Στοματικός λειχήνας: συμπτώματα, αίτια και θεραπεία

Η ομαλός λειχήνας του στόματος αποτελεί χρόνια πάθηση που επηρεάζει τον βλεννογόνο της στοματικής κοιλότητας. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι μόνιμες λευκές, γραμμικές ή διχτυωτές αλλοιώσεις, καθώς και περιστασιακά ερυθρότητα ή οίδημα σε διάφορα σημεία του στόματος. Παρότι η νόσος δεν μπορεί να θεραπευτεί οριστικά, η κατάλληλη φροντίδα και η φαρμακευτική αγωγή συμβάλλουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων.

Τυπικά χαρακτηριστικά του ομαλού λειχήνα του στόματος

Η συγκεκριμένη ασθένεια μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, ωστόσο συχνότερα προσβάλλει γυναίκες – περίπου τις διπλάσιες περιπτώσεις σε σχέση με τους άνδρες. Πιο συνηθισμένη διάγνωση αφορά άτομα άνω των 50 ετών, αν και συναντάται και σε παιδιά ή εφήβους. Δεν πρόκειται για μεταδοτική νόσο, ωστόσο παράγοντες όπως η κληρονομικότητα και ιδιαιτερότητες του ανοσοποιητικού φαίνεται να συμμετέχουν στην εμφάνισή της.

Σύγκριση: ομαλός λειχήνας στόματος και λευκοπλακία

Και οι δύο παθήσεις προκαλούν αλλοιώσεις στον στοματικό βλεννογόνο, όμως διαφέρουν στα συμπτώματα και τις αιτίες τους. Ο ομαλός λειχήνας εκδηλώνεται συνήθως με λευκές γραμμές ή δαντελωτές πλάκες στο εσωτερικό των παρειών, και σπανιότερα με ερυθρότητα στα ούλα. Αντίθετα, στη λευκοπλακία οι λευκές αλλοιώσεις εντοπίζονται στα ούλα, στην επιφάνεια της γλώσσας ή στο κάτω μέρος του στόματος. Η λευκοπλακία συνδέεται κυρίως με χρήση καπνού ή υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ενώ ο ομαλός λειχήνας σχετίζεται περισσότερο με διαταραχές του ανοσοποιητικού. Σημαντικό είναι ότι η λευκοπλακία παρουσιάζει μεγαλύτερη πιθανότητα εξέλιξης σε κακοήθεια της στοματικής κοιλότητας.

Αιτίες εμφάνισης του ομαλού λειχήνα στόματος

Οι ακριβείς παράγοντες που προκαλούν αυτή τη νόσο παραμένουν άγνωστοι, ωστόσο υπάρχουν κάποιοι επιβεβαιωμένοι προδιαθεσικοί παράγοντες:

• Γενετική προδιάθεση – η νόσος ενδέχεται να εμφανίζεται σε περισσότερα μέλη της ίδιας οικογένειας.
• Δυσλειτουργία ανοσοποιητικού – υπάρχει πιθανότητα οι Τ-λεμφοκύτταρα, σε κάποιους ασθενείς, να στοχεύουν εσφαλμένα τον στοματικό βλεννογόνο.
• Ιογενείς λοιμώξεις – σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται ταυτόχρονα λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C.

Συνήθεις εκλυτικοί παράγοντες

• Ορισμένα φάρμακα, όπως αναλγητικά, σκευάσματα για την υπέρταση, τον διαβήτη ή την ελονοσία.
• Επαφή της στοματικής κοιλότητας με μέταλλα, για παράδειγμα σφραγίσματα ή οδοντοστοιχίες.
• Μικροτραυματισμοί, π.χ. από ανώμαλες στεφάνες δοντιών ή το δάγκωμα της παρειάς και της γλώσσας.
• Αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές ή λοιμώξεις.
• Στρες και ψυχική πίεση.
• Συγκεκριμένα συστατικά σε οδοντόκρεμες.

Πώς εκδηλώνονται τα συμπτώματα

Η εμφάνιση του ομαλού λειχήνα του στόματος συνήθως είναι ύπουλη και ανεπαίσθητη στην αρχή. Πιθανόν να εμφανιστούν ξηροστομία, αίσθηση μεταλλικής γεύσης ή ελαφρύ κάψιμο. Στη συνέχεια ακολουθούν εντονότερα συμπτώματα:

• Λεπτές λευκές γραμμές ή μοτίβα που θυμίζουν δαντέλα σε γλώσσα, ούλα και εσωτερική πλευρά των παρειών.
• Ερυθρότητα, οίδημα του βλεννογόνου και, σπανιότερα, απολέπιση ή φυσαλίδες.
• Οι ελκώσεις προκαλούν ενόχληση κατά την κατάποση, την κατανάλωση πικάντικων, αλμυρών ή όξινων τροφών, καθώς και με πρόσληψη καφεΐνης ή αλκοόλ.

