Γρίπη των πτηνών (αβιαριανή γρίπη): αιτίες, συμπτώματα και θεραπεία

Η αιτία της γρίπης των πτηνών είναι οι ιοί τύπου Α της γρίπης. Αυτοί οι ιοί πλήττουν κυρίως τα πτηνά, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη σε ανθρώπους ή άλλα ζώα.

Πώς μεταδίδεται η γρίπη των πτηνών στον άνθρωπο

Η μετάδοση του ιού στους ανθρώπους γίνεται συνήθως μέσω άμεσης επαφής με σωματικά υγρά μολυσμένων ζώων, όπως σάλιο, εκκρίσεις ή περιττώματα πτηνών. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό μέσω του αναπνευστικού όταν εισπνέονται μολυσμένα σωματίδια ή μέσω των βλεννογόνων, κυρίως όταν τα χέρια που έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένες επιφάνειες ή ζώα αγγίζουν τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα.

Οι άνθρωποι έχουν εκτεθεί στον ιό καθαρίζοντας ή ξεπουπουλιάζοντας άρρωστα πτηνά, επισκεπτόμενοι αγορές ζωντανών πτηνών ή κάνοντας μπάνιο σε νερά μολυσμένα από απορρίμματα μολυσμένων πτηνών. Υπάρχει επίσης κίνδυνος για όσους φροντίζουν πτηνά που λαμβάνουν μέρος σε μάχες μεταξύ τους.

Ο ιός δεν μεταδίδεται με την κατανάλωση καλά μαγειρεμένου ή ψητού κρέατος πουλερικών και αυγών. Αυξημένο κίνδυνο έχουν:

• όσοι εργάζονται με πτηνά ή βοοειδή,
• ταξιδιώτες σε χώρες όπου εντοπίζεται η γρίπη των πτηνών,
• άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με άρρωστα ή νεκρά ζώα,
• όσοι αγγίζουν μολυσμένα περιττώματα, στρωσίδια ή λοιπά αντικείμενα,
• άτομα που καταναλώνουν ωμό ή ανεπαρκώς μαγειρεμένο κρέας πουλερικών, αυγά ή προϊόντα από μη παστεριωμένο γάλα,

Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο περιστασιακά έχει παρατηρηθεί, αλλά συνήθως προϋποθέτει στενή και παρατεταμένη επαφή. Μέλη της ίδιας οικογένειας μπορεί να μολυνθούν μεταξύ τους εφόσον εκτεθούν στα ίδια μολυσμένα ζώα ή υλικά.

Ωμά γαλακτοκομικά προϊόντα και γρίπη των πτηνών

Έχει διαπιστωθεί ότι ο ιός H5N1 μπορεί να ανιχνευτεί στο γάλα βοοειδών. Η παστερίωση, δηλαδή η ταχεία θέρμανση του γάλακτος, καταστρέφει τον ιό, επομένως το παστεριωμένο γάλα και τα παράγωγά του θεωρούνται ασφαλή. Αντίθετα, ο κίνδυνος αυξάνεται όταν καταναλώνονται ωμά ή μη επεξεργασμένα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου αγρότες μολύνθηκαν μέσω επαφής με άρρωστες αγελάδες, ωστόσο δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι άνθρωποι έχουν νοσήσει απευθείας πίνοντας μολυσμένο γάλα. Ένα παιδί νόσησε έπειτα από κατανάλωση ωμού γάλακτος, αλλά δεν εξακριβώθηκε εάν αιτία ήταν ο ιός της γρίπης των πτηνών ή άλλος ιός.

Κατηγορίες γρίπης των πτηνών

Η γρίπη των πτηνών διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες:

Υψηλής παθογονικότητας γρίπη των πτηνών (hpai)

Αυτή η μορφή του ιού προκαλεί σοβαρές ασθένειες και θανάτους στα πτηνά. Η πιο γνωστή υποκατηγορία είναι ο H5N1, ο οποίος είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος τόσο για τα πτηνά όσο και για τον άνθρωπο.

Χαμηλής παθογονικότητας γρίπη των πτηνών (lpai)

Αυτού του τύπου ο ιός συνήθως προκαλεί ήπιες ή ακόμη και αδιάγνωστες λοιμώξεις στα πτηνά, ωστόσο ορισμένες παραλλαγές του ενδέχεται να μεταλλαχθούν και να εξελιχθούν σε ιδιαίτερα επικίνδυνες.

Και οι δύο μορφές του ιού μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα μεταξύ των πτηνών και σε κάποιες περιπτώσεις να προκαλέσουν σοβαρά νοσήματα στους ανθρώπους.

