Υπερθυρεοειδισμός: συμπτώματα, αιτίες, διάγνωση, θεραπεία

Τα νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα δεν επηρεάζουν μόνο τη γενική υγεία, αλλά μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στα μάτια. Ένα συχνό σχετικό πρόβλημα είναι η οφθαλμική νόσος που σχετίζεται με τον θυρεοειδή, γνωστή και ως θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια. Τυπικά εμφανίζεται σε άτομα με νόσο Graves, αν και μπορεί να εμφανιστεί και χωρίς αυτή τη διάγνωση.

Τυπικά χαρακτηριστικά της θυρεοειδικής οφθαλμικής νόσου

Η συγκεκριμένη πάθηση επηρεάζει τους μυς των ματιών και τους γύρω ιστούς. Συνηθισμένα συμπτώματα είναι τα εξής:

• Έντονο ή προεξέχον βλέμμα
• Αίσθημα δυσφορίας στα μάτια, όπως πόνος, πίεση ή αίσθηση ξένου σώματος
• Ερυθρότητα και φλεγμονή γύρω από τα μάτια
• Πρήξιμο ή υποχώρηση της γραμμής των βλεφάρων
• Αυξημένη ευαισθησία στο φως
• Διπλωπία
• Απώλεια όρασης

Ακόμη και χωρίς διάγνωση Graves, εμφανής αλλαγή στην όψη ή λειτουργία των ματιών απαιτεί αξιολόγηση από οφθαλμίατρο.

Διαγνωστικές μέθοδοι για την υπερλειτουργία του θυρεοειδούς

Οι γιατροί εξετάζουν το ιατρικό ιστορικό, ανιχνεύουν τυχόν διόγκωση του θυρεοειδούς, αυξημένη καρδιακή συχνότητα, υγρό δέρμα ή τρόμο στα χέρια. Συνήθως συστήνονται τα παρακάτω διαγνωστικά τεστ:

• Εργαστηριακός έλεγχος ορμονών (ορμόνες θυρεοειδούς και TSH)
• Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς με ραδιενεργό ιώδιο, χρήσιμο για την αξιολόγηση της λειτουργίας και την εντόπιση όζων
• Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς για έλεγχο μεγέθους και μορφολογίας
• Έλεγχος πρόσληψης ραδιενεργού ιωδίου – ενδείκνυται η υπερλειτουργία του οργάνου

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

Υπερθυρεοειδισμός διαπιστώνεται συχνότερα σε:

• Γυναίκες
• Ηλικίες μεταξύ 40 και 60 ετών
• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό της νόσου
• Όσους λαμβάνουν μεγάλη ποσότητα ιωδίου μέσω διατροφής ή συμπληρωμάτων
• Κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης

Επιπλέον, μακροχρόνιες παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 1, η νόσος Addison ή η κακοήθης αναιμία αυξάνουν τον κίνδυνο.

Θεραπείες για την υπερλειτουργία του θυρεοειδούς

Το βασικό θεραπευτικό πλάνο στοχεύει στη μείωση της υπερβολικής παραγωγής ορμονών από τον θυρεοειδή. Οι συγκεκριμένες επιλογές καθορίζονται με βάση την υγεία, το ιστορικό, την αιτία και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων.

• Ραδιενεργό ιώδιο: Η συχνότερη μέθοδος περιλαμβάνει λήψη χαμηλής δόσης ραδιενεργού ιωδίου, η οποία συσσωρεύεται στα υπερλειτουργικά κύτταρα και τα καταστρέφει, μειώνοντας έτσι την παραγωγή ορμονών. Η βελτίωση φαίνεται συνήθως μέσα σε μερικούς μήνες. Μετά από αυτή τη θεραπεία μπορεί να αναπτυχθεί υποθυρεοειδισμός, ωστόσο αυτός αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με ημερήσια χορήγηση ορμονών.
• Χειρουργική επέμβαση: Όταν τα φάρμακα δεν ενδείκνυνται ή δεν έχουν αποτέλεσμα, αφαιρείται είτε όλος είτε μέρος του θυρεοειδούς (θυρεοειδεκτομή). Μετά την επέμβαση απαιτείται δια βίου λήψη συνθετικής θυρεοειδικής ορμόνης.

