Πώς το έντερο αντανακλά το εσωτερικό άγχος

Το πεπτικό σύστημα συχνά αναφέρεται ως ο «δεύτερος εγκέφαλος» και αυτό δεν είναι τυχαίο. Αν και πολλοί θεωρούν το άγχος ή την ανησυχία ως συναισθήματα, έχει διαπιστωθεί ότι έντονες συναισθηματικές εμπειρίες επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία του εντέρου. Σύγχρονες ερευνητικές μελέτες αποδίδουν αυξημένη σημασία στον αποκαλούμενο άξονα εντέρου–εγκεφάλου, τη μόνιμη και πολύπλοκη αλληλεπίδραση που συνδέει το πεπτικό σύστημα με το κεντρικό νευρικό σύστημα. Σε αυτό το άρθρο αναλύονται οι τρόποι που το εσωτερικό άγχος εκδηλώνεται μέσα από το έντερο και οι λόγοι που ο οργανισμός μεταφέρει αυτά τα μηνύματα.

Πώς επικοινωνούν έντερο και εγκέφαλος

Έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως έντερο και εγκέφαλος βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μεταξύ τους, αλληλοεπηρεαζόμενοι με αμφίδρομο τρόπο. Η ανταλλαγή σημάτων συντελείται κυρίως μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, το οποίο αποτελεί την κύρια διασύνδεση μεταξύ των δύο οργάνων και επιτρέπει στην πληροφορία να μεταδίδεται και προς τις δύο κατευθύνσεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι περίπου το 90% των σημάτων ξεκινούν από το έντερο προς τον εγκέφαλο και όχι το αντίστροφο. Αυτού του είδους ο διάλογος έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς το έντερο ενδέχεται να αποτελεί τον πρώτο δείκτη εσωτερικού άγχους.

Ο ρόλος των νευροδιαβιβαστών και της σεροτονίνης στο έντερο

Λίγοι γνωρίζουν πως το 90 έως 95% της συνολικής ποσότητας σεροτονίνης στο σώμα παράγεται όχι στον εγκέφαλο, αλλά στο έντερο. Η σεροτονίνη, που αποτελεί νευροδιαβιβαστή ρυθμίζοντας τη διάθεση, αν διαταραχθεί προκαλεί επιπτώσεις όχι μόνο στην ψυχολογία αλλά και στη λειτουργία του εντέρου, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Συχνά, η μείωση της σεροτονίνης λόγω αυξημένου άγχους συνοδεύεται από εντερικές διαταραχές όπως κολικούς, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

Τα σημάδια του εντέρου: ποια συμπτώματα δείχνουν άγχος;

Το εσωτερικό άγχος εκδηλώνεται πολλές φορές σωματικά, με κυριότερες επιδράσεις στον πεπτικό σωλήνα. Ενδεικτικά, τα συνηθέστερα συμπτώματα του εντέρου που σχετίζονται με το άγχος περιλαμβάνουν:

• Δυσπεψία, πόνοι στην κοιλιά, αίσθημα πρηξίματος μετά το φαγητό
• Διάρροια ή δυσκοιλιότητα χωρίς προφανή ιατρική αιτία
• Συχνή ανάγκη αφόδευσης ακόμη και όταν το έντερο είναι κενό, όπως στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Ναυτία ή αίσθηση «κόμπου» στο στομάχι σε αγχωτικές καταστάσεις
• Μεταβολές στην όρεξη, μειωμένο ή αυξημένο αίσθημα πείνας
• Έντονες αντιδράσεις σε ορισμένες τροφές, χωρίς συμπτώματα αλλεργίας

Αυτές οι εκδηλώσεις οδηγούν συχνά σε έναν φαύλο κύκλο, όπου το αυξημένο άγχος οξύνει τα συμπτώματα του εντέρου, ενώ οι εντερικές ενοχλήσεις τροφοδοτούν επιπλέον το αίσθημα ανησυχίας. Εάν δεν διακοπεί ο κύκλος αυτός, ενδέχεται να προκύψουν χρόνιες διαταραχές του πεπτικού.

Επιστημονική έρευνα: εντερική μικροχλωρίδα και άγχος

Η σύγχρονη ιατρική έρευνα δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα εντερικά βακτήρια, γνωστά ως μικροβίωμα. Είναι προφανές ότι οι μικροοργανισμοί που φιλοξενούνται στο πεπτικό σύστημα δεν βοηθούν μόνο στη διάσπαση των τροφών, αλλά συμμετέχουν και στη σύνθεση νευροδιαβιβαστών και στη ρύθμιση φλεγμονωδών επιδράσεων. Όταν η ισορροπία του μικροβιώματος διαταραχθεί, για παράδειγμα λόγω στρες ή εσφαλμένης διατροφής, παρατηρείται αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ψυχολογικών διαταραχών όπως το άγχος.

