Σύνδρομο ανατάραξης βρέφους: ενδείξεις και συμπτώματα

Το σύνδρομο ανακίνησης βρέφους αποτελεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση, η οποία εκδηλώνεται όταν ένα μωρό ή μικρό παιδί δέχεται βίαιη ανακίνηση. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου τραυματισμού, καταστρέφονται εγκεφαλικά κύτταρα, διαταράσσεται η οξυγόνωση του εγκεφάλου και η βλάβη είναι συχνά μη αναστρέψιμη ή θανατηφόρα.

Πώς εκδηλώνεται το σύνδρομο ανακίνησης βρέφους

Η έντονη ανακίνηση, όταν το παιδί κρατιέται από χέρια, πόδια ή τους ώμους, ασκεί μεγάλης έντασης μηχανικό φορτίο στις δομές της κεφαλής και του αυχένα. Αυτό οδηγεί σε σοβαρές και δύσκολα θεραπεύσιμες βλάβες υγείας, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυσκολίες στη συμπεριφορά και τη μάθηση
• Βλάβη στην όραση ή τύφλωση
• Διαταραχές ακοής και λόγου
• Εμφάνιση σπασμών
• Εγκεφαλική παράλυση
• Μόνιμη αναπηρία ή θάνατος

Η συγκεκριμένη κάκωση θεωρείται τραυματισμός λόγω άσκησης βίας στην περιοχή της κεφαλής. Τα περισσότερα περιστατικά παρατηρούνται σε παιδιά μικρότερα του ενός έτους, αν και διατρέχουν κίνδυνο και τα μεγαλύτερα.

Πώς προκαλούνται οι βλάβες

Τα βρεφικά αυχενικά μυϊκά συστήματα είναι ιδιαίτερα αδύναμα και ο εγκέφαλος παραμένει ανώριμος και μαλακός σε αυτή την ηλικία. Όταν το βρέφος ανακινείται, το κεφάλι του κινείται ανεξέλεγκτα μπροστά και πίσω, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να προσκρούει στα τοιχώματα του κρανίου. Αυτό μπορεί να προκαλέσει εσωτερικές αιμορραγίες, οίδημα του εγκεφάλου ή ακόμη και ρήξη του αμφιβληστροειδούς. Οι εν λόγω τραυματισμοί συμβαίνουν μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα έντονης ανακίνησης.

Διαφορές με απλούς πτώσεις ή παιχνίδι

Δεν θεωρείται επικίνδυνο το ήπιο κούνημα ή το παιχνίδι με το παιδί, ούτε και τα απρόσμενα μικρής κλίμακας πέσιματα από αντικείμενα ή στιγμιαία φρεναρίσματα στο αυτοκίνητο. Μόνο η σκόπιμη, βίαιη ανακίνηση σχετίζεται άμεσα με αυτό το σύνδρομο, καθώς πρόκειται πάντοτε για πράξη βίας.

Συμπτώματα του συνδρόμου ανακίνησης βρέφους

Το σύνδρομο αυτό επηρεάζει διάφορες λειτουργίες στον οργανισμό του παιδιού. Τα συχνότερα σημεία που παρατηρούνται είναι:

• Έμετος
• Εμφάνιση κυανότητας ή ωχρότητα στο δέρμα
• Τρέμουλο ή σπασμοί
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Υπνηλία ή ατονία
• Μειωμένη όρεξη
• Έλλειψη εκδηλώσεων – το παιδί παύει να χαμογελά ή να μιλά
• Αδυναμία ή δυσκαμψία στους μυς
• Έντονη και αδικαιολόγητη ευερεθιστότητα
• Αδυναμία να στηρίξει το κεφάλι

Επίσης, μπορεί να υπάρχουν ορατά σημάδια από το σφίξιμο στο στήθος ή στα άκρα. Άλλα φυσικά ευρήματα είναι το ασυνήθιστα μεγάλο κεφάλι, ανισοκορία (μαθητές διαφορετικού μεγέθους), δυσκολία στον οπτικό προσανατολισμό, αδυναμία σε μία πλευρά του σώματος και δυσκαμψία του αυχένα. Υπάρχουν βλάβες που δεν είναι άμεσα ορατές, όπως κατάγματα στα οστά του θώρακα ή αλλού, τραυματισμοί στη σπονδυλική στήλη ή εσωτερική αιμορραγία στον εγκέφαλο.

