Προεκλαμψία: συμπτώματα, αίτια, παράγοντες κινδύνου, επιπλοκές, διάγνωση και θεραπεία

Η προεκλαμψία αποτελεί σοβαρή επιπλοκή της κύησης, όπου παρατηρείται συνήθως αυξημένη αρτηριακή πίεση, παρουσία πρωτεΐνης στα ούρα και οίδημα. Αν και το πρόβλημα εμφανίζεται πιο συχνά στα μεταγενέστερα στάδια της εγκυμοσύνης, υπάρχει πιθανότητα να εκδηλωθεί και νωρίτερα ή ακόμη και μετά τον τοκετό. Η εξέλιξη της προεκλαμψίας μπορεί να είναι ταχεία, γι’ αυτό και μη έγκαιρη αντιμετώπιση ενέχει σοβαρούς κινδύνους τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο.

Πιθανές αιτίες εμφάνισης προεκλαμψίας

Η εμφάνιση προεκλαμψίας θεωρείται ότι σχετίζεται με διαταραχές στη λειτουργία του πλακούντα. Λόγω διαφόρων παραγόντων, ο πλακούντας ενδέχεται να μην λαμβάνει επαρκή ποσότητα αίματος ή να μην παρέχει σωστά τα θρεπτικά συστατικά στο κύημα. Παρά το γεγονός ότι τα ακριβή αίτια δεν είναι απολύτως γνωστά, ο κληρονομικός παράγοντας φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο.

Διαταραχές αρτηριακής πίεσης στην εγκυμοσύνη

Η προεκλαμψία συγκαταλέγεται στις διάφορες καταστάσεις αυξημένης αρτηριακής πίεσης που μπορεί να εμφανιστούν κατά την κύηση. Εκτός από αυτή, είναι δυνατόν να παρουσιαστούν και άλλες διαταραχές της πίεσης:

• Υπέρταση της κύησης. Η υπέρταση ξεκινά μετά την 20η εβδομάδα, χωρίς συνήθως να ανιχνεύονται πρωτεΐνες στα ούρα. Η κατάσταση τείνει να υποχωρεί μετά τον τοκετό.
• Χρόνια υπέρταση. Η αυξημένη αρτηριακή πίεση υπάρχει πριν από την εγκυμοσύνη ή πριν τη 20η εβδομάδα.
• Χρόνια υπέρταση με στοιχεία προεκλαμψίας. Η ήδη υπάρχουσα υπέρταση επιδεινώνεται κατά την κύηση, εμφανίζεται επιπλέον πρωτεΐνη στα ούρα ή προκύπτουν και άλλες επιπλοκές.

Πότε αυξάνεται ο κίνδυνος προεκλαμψίας;

Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης προεκλαμψίας, διακρίνοντας δύο ομάδες κινδύνου – υψηλής και μέσης επικινδυνότητας.

Παράγοντες πολύ αυξημένου κινδύνου

• Ιστορικό προεκλαμψίας σε προηγούμενη εγκυμοσύνη
• Δίδυμη ή πολύδυμη κύηση
• Υφιστάμενη χρόνια υπέρταση
• Νεφρική νόσος
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Αυτοάνοσες παθήσεις, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Συνδυασμός πολλών μετρίων παραγόντων κινδύνου

Παράγοντες μέτριου κινδύνου

• Πρώτη εγκυμοσύνη
• Μεσολάβηση άνω των 10 ετών από προηγούμενη κύηση
• Δείκτης μάζας σώματος μεγαλύτερος από 30
• Οικογενειακό ιστορικό προεκλαμψίας
• Ηλικία μητέρας 35 ετών και άνω
• Επιπλοκές σε προηγούμενες εγκυμοσύνες (π.χ. χαμηλό βάρος γέννησης)
• Εγκυμοσύνη με εξωσωματική γονιμοποίηση

Κίνδυνοι για τη γυναίκα και το έμβρυο λόγω προεκλαμψίας

Η προεκλαμψία ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά τη λειτουργία του πλακούντα, με αποτέλεσμα να μην φτάνουν στο έμβρυο επάρκεια οξυγόνου, αίματος και θρεπτικών ουσιών. Αυτό οδηγεί σε καθυστέρηση ανάπτυξης του εμβρύου, μικρότερο βάρος γέννησης ή ακόμα και πρόωρο τοκετό.