Μπορούν οι προβιοτικά να δώσουν λύση;

Κάποιες μελέτες υπογραμμίζουν πως ορισμένα προβιοτικά, είτε ως συμπληρώματα διατροφής είτε μέσω συγκεκριμένων τροφών, συμβάλλουν στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους. Αυτή η δράση αποδίδεται κυρίως στην ενίσχυση του εντερικού φραγμού, τη ρύθμιση αντιδράσεων φλεγμονής ή τη διευκόλυνση της απελευθέρωσης σεροτονίνης. Παρά τις ενθαρρυντικές ενδείξεις, εξακολουθούν να απουσιάζουν επαρκείς, μακροπρόθεσμες μελέτες ώστε να συστηθούν ευθέως τα προβιοτικά ως θεραπευτική παρέμβαση για το άγχος.

Γιατί το σώμα εκδηλώνει εντερικά συμπτώματα σε καταστάσεις άγχους;

Σε εξελικτικούς όρους, το άγχος αποτελεί αμυντικό μηχανισμό που ενεργοποιεί την αντίδραση «μάχης ή φυγής». Όταν ένα άτομο αισθάνεται ανήσυχο, ο οργανισμός κατευθύνει ενέργεια στις πιο κρίσιμες λειτουργίες, καταστέλλοντας προσωρινά την πέψη για να διαθέσει τους πόρους του στους μυς και τον εγκέφαλο. Έτσι, υπό την επίδραση του στρες, είναι σύνηθες να εκδηλώνονται πόνοι στην κοιλιά, μεταβολές στις συνήθειες του εντέρου ή αίσθηση ναυτίας.

Άποψη πως τα εντερικά προβλήματα είναι αποκλειστικά σωματικής φύσης

Πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι εντερικές διαταραχές έχουν μόνο σωματική αιτιολογία. Η πραγματικότητα δείχνει όμως ότι ψυχολογικοί παράγοντες, και ειδικά το διαρκές άγχος, αποτελούν συχνή αιτία ή σημαντικό επιβαρυντικό στοιχείο στην έναρξη και εξέλιξη τέτοιων προβλημάτων.

Τρόποι ανακούφισης εντερικής δυσφορίας που σχετίζεται με το άγχος

Όταν τα εντερικά συμπτώματα σχετίζονται επαναλαμβανόμενα με αγχώδεις καταστάσεις, είναι χρήσιμο να εφαρμόζεται συνδυασμένη στρατηγική:

• Τεχνικές διαχείρισης του στρες όπως ο διαλογισμός, η αναπνοή με βάθος και ασκήσεις ενσυνειδητότητας μειώνουν την απόκριση «μάχης ή φυγής» και συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία της πέψης
• Ισορροπημένη διατροφή με επαρκή πρόσληψη φυτικών ινών, περιορισμό επεξεργασμένων υδατανθράκων και τακτικές ώρες γευμάτων ενισχύει τις ισορροπίες της εντερικής μικροχλωρίδας
• Συστηματική σωματική δραστηριότητα βελτιώνει την κινητικότητα του εντέρου, υποστηρίζει τον πολλαπλασιασμό φιλικών βακτηρίων και συμβάλλει στη μείωση του συνολικού στρες
• Επαρκής και ποιοτικός ύπνος βοηθά στη σταθερότητα τόσο των συναισθημάτων όσο και της πεπτικής λειτουργίας
• Στην περίπτωση που τα εντερικά συμπτώματα είναι παρατεταμένα ή επαναλαμβανόμενα, συνίσταται η επίσκεψη σε παθολόγο ή γαστρεντερολόγο, ενώ έντονο άγχος μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη βοήθεια ψυχολόγου

Πότε απαιτείται επαγρύπνηση;

Παρότι συχνά οι αλλαγές στη λειτουργία του εντέρου οφείλονται στο στρες ή το άγχος, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στη διάρκεια και την ένταση των συμπτωμάτων αυτών. Εάν τα προβλήματα επιμένουν για αρκετές εβδομάδες, εμφανιστεί αιμορραγία από το ορθό, υπάρξει σημαντική και ξαφνική απώλεια βάρους ή παρουσιαστεί έντονος κοιλιακός πόνος, η επίσκεψη στον ιατρό καθίσταται αναγκαία. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να κρύβουν σοβαρές παθήσεις που απαιτούν άμεση ιατρική αντιμετώπιση.

Συμπεράσματα: το έντερο ως δείκτης εσωτερικής ισορροπίας

Το άγχος πολύ συχνά επικοινωνεί μαζί μας μέσω των αντιδράσεων του πεπτικού συστήματος. Αναγνωρίζοντας τη στενή σύνδεση μεταξύ συναισθηματικής κατάστασης και εντερικής λειτουργίας, μπορούμε να φροντίσουμε πιο αποτελεσματικά τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική μας υγεία. Η επίγνωση των σημάτων του σώματος, η διαχείριση του στρες, η υγιεινή διατροφή και όταν χρειάζεται η προσφυγή σε ειδικούς, συμβάλλουν στην πρόληψη και διακοπή του φαύλου κύκλου άγχους και εντερικής ενόχλησης.