Μακροχρόνιες συνέπειες

Περίπου το ογδόντα τοις εκατό των παιδιών που επιβιώνουν από το σύνδρομο ανακίνησης αντιμετωπίζουν δια βίου προβλήματα λόγω σοβαρής εγκεφαλικής βλάβης. Ακόμη και οι πιο ήπιοι τραυματισμοί μπορούν, μελλοντικά, να προκαλέσουν δυσκολίες στην καθημερινότητα.

Οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα νοητικής ανάπτυξης και μνήμης
• Ελλείμματα στη συγκέντρωση
• Διαταραχές στη συντονισμένη κίνηση
• Παράλυση ή μυϊκή αδυναμία
• Δυσκολίες λόγου και επικοινωνίας
• Δυσκολία στη μάθηση
• Αλλαγές στη συμπεριφορά και τα συναισθήματα
• Συνεχείς πονοκέφαλοι, κόπωση, προβλήματα ισορροπίας
• Κοινωνικά ζητήματα, όπως περιορισμένη δημιουργία σχέσεων

Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, το παιδί ενδέχεται να εξαρτάται πλήρως από τη φροντίδα άλλων, απαιτώντας συνεχή υποστήριξη.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου του συνδρόμου ανακίνησης βρέφους

Οι μύες του αυχένα και το εγκεφαλικό σύστημα των βρεφών κατά τους πρώτους έξι μήνες είναι ακόμη αδύναμα. Μερικά δευτερόλεπτα έντονης ανακίνησης μπορεί να προκαλέσουν κατάγματα κρανίου, μελανιές, αιματώματα ή πρήξιμο. Τέτοιες πράξεις συχνά οφείλονται σε ισχυρή απογοήτευση, ειδικά όταν ο φροντιστής δυσκολεύεται να αντέξει το επίμονο κλάμα.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο σωματικής βίας κατά του παιδιού περιλαμβάνουν:

• Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών
• Ασταθές οικογενειακό περιβάλλον
• Καταθλιπτική διάθεση, απελπισία ή σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα

Διάγνωση του συνδρόμου ανακίνησης βρέφους

Επειδή το συγκεκριμένο σύνδρομο επηρεάζει πολλές λειτουργίες, συχνά απαιτείται συνεργασία διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων για τη διάγνωση. Συνήθως διενεργούνται απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου, όπως αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία. Για τον έλεγχο καταγμάτων ή άλλων τραυμάτων ενδέχεται να γίνουν ακτινογραφίες και εξετάσεις ολόκληρου του σώματος.

Επιπλέον, εξετάζεται η όραση από οφθαλμίατρο, ώστε να εντοπιστούν αιμορραγίες ή αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Πιο σπάνια γίνονται αιματολογικές ή άλλες διαγνωστικές εξετάσεις, ώστε να αποκλειστούν εναλλακτικά αίτια.

Θεραπεία και πρόληψη

Η αντιμετώπιση του συνδρόμου εξαρτάται από τη σοβαρότητα της βλάβης. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται επείγουσα χειρουργική επέμβαση, ενώ σε άλλες είναι αναγκαία η μακροχρόνια ιατρική υποστήριξη, αποκατάσταση ή κοινωνική φροντίδα.

Το τραύμα αυτό είναι απολύτως προληπτέο, εάν όσοι φροντίζουν το παιδί γνωρίζουν πόσο επικίνδυνη είναι ακόμη και η σύντομη ανακίνηση. Είναι σημαντικό επίσης να αναγνωρίζεται πως τα νεογέννητα και τα βρέφη κλαίνε συχνά, ενίοτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα και χωρίς προφανή λόγο.