Φαρμακευτική αγωγή για την υπερδραστηριότητα του θυρεοειδούς

• Αντιθυρεοειδικά σκευάσματα – σταματούν την παραγωγή ορμονών στον θυρεοειδή. Η βελτίωση εμφανίζεται μετά από μερικούς μήνες, όμως η αγωγή συνήθως διαρκεί τουλάχιστον έναν χρόνο. Είναι κατάλληλα κατά την εγκυμοσύνη ή στον οικογενειακό προγραμματισμό.
• Βήτα-αναστολείς – περιορίζουν συμπτώματα όπως το άγχος, ο τρόμος και οι ταχυκαρδίες χωρίς να μειώνουν απευθείας τις ορμόνες του αδένα. Έχουν συχνή χρήση στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, αλλά προσφέρουν ανακούφιση και σε αυτά τα πλαίσια.

Υπερθυρεοειδισμός και εγκυμοσύνη

Η αυξημένη λειτουργία του θυρεοειδούς ενδέχεται να δυσκολέψει τη σύλληψη και να εγκυμονεί κινδύνους για τη μητέρα και το έμβρυο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έντονη ναυτία κατά το πρώτο τρίμηνο προκαλεί προσωρινή αύξηση των ορμονών.

Όταν η αύξηση των ορμονών είναι ήπια και τα συμπτώματα ελαφριά, ο γιατρός μπορεί να επιλέξει στενή παρακολούθηση με τακτικούς ελέγχους αίματος αντί για άμεση θεραπεία. Εάν η κατάσταση επιδεινώνεται, συστήνεται η χρήση χαμηλής δόσης αντιθυρεοειδικού φαρμάκου. Σε περιπτώσεις αντένδειξης, κατά το δεύτερο τρίμηνο μπορεί να προταθεί μερική ή ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς.

Πρόληψη διαταραχών θυρεοειδικής λειτουργίας

Δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες μέθοδοι για την οριστική αποτροπή της νόσου. Ωστόσο, η γνώση των παραγόντων κινδύνου συμβάλλει στην έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων και στην άμεση έναρξη θεραπείας με στόχο τον περιορισμό επιπλοκών.

Φροντίδα των ματιών σε θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια

Σε ηπιότερες περιπτώσεις, βοηθούν τα παρακάτω μέτρα:

• Αποφυγή ισχυρών πηγών φωτός
• Χρήση προστατευτικών γυαλιών κατά τον άνεμο
• Ύπνος με ανυψωμένο μαξιλάρι
• Ενυδάτωση των ματιών με οφθαλμικές σταγόνες

Προτείνονται μερικές φορές συμπληρώματα σεληνίου, με δράση που ακόμα ερευνάται, αλλά πιθανόν να συμβάλλουν θετικά στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Εφόσον χρειαστεί, ο γιατρός μπορεί να συστήσει ειδικά φάρμακα (όπως τεπροτουμουμάμπη ή κορτικοστεροειδή) για μείωση οιδήματος και αντιμετώπιση φλεγμονών.

Όταν απαιτείται χειρουργική παρέμβαση

Σε σοβαρές περιπτώσεις, γίνεται χειρουργική αντιμετώπιση:

• Εκτεταμένη αποσυμπίεση του κόγχου – αφαιρείται τμήμα του οστού μεταξύ παραρρινίων κόλπων και κόγχου, ώστε τα μάτια να επανέλθουν στη φυσιολογική θέση και να βελτιωθεί η όραση. Η επέμβαση αυτή ενδέχεται να οδηγήσει σε διπλωπία.
• Χειρουργική επέμβαση στους οφθαλμικούς μύες – σκοπός είναι η διόρθωση της διπλωπίας, με χαλάρωση και επανατοποθέτηση των ουλοποιημένων μυών. Μερικές φορές απαιτούνται περισσότερες από μία επεμβάσεις.