Υποτύποι της γρίπης των πτηνών

Οι ιοί της γρίπης υποβάλλονται συχνά σε μεταλλάξεις, δημιουργώντας διάφορους υποτύπους. Πάνω από έξι υποτύποι έχουν προσβάλει ανθρώπους. Οι κυριότεροι υποτύποι που έχουν καταγραφεί σε ανθρώπινα κρούσματα είναι οι εξής:

• Οι υποτύποι H3 επηρεάζουν κυρίως υδρόβια πτηνά και στους ανθρώπους προκαλούν ως επί το πλείστον ήπιες ή ασυμπτωματικές λοιμώξεις.
• Οι υποτύποι H5 είναι, στη μεγάλη τους πλειονότητα, χαμηλής παθογονικότητας, αλλά μερικοί – όπως ο H5N1 – οδηγούν σε βαριά νόσηση και στους ανθρώπους. Ο H5N1 έχει καταγραφεί σε εκατοντάδες ανθρώπους από το 2003 και μετά.
• Οι υποτύποι H6 καταγράφηκαν σε ανθρώπινες λοιμώξεις για πρώτη φορά το 2013, κυρίως με ήπια συμπτώματα.
• Οι υποτύποι H7 είναι σπανιότεροι, ωστόσο ορισμένες μορφές (όπως ο H7N9) μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά αναπνευστικά νοσήματα.
• Οι υποτύποι H9 εμφανίζονται πιο συχνά σε παιδιά, συνήθως προκαλούν ελαφριά συμπτώματα αλλά περιστασιακά οδηγούν σε επιπλοκές.
• Οι υποτύποι H10 είναι σπάνιοι αλλά έχουν συνδεθεί με πνευμονία και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Διάγνωση της γρίπης των πτηνών

Η γρίπη των πτηνών δεν είναι δυνατό να διαγνωστεί μόνο από τα συμπτώματα. Για να τεθεί διάγνωση, ο ιατρός λαμβάνει δείγμα από τον φάρυγγα ή τη ρινική κοιλότητα και το στέλνει σε διαπιστευμένο εργαστήριο. Είναι σημαντικό να ενημερωθεί ο γιατρός για ενδεχόμενη έκθεση σε μολυσμένα ζώα.

Θεραπευτική αντιμετώπιση της γρίπης των πτηνών

Η χορήγηση αντιικών φαρμάκων κατά τα πρώτα στάδια της λοίμωξης μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την πρόγνωση. Τα φάρμακα αυτά είναι πιο αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται μέσα στις δύο πρώτες ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενες δραστικές ουσίες είναι η οσελταμιβίρη, η περαμιβίρη και η ζαναμιβίρη.

Πιθανές επιπλοκές

• Σοβαρή οξεία ανεπάρκεια αναπνευστικής λειτουργίας, όπου ο οργανισμός αδυνατεί να οξυγονώσει επαρκώς το αίμα και τα όργανα,
• Ανεπάρκεια οργάνων,
• Πνευμονία,
• Σήψη, δηλαδή μη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού στη λοίμωξη,
• Εγκεφαλικό οίδημα.

Πρόληψη της γρίπης των πτηνών

Παρότι η πιθανότητα μόλυνσης είναι χαμηλή, η τήρηση βασικών μέτρων υγιεινής μπορεί να μειώσει περαιτέρω τον κίνδυνο:

• Αποφύγετε τη στενή επαφή με άγρια ή άρρωστα πτηνά,
• Μην αγγίζετε ζώα που έχει διαπιστωθεί πως πάσχουν από τον ιό H5N1,
• Αποφύγετε την κατανάλωση ωμών γαλακτοκομικών – επιλέξτε πάντα παστεριωμένο γάλα,
• Προστατέψτε τα οικόσιτα πτηνά από επαφή με άγρια πτηνά,
• Μη χρησιμοποιείτε τις ίδιες συσκευές ή τον εξοπλισμό για άλλα ζώα στον χώρο σας,
• Πλένετε τα χέρια σας και τηρείτε αυστηρά μέτρα καθαριότητας όταν φροντίζετε πτηνά ή βοοειδή.

Εμβόλια γρίπης των πτηνών

Υπάρχουν ειδικά εμβόλια ενάντια στη γρίπη των πτηνών, όμως δεν διατίθενται ευρέως ούτε χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της συνήθους προληπτικής πρακτικής. Το εποχικό εμβόλιο της γρίπης δεν προσφέρει κάλυψη έναντι της γρίπης των πτηνών, παρέχει όμως προστασία από σοβαρές μορφές της γρίπης.

Συνοπτική επισκόπηση

Η γρίπη των πτηνών αποτελεί μια ιογενή ασθένεια που προσβάλλει κυρίως πτηνά, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μεταδοθεί και σε ανθρώπους. Πρόσφατα έχουν καταγραφεί περιστατικά και σε βοοειδή. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι ήπια και αφορούν το αναπνευστικό, ωστόσο ο ιός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές ή και θάνατο. Ομάδες υψηλού κινδύνου θεωρούνται άτομα με στενή επαφή με μολυσμένα ζώα ή εκείνοι που καταναλώνουν μη επεξεργασμένα προϊόντα ζωικής προέλευσης. Η διατήρηση καλής υγιεινής και η λήψη προφυλάξεων αποτελούν τα βασικότερα μέτρα προστασίας.