Στο τελευταίο στάδιο της κύησης, η προεκλαμψία αναδεικνύεται ως μία από τις κύριες αιτίες πρόωρης γέννησης. Τα πρόωρα βρέφη παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες για αναπνευστικές, διατροφικές, ακουστικές, οπτικές και νευρολογικές διαταραχές.

Σοβαρές επιπλοκές προεκλαμψίας

• Εκλαμψία (εμφάνιση σπασμών ή απώλειας συνείδησης)
• Πρόωρος τοκετός πριν από τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων
• Καθυστέρηση εμβρυϊκής ανάπτυξης λόγω διαταραχής αιμάτωσης
• Εγκεφαλικό επεισόδιο ή εγκεφαλικές βλάβες
• Σπασμοί
• Συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες
• Παροδική απώλεια όρασης
• Αιμορραγία στο ήπαρ ή κατά τον τοκετό
• Βλάβη σε ζωτικά όργανα όπως οι νεφροί, το ήπαρ, η καρδιά, οι πνεύμονες και τα μάτια, με τη βαρύτητα να εξαρτάται από την εξέλιξη της κατάστασης

Η παρατεινόμενη προεκλαμψία μπορεί να αυξήσει μελλοντικά τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, ιδίως εάν το πρόβλημα έχει επαναληφθεί ή συνυπάρχει με πρόωρο τοκετό.

Hellp σύνδρομο – ιδιαίτερη επιπλοκή

Όταν η προεκλαμψία ή η εκλαμψία επηρεάζει το ήπαρ και το κυκλοφορικό σύστημα, ενδέχεται να εμφανιστεί το σύνδρομο HELLP. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από διάσπαση ερυθρών αιμοσφαιρίων, αύξηση των ενζύμων του ήπατος και σημαντική πτώση των αιμοπεταλίων, που δυσχεραίνει την πήξη του αίματος. Το HELLP εμφανίζεται αιφνίδια και απαιτεί άμεση νοσηλεία.

• Θολή όραση
• Πόνος στο στήθος ή στην κοιλιά
• Κεφαλαλγία
• Αίσθημα αδυναμίας
• Ναυτία ή έμετος
• Οίδημα προσώπου ή χεριών
• Αιμορραγία από τα ούλα ή τη μύτη

Μια ακόμη πιθανή επιπλοκή είναι η αποκόλληση του πλακούντα από το τοίχωμα της μήτρας, μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει εμβρυϊκό θάνατο.

Διάγνωση προεκλαμψίας

Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης παρακολουθούνται η αρτηριακή πίεση και διάφοροι ακόμη δείκτες, όπως:

• Υψηλά επίπεδα πρωτεΐνης στα ούρα
• Μειωμένος αριθμός αιμοπεταλίων στο αίμα
• Αυξημένες τιμές ηπατικών ή νεφρικών ενζύμων
• Περίσσεια υγρού στους πνεύμονες
• Έντονος και πρόσφατης έναρξης πονοκέφαλος που δεν υφίεται με συνήθη αναλγητικά

Επιπλέον ο ιατρός μπορεί να συστήσει τα παρακάτω:

• Εξετάσεις αίματος (μέτρηση αιμοπεταλίων, δείκτες ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας)
• Ανάλυση ούρων για μέτρηση πρωτεΐνης
• Υπερηχογραφικός ή άλλος εργαστηριακός έλεγχος για την παρακολούθηση της ανάπτυξης του εμβρύου

Θεραπευτικές αρχές για την προεκλαμψία

Ο μοναδικός τρόπος πλήρους αποκατάστασης από την προεκλαμψία είναι ο τοκετός. Ο χρόνος και η μέθοδος εξαρτώνται από τη διάρκεια της κύησης, την κατάσταση του εμβρύου και τη βαρύτητα της πάθησης.