Πιθανές επιπλοκές

Ο αθεράπευτος υπερθυρεοειδισμός είναι δυνατόν να επιφέρει σοβαρές συνέπειες:

• Εξανθήματα στο δέρμα
• Αδυναμία των μυών
• Διαταραχές καρδιακής λειτουργίας, όπως καρδιακή ανεπάρκεια ή αρρυθμίες
• Εμφάνιση θρόμβων αίματος
• Δυσκολίες στην εγκυμοσύνη
• Οστεοπόρωση, δηλαδή ευθραυστότητα και απώλεια οστικής πυκνότητας
• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Θυρεοτοξική κρίση

Σε περίπτωση απότομης ανόδου της θερμοκρασίας (πάνω από 40 °C), ταχυκαρδίας ή εκδήλωσης διαταραχής συνείδησης, απαιτείται άμεση επίσκεψη σε νοσοκομείο, καθώς πρόκειται για επείγουσα, απειλητική για τη ζωή κατάσταση.

Ζώντας με υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα

Με την έναρξη της θεραπείας, είναι απαραίτητο να ακολουθούνται οι παρακάτω συστάσεις:

• Λαμβάνετε τα φάρμακα αυστηρά όπως σας έχει υποδείξει ο γιατρός
• Ασκήστε τακτικά σωματική δραστηριότητα για ενίσχυση ευεξίας
• Μη χάνετε τα προγραμματισμένα ραντεβού παρακολούθησης
• Κρατάτε ημερολόγιο με την καταγραφή των συμπτωμάτων και των μεταβολών τους, και ενημερώνετε τον γιατρό σας
• Αναζητάτε τεχνικές χαλάρωσης για τον εργασιακό ή προσωπικό σας στρες, με τη βοήθεια ειδικών
• Διατηρείτε επαφή με οικεία πρόσωπα και απευθυνθείτε για υποστήριξη όταν το χρειάζεστε

Διατροφή σε υπερθυρεοειδισμό

Η ισορροπημένη διατροφή βελτιώνει τη συνολική υγεία και στηρίζει τον οργανισμό. Συνιστώνται τα παρακάτω:

• Φρέσκα φρούτα και λαχανικά
• Ακατέργαστα δημητριακά
• Σπόροι, ξηροί καρποί και όσπρια, όπως αράπικα φιστίκια ή φακές
• Άπαχο κρέας, ψάρια ή φυτικές πηγές πρωτεΐνης
• Προτιμάτε ποιοτικά έλαια, όπως ελαιόλαδο. Περιορίστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα ανθυγιεινά σνακ και τη ζάχαρη

Τροφές που καλό είναι να αποφεύγονται ή να καταναλώνονται με μέτρο

Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ιώδιο μπορεί να επιβαρύνουν την κατάσταση. Τέτοια είναι:

• Αλάτι ενισχυμένο με ιώδιο
• Γαλακτοκομικά προϊόντα
• Κρόκοι αυγών
• Τυριά
• Σούσι και θαλασσινά, όπως φύκια, καβούρια, αστακοί και γαρίδες

Η συνεργασία με διαιτολόγο συμβάλλει στη διαμόρφωση κατάλληλου διαιτολογίου προσαρμοσμένου στις ανάγκες σας.

Σημαντικές οδηγίες

Με την εμφάνιση συμπτωμάτων υπερθυρεοειδισμού, είναι ζωτικής σημασίας η άμεση διερεύνηση και θεραπεία, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επιπλοκών και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής. Οι σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές βοηθούν τους περισσότερους ασθενείς να διαχειριστούν αποτελεσματικά τη νόσο.