Θυρεοτοξίκωση: συμπτώματα, αιτίες, διάγνωση, θεραπεία

Ο θυρεοειδής αδένας είναι μια μικρή αδένας στη βάση του λαιμού, με σχήμα που θυμίζει πεταλούδα. Εκκρίνει ορμόνες σημαντικές για τη διαχείριση της ενέργειας του οργανισμού, τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος και την ομαλή λειτουργία των εσωτερικών οργάνων. Όταν τα επίπεδα αυτών των ορμονών είναι υπερβολικά αυξημένα στο αίμα, προκαλείται κατάσταση που ονομάζεται θυρεοτοξίκωση.

Αίτια της θυρεοτοξίκωσης

Η συχνότερη αιτία θυρεοτοξίκωσης είναι η υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, γνωστή και ως υπερθυρεοειδισμός. Υπάρχουν διάφοροι βασικοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν αυτή την διαταραχή:

• Νόσος του Graves. Πρόκειται για τον συχνότερο λόγο που εμφανίζεται υπερθυρεοειδισμός και θυρεοτοξίκωση. Σε αυτή την πάθηση, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα στα κύτταρα του ίδιου του θυρεοειδούς, με αποτέλεσμα ο αδένας να διογκώνεται και να παράγει υπερβολική ποσότητα ορμονών. Έχει διαπιστωθεί πως η νόσος αυτή μπορεί να εμφανιστεί συχνότερα σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό, συνεπώς η κληρονομικότητα παίζει ρόλο.
• Όζοι του θυρεοειδούς. Στον θυρεοειδή μπορεί να δημιουργηθούν όζοι ή μορφώματα που ενισχύουν την παραγωγή ορμονών. Ένας ενεργός όζος αναφέρεται ως τοξικό αδένωμα, ενώ αν υπάρχουν πολλαπλοί όζοι, η κατάσταση ονομάζεται πολυοζώδης βρογχοκήλη ή νόσος Plummer.
• Struma ovarii. Αποτελεί σπάνιο είδος όγκου των ωοθηκών που αποτελείται κυρίως από θυρεοειδικό ιστό και ενδέχεται επίσης να δημιουργήσει υπερθυρεοειδισμό.
• Φλεγμονή του θυρεοειδούς (θυρεοειδίτιδα). Μια φλεγμονή που προκαλείται από ιούς ή βακτήρια, από συγκεκριμένα φάρμακα (π.χ. λίθιο) ή από ανοσολογικές διαδικασίες, μπορεί προσωρινά να οδηγήσει σε αυξημένη απελευθέρωση ορμονών από τον θυρεοειδή.
• Ανεξέλεγκτη χορήγηση φαρμάκων. Ορισμένοι ασθενείς λαμβάνουν θυρεοειδικές ορμόνες για άλλες παθήσεις. Λανθασμένη δοσολογία ή ακατάλληλη χρήση αυτών των χαπιών μπορεί να οδηγήσει σε υπερεπάρκεια ορμονών στον οργανισμό.

Επιπτώσεις στον οργανισμό

Σε φυσιολογικές συνθήκες, οι ορμόνες του θυρεοειδούς ρυθμίζουν τον μεταβολισμό της ενέργειας. Όταν οι τιμές τους αυξάνονται σημαντικά, εντείνεται η ταχύτητα λειτουργίας των συστημάτων του σώματος. Αυτό συνήθως εκδηλώνεται με ταχυκαρδία, έντονη εφίδρωση, συχνές κενώσεις, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, τρέμουλο στα χέρια ή αδυναμία στους μύες. Η αυξημένη μεταβολική δραστηριότητα οδηγεί σε απώλεια βάρους ακόμη κι αν δεν έχει μειωθεί η λήψη θερμίδων.

Η νόσος του Graves συνοδεύεται συχνά από αλλοιώσεις στα μάτια. Τα βλέφαρα μπορεί να εμφανίσουν οίδημα, τα μάτια να κοκκινίζουν, να δακρύζουν ή ακόμη και να προεξέχουν.

Διαγνωστική διαδικασία

Αρχικά, ο ειδικός θα συλλέξει πληροφορίες σχετικά με τα συμπτώματα και τα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής και θα πραγματοποιήσει ψηλάφηση στον λαιμό, ελέγχοντας τον ρυθμό της καρδιάς. Για να τεκμηριώθεί η διάγνωση της θυρεοτοξίκωσης, διεξάγονται αιματολογικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό του επιπέδου της ορμόνης TSH. Κατά περίπτωση, μπορεί να ζητηθούν επιπλέον εξετάσεις για ορμόνες ή για αντισώματα. Επίσης, με υπερηχογράφημα εξετάζεται συχνά η μορφολογία του θυρεοειδούς και τυχόν παρουσία όζων.

Δυνατότητες θεραπείας

Για τη μείωση των υπερβολικών ορμονών, χρησιμοποιούνται κυρίως ειδικά φάρμακα (θυρεοστατικά) που αναστέλλουν τη σύνθεση ορμονών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χορηγείται ραδιενεργό ιώδιο σε μορφή κάψουλας, το οποίο καταστρέφει τα κύτταρα του θυρεοειδούς. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται για πολλά χρόνια και στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων θεωρείται ασφαλής και αποτελεσματική. Για την αντιμετώπιση ταχυκαρδίας και τρόμου, ενδείκνυνται συχνά βήτα-αποκλειστές, όμως αυτοί δεν έχουν επίδραση στα επίπεδα των ορμονών.

Όταν η κατάσταση είναι σοβαρή ή τα υπόλοιπα μέσα δεν επαρκούν, μπορεί να απαιτηθεί χειρουργική επέμβαση με μερική ή ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα.

Θυρεοτοξίκωση και σακχαρώδης διαβήτης

Τα υψηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της υπογλυκαιμίας, όπως τρέμουλο ή έντονη εφίδρωση. Έτσι, είναι πιθανό να θεωρηθεί λανθασμένα ότι έχει υποχωρήσει το σάκχαρο και να καταναλωθεί περιττή ποσότητα τροφής, με αποτέλεσμα ανεπιθύμητη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα, κάτι που περιπλέκει την ρύθμιση του διαβήτη.

Η επιτάχυνση του μεταβολισμού μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερη αποβολή των φαρμάκων για τον διαβήτη από το σώμα, με συνέπεια οι συνηθισμένες δόσεις ινσουλίνης ή άλλων φαρμάκων να μην επαρκούν για τον κατάλληλο έλεγχο της γλυκόζης. Σε αυτές τις περιπτώσεις κρίνεται αναγκαία η καθοδήγηση του γιατρού ώστε να προσαρμοστεί η αγωγή και να προληφθούν επιπλοκές.