Η διάγνωση τεκμηριώνεται συνήθως με λήψη δείγματος από τη βλάβη για ιστολογικό έλεγχο. Επιπρόσθετες αιματολογικές εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν για τον αποκλεισμό άλλων ασθενειών με παραπλήσια συμπτώματα.

Μέθοδοι αντιμετώπισης του ομαλού λειχήνα στόματος

Η συγκεκριμένη πάθηση κατά κανόνα έχει μακροχρόνια πορεία, ωστόσο στους περισσότερους τα συμπτώματα παραμένουν ήπια και δεν δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητα. Όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, ο γιατρός μπορεί να προτείνει ειδική φαρμακευτική αγωγή που περιορίζει τη φλεγμονή ή ρυθμίζει την ανοσολογική αντίδραση.

Συνήθης θεραπευτική επιλογή αποτελούν τα τοπικά κορτικοστεροειδή, με τη μορφή κρέμας, αλοιφής ή σπρέι για απευθείας εφαρμογή στα πάσχοντα σημεία μετά το φαγητό. Σε περιπτώσεις που ο ομαλός λειχήνας εμφανίζεται και εκτός στοματικής κοιλότητας, μπορεί να χορηγηθούν φάρμακα με συστηματική δράση. Επιπλέον, ο γιατρός δύναται να επιλέξει κι άλλους ανοσοτροποποιητικούς παράγοντες όπως:

• Τακρόλιμους
• Κυκλοσπορίνη
• Πιμεκρόλιμους
• Δαψόνη
• Λιδοκαΐνη

Η επιλογή του θεραπευτικού σχήματος και η παρακολούθηση της αγωγής γίνεται πάντα υπό την ευθύνη ειδικού, ειδικά όταν απαιτείται παρατεταμένη ή πιο ισχυρή φαρμακευτική αγωγή.

Πρόληψη και καθημερινή φροντίδα

Η πλήρης αποτροπή της νόσου δεν είναι εφικτή, ωστόσο είναι εφικτό να μειωθούν τα επεισόδια έξαρσης:

• Επιλέξτε ήπια οδοντόκρεμα και μαλακή οδοντόβουρτσα.
• Αποφύγετε ερεθιστικά τρόφιμα και ποτά, όπως πικάντικα, όξινα, πολύ ζεστά ή πολύ κρύα.
• Τηρήστε τακτική στοματική υγιεινή: βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα και καθημερινή χρήση οδοντικού νήματος.
• Επισκεφθείτε τον οδοντίατρο ανά 6 μήνες για προληπτικό έλεγχο.
• Αν υπάρχουν ενοχλητικά σφραγίσματα ή στεφάνες, φροντίστε να διορθωθούν ώστε να μην ερεθίζουν το βλεννογόνο.
• Συμβουλευτείτε το γιατρό αν πιστεύετε ότι κάποιο φάρμακο συμβάλλει στα συμπτώματα.

Η καθημερινή παρατήρηση της στοματικής κοιλότητας είναι απαραίτητη. Σε περίπτωση εμφάνισης νέων κηλίδων, ελκών ή επίμονων αλλοιώσεων πρέπει να ζητείται άμεσα ιατρική εκτίμηση. Οι συχνοί προληπτικοί έλεγχοι συμβάλλουν στην αποφυγή επιπλοκών. Επίσης, προτείνεται η αποφυγή του καπνίσματος, ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ και καφεΐνης και η αύξηση πρόσληψης φρέσκων φρούτων και λαχανικών, καθώς ενισχύουν τον βλεννογόνο και προάγουν τη στοματική υγεία. Η διαχείριση του στρες βελτιώνει γενικά την πορεία της νόσου.

Σημεία που αξίζει να θυμάστε

Ο ομαλός λειχήνας του στόματος είναι χρόνια πάθηση, που εμφανίζεται κυρίως με λευκές, δαντελωτές αλλοιώσεις στον στοματικό βλεννογόνο. Δεν υπάρχει οριστική θεραπεία, όμως στους περισσότερους αρκεί καθημερινή φροντίδα και υγιείς συνήθειες για μείωση των ενοχλήσεων. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις απαιτούνται φάρμακα. Ο τακτικός οδοντιατρικός έλεγχος και η μείωση του στρες διευκολύνουν τον έλεγχο της νόσου και ελαχιστοποιούν τα επεισόδια υποτροπής.