Όταν η κατάσταση της μητέρας ή του εμβρύου επιδεινώνεται και η εγκυμοσύνη έχει φτάσει ή ξεπεράσει τις 37 εβδομάδες, συστήνεται η πρόκληση τοκετού ή η καισαρική τομή.

Εάν η εγκυμοσύνη βρίσκεται σε πρόωρο στάδιο, οι γιατροί επιδιώκουν να τη διατηρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο, παρακολουθώντας στενά τη μητέρα και εφαρμόζοντας συμπτωματική αγωγή, μέχρι το έμβρυο να ωριμάσει επαρκώς για έναν ασφαλή τοκετό.

Ενδεικτικές θεραπευτικές επιλογές

• Ξαπλωμένη στάση (συνήθως στην αριστερή πλευρά)
• Συνεχής έλεγχος της υγείας μητέρας και εμβρύου
• Φάρμακα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης
• Τακτικός εργαστηριακός έλεγχος αίματος και ούρων
• Νοσηλεία σε νοσοκομείο όπου απαιτείται συνεχής ιατρική παρακολούθηση

Σε περιπτώσεις ιδιαίτερα σοβαρές ή με επιδείνωση, εφαρμόζονται επιπρόσθετα μέτρα, όπως:

• Χορήγηση θειϊκού μαγνησίου για πρόληψη σπασμών
• Πρόσθετα φάρμακα μείωσης της αρτηριακής πίεσης
• Ενέσεις γλυκοκορτικοειδών για να ωριμάσουν τα πνευμόνια του εμβρύου

Σε βαριές περιπτώσεις προεκλαμψίας ή σε παρουσία εκλαμψίας, ο τοκετός είναι απαραίτητος ακόμη και πριν την ολοκλήρωση της κύησης. Τα συμπτώματα ύστερα από τον τοκετό υποχωρούν συνήθως μέσα σε λίγες εβδομάδες, αν και σε κάποιες γυναίκες μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο.

Τρόποι πρόληψης

Όταν διαπιστώνεται αυξημένος κίνδυνος για προεκλαμψία, ο ιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη μικρής ποσότητας ακετυλοσαλικυλικού οξέος. Είναι σημαντικό να μην λαμβάνονται φάρμακα, βιταμίνες ή συμπληρώματα χωρίς ιατρική οδηγία.

Συζητήστε με τον γιατρό για άλλες δυνατότητες πρόληψης – ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση, διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους και διακοπή του καπνίσματος βοηθούν σημαντικά στον περιορισμό του κινδύνου.

Σημεία που πρέπει να γνωρίζετε

• Η προεκλαμψία εκδηλώνεται στην εγκυμοσύνη με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, εντοπισμό πρωτεϊνών στα ούρα και οίδημα.
• Είναι συχνότερη προς το τέλος της κύησης, όμως δεν αποκλείεται να ξεκινήσει νωρίτερα ή ακόμη και μετά τον τοκετό.
• Χωρίς θεραπεία, η προεκλαμψία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές όπως η εκλαμψία, που ενδέχεται να είναι θανατηφόρες.
• Με την εμφάνιση συμπτωμάτων προεκλαμψίας απαιτείται άμεση ιατρική παρέμβαση.
• Εάν διακυβεύεται η ζωή ή η υγεία της μητέρας ή του εμβρύου, ο πρώιμος τοκετός είναι η προτεινόμενη λύση.
• Η πλήρης αντιμετώπιση της προεκλαμψίας καθίσταται εφικτή μόνο με τον τοκετό.