακρίνονται τρεις κύριες κατηγορίες:

Επίκτητη περιφερική νευροπάθεια

• Σακχαρώδης διαβήτης
• Σπάνιες κληρονομικές ασθένειες
• Κατανάλωση αλκοόλ
• Κακή διατροφή ή έλλειψη βιταμινών
• Ορισμένες μορφές καρκίνου και χημειοθεραπεία
• Αυτοάνοσες διαταραχές ή έντονη ανοσολογική απόκριση σε κρούσματα τραυματισμού
• Συγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα
• Παθήσεις νεφρών ή θυρεοειδούς αδένα
• Λοιμώξεις, όπως η νόσος του Lyme, ο ιός του έρπητα ζωστήρα και ο ιός HIV

Κληρονομική περιφερική νευροπάθεια

Οι περιπτώσεις με κληρονομική αιτιολογία είναι γενικά σπάνιες, ωστόσο κάποιες μορφές, όπως ο πρώτος τύπος της νόσου Charcot-Marie-Tooth, διαγιγνώσκονται συχνότερα. Τα χαρακτηριστικά της περιλαμβάνουν:

• Μείωση μυϊκής μάζας στα πόδια και τα πέλματα
• Αδυναμία στα κάτω άκρα και τα πέλματα
• Δυσκολία στη βάδιση ή στο τρέξιμο
• Ψηλές καμάρες στα πέλματα και κυρτωμένα δάκτυλα
• Πέσιμο του άκρου ποδός (αδυναμία ανύψωσης του ποδιού)

Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται κυρίως στην εφηβεία ή στη νεανική ηλικία.

Υπάρχουν και άλλες σπανιότερες κληρονομικές νευροπάθειες, όπως το σύνδρομο Dejerine-Sottas, το οποίο ξεκινά από τη βρεφική ηλικία και εξελίσσεται αργά προκαλώντας μυρμήγκιασμα, αδυναμία στους μυς, καθυστέρηση στη βάδιση, δυσκολία κίνησης κατά τη νιότη ή πόνους, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγεί και σε αναπνευστικές δυσκολίες.

Ιδιοπαθής περιφερική νευροπάθεια

Σε σχεδόν το 50% των περιστατικών δεν μπορεί να προσδιοριστεί η αιτία της νευρικής βλάβης, οπότε η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής περιφερική νευροπάθεια.

Ορισμένα φάρμακα ως αιτία νευροπάθειας

Η περιφερική νευροπάθεια μπορεί να εμφανιστεί σπάνια ως παρενέργεια από τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων. Νευρική βλάβη μπορεί να προκύψει με χρήση των εξής κατηγοριών:

• Φαρμακευτικές αγωγές για τον καρκίνο όπως η σισπλατίνη, η οξαλιπλατίνη και οι ταξάνες
• Αντιυπερτασικά και καρδιακά φάρμακα, όπως η αμιοδαρόνη, η περχεξιλίνη και οι στατίνες
• Αναστολείς του TNF-άλφα για τη θεραπεία φλεγμονωδών νοσημάτων
• Αντιεπιληπτικά, όπως η φαινυτοΐνη, το φαινοβαρβιτάλη και η γκαμπαπεντίνη
• Σκευάσματα κατά του HIV
• Ορισμένα είδη αντιβιοτικών, για παράδειγμα οι φθοροκινολόνες
• Η δισουλφιράμη, που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από το αλκοόλ
• Υπερβολική λήψη βιταμίνης Β6
• Φάρμακα για την ουρική αρθρίτιδα, όπως η κολχικίνη
• Λίθιο, ειδικά με παρατεταμένη χρήση και σε υψηλές δόσεις
• Φάρμακα για τη θεραπεία της ελονοσίας ή τον έλεγχο αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη

Πιθανές επιπλοκές

Οι επιπλοκές που συνδέονται με την περιφερική νευροπάθεια εξαρτώνται από το αίτιο και τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις. Με την κατάλληλη διαχείριση, ο κίνδυνος μπορεί να περιοριστεί σημαντικά. Οι πιο συχνές επιπλοκές είναι:

• Μυϊκή αδυναμία και ατροφία. Η βλάβη στα νεύρα οδηγεί σε αποδυνάμωση των μυών, κυρίως στα χέρια, τις γάμπες και τα πόδια. Το αποτέλεσμα είναι η δυσχέρεια ή η απώλεια της βάδισης.
• Έλκη στα κάτω άκρα. Η απώλεια αίσθησης σημαίνει ότι ο ασθενής δεν αντιλαμβάνεται έγκαιρα τραυματισμούς ή πληγές, ιδίως σε περιπτώσεις διαβήτη. Η καθυστερημένη επούλωση αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσης, γάγγραινας και, σε σοβαρές περιστάσεις, ακόμη και ακρωτηριασμού.
• Αυξημένος κίνδυνος τραυματισμών. Η μείωση της αισθητικότητας συχνά οδηγεί σε τραυματισμούς που δεν γίνονται αντιληπτοί και η επιβράδυνση της επούλωσης αυξάνει τις πιθανότητες για επιπλοκές.
• Πτώσεις. Συνδυασμός μυϊκής αδυναμίας, διαταραχής συντονισμού ή ζάλης λόγω ασταθούς αρτηριακής πίεσης αυξάνει τις πιθανότητες απώλειας ισορροπίας, με ενδεχόμενα κατάγματα ή μακροχρόνια προβλήματα λόγω ακινησίας.
• Προβλήματα κυκλοφορίας, πέψης, σεξουαλικής λειτουργίας ή όρασης. Αν βλαφθούν τα αυτόνομα νεύρα, μπορεί να προκύψουν εντερικές διαταραχές (διάρροια ή δυσκοιλιότητα), ουρολογικά προβλήματα, απότομες αλλαγές στην πίεση, διαταραχές του καρδιακού ρυθμού, δυσλειτουργία στη στύση ή στη σεξουαλική απόλαυση, οίδημα ή θολή όραση.

Βασικά σημεία

Η περιφερική νευροπάθεια είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη σε άτομα με διαβήτη, ωστόσο αιμωδίες, απώλεια αίσθησης, πόνος ή άλλες ασυνήθιστες αισθήσεις ενδέχεται να εμφανιστούν και για άλλους λόγους. Είναι σημαντικό να ενημερώσετε άμεσα τον γιατρό αν εκδηλωθούν αυτά τα συμπτώματα. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη φροντίδα συχνά βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων και στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.