Βρεφικό κλάμα: σημεία που πρέπει να γνωρίζετε

• Η πιο έντονη περίοδος κλάματος συχνά παρατηρείται στον δεύτερο ή τρίτο μήνα
• Το κλάμα μπορεί να αρχίσει και να σταματήσει χωρίς σαφή αιτία
• Πολλά βρέφη δεν ηρεμούν εύκολα, όποια τεχνική και αν εφαρμοστεί
• Το κλάμα μπορεί να διαρκεί πολλές ώρες συνεχόμενα
• Συνήθως εντείνεται προς το απόγευμα ή το βράδυ

Για την ηρεμία του μωρού, δοκιμάστε ήπιες κινήσεις, τραγούδι, χαμηλούς ήρεμους ήχους ή δραστηριότητες που το χαλαρώνουν, όμως ενδέχεται τίποτα να μην έχει αποτέλεσμα. Εκείνες τις στιγμές είναι καθοριστικής σημασίας η ψυχική αυτοφροντίδα – μια σύντομη παύση βοηθά ιδιαίτερα.

Αν αισθανθείτε ότι φτάνετε τα όρια αντοχής σας, τοποθετήστε το μωρό με ασφάλεια ανάσκελα και απομακρυνθείτε για λίγο από το χώρο. Επικοινωνήστε με κάποιον άνθρωπο που σας καταλαβαίνει και σας στηρίζει. Δυσκολίες ενδέχεται να παρουσιαστούν σε όλους – γι’ αυτό είναι θεμελιώδες να αναγνωρίζετε πότε χρειάζεται να ζητήσετε βοήθεια και να επιτρέψετε στον εαυτό σας να ηρεμήσει.

Εάν διαπιστώσετε ότι κάποιος άλλος ενήλικας αδυνατεί να καταφέρει να ησυχάσει το παιδί, ενθαρρύνετέ τον να κάνει ένα διάλειμμα και να αφήσει το παιδί σε ασφαλές σημείο.

Πιθανές επιπλοκές

Ακόμη και μια σύντομη έντονη ανακίνηση μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του εγκεφάλου που παραμένουν δια βίου. Οι πιο συχνές επιπλοκές είναι:

• Μερική ή ολική απώλεια όρασης
• Καθυστέρηση ή δυσκολίες στη μάθηση
• Νοητική αναπηρία
• Σπασμοί
• Εγκεφαλική παράλυση

Τα περισσότερα από τα παιδιά αυτά θα χρειαστούν διαρκή, ολοκληρωμένη φροντίδα σε όλη τους τη ζωή.

Υποστήριξη σε παιδί με σύνδρομο ανακίνησης

Για την ανατροφή ενός παιδιού με αυτό το σύνδρομο απαιτείται παρέμβαση διαφόρων ιατρικών και θεραπευτικών ειδικοτήτων, όπως νευρολόγοι, νευροχειρουργοί, οφθαλμίατροι, ενδοκρινολόγοι. Εξίσου καθοριστική είναι και η αποκατάσταση με λογοθεραπεία, φυσιοθεραπεία ή εργοθεραπεία. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας χρειάζονται συχνά ειδικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις, ενώ οι ενήλικες υποστήριξη στην καθημερινή διαβίωση.

Χάρη στη συμμετοχή κρατικών δομών, ομάδων υποστήριξης ή κοινωνικών υπηρεσιών, τα άτομα που έχουν επηρεαστεί από το σύνδρομο μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους, παρά το γεγονός ότι ορισμένες αναπηρίες παραμένουν.

Βασικά σημεία

Το σύνδρομο ανακίνησης βρέφους αποτελεί σοβαρή τραυματική εγκεφαλική βλάβη, και συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες αιτίες σοβαρής βίας σε μικρά παιδιά. Αρκούν ελάχιστα δευτερόλεπτα έντονης ανακίνησης για να προκαλέσουν σοβαρές εγκεφαλικές βλάβες, σπασμούς, προβλήματα με την ακοή ή την όραση και μόνιμη αναπηρία. Για την αποτροπή τέτοιου τραυματισμού, πρωταρχικό ρόλο παίζει η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση όσων φροντίζουν βρέφη.