Πιτυρίαση versicolor: Αίτια, συμπτώματα και θεραπεία

Η πιτυρίαση versicolor, γνωστή και ως tinea versicolor, αποτελεί μια μυκητιασική μόλυνση του δέρματος που χαρακτηρίζεται από μικρές κηλίδες με μεταβαλλόμενη απόχρωση. Την πάθηση προκαλεί ένας ζυμομύκητας που ζει φυσιολογικά στην επιφάνεια του δέρματος, αλλά υπό ορισμένες συνθήκες πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα, οδηγώντας στην εμφάνιση εξανθημάτων.

Πώς εμφανίζεται η tinea versicolor

Η νόσος αυτή εκδηλώνεται με αλλοιώσεις στην απόχρωση της επιδερμίδας – με τη μορφή κηλίδων ή πλακών, οι οποίες μπορεί να είναι λευκές, ρόδινες, καστανές ή γκρίζες. Τις περισσότερες φορές διαφέρουν σε χρώμα από την υπόλοιπη επιδερμίδα – μπορεί να είναι είτε πιο ανοιχτές είτε πιο σκούρες. Συνήθως εντοπίζονται σε περιοχές όπως το στήθος, η ράχη, ο αυχένας και τα χέρια, αλλά δεν αποκλείεται να εμφανιστούν και αλλού στο σώμα.

• Οι κηλίδες είναι κατά κανόνα ξηρές και παρουσιάζουν απολέπιση.
• Κάποιες φορές προκαλούν ήπιο κνησμό, συνήθως όμως δεν γίνονται ιδιαίτερα αισθητές.
• Σε θερμό και υγρό περιβάλλον η εντόπιση γίνεται πιο έκδηλη, ενώ τον χειμώνα τα συμπτώματα υποχωρούν.
• Οι κηλίδες δεν μαυρίζουν ομοιόμορφα – οπότε, όταν το δέρμα μαυρίζει, διακρίνονται ακόμη περισσότερο.

Tinea versicolor στο πρόσωπο

Αν και σε ορισμένες περιπτώσεις η πάθηση παρουσιάζεται στην περιοχή του προσώπου, συνήθως άλλα δερματικά νοσήματα ευθύνονται για συμπτώματα σε αυτό το σημείο. Για παράδειγμα, η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, που συχνά αποκαλείται πιτυρίδα, εκδηλώνεται με κόκκινες, ξηρές και απολεπιζόμενες περιοχές που συχνότερα αφορούν λιπαρές περιοχές, όπως το κεφάλι, τα πλάγια του προσώπου, τα φρύδια, τα βλέφαρα, τη μύτη ή το πηγούνι.

Τα εξανθήματα της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας διαφέρουν εμφανώς από εκείνα της tinea versicolor – συνήθως είναι κόκκινα, με απολέπιση που ενίοτε πέφτει στα μαλλιά ή στα ρούχα. Σε άτομα με σκούρα επιδερμίδα μπορεί να είναι ακόμα πιο ανοιχτόχρωμες ή πιο σκούρες από το φυσικό δέρμα, ενώ σε ανοιχτό δέρμα εμφανίζονται κυρίως ρόδινες. Η συγκεκριμένη μορφή δερματίτιδας αποκαλείται και σμηγματορροϊκό έκζεμα, ενώ στα βρέφη είναι γνωστή ως νινίδα.

Έρευνες υποδεικνύουν ότι οι ίδιοι μύκητες που προκαλούν tinea versicolor πιθανόν να σχετίζονται με την εκδήλωση σμηγματορροϊκής δερματίτιδας.

Διαφορές της tinea versicolor από τη λεύκη

Η λεύκη αποτελεί άλλη δερματική πάθηση που συχνά συγχέεται με την tinea versicolor λόγω των λευκών κηλίδων στην επιδερμίδα. Ωστόσο, η λεύκη προκύπτει από ανοσολογικό μηχανισμό, κατά τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει τα κύτταρα που παράγουν μελανίνη – ως αποτέλεσμα, εμφανίζονται εντελώς λευκές περιοχές στο δέρμα, χωρίς συμπτώματα δυσφορίας ή φαγούρας. Οι κηλίδες της λεύκης τείνουν να είναι λείες, σε αντίθεση με την τραχεία ή απολεπιζόμενη υφή της tinea versicolor. Σε άτομα με πιο σκούρα επιδερμίδα, οι λευκές αλλοιώσεις της λεύκης είναι ιδιαιτέρως εμφανείς.

Αντιπαραβολή tinea versicolor με pityriasis rosea

Η pityriasis rosea αποτελεί επίσης συχνή αιτία σύγχυσης με την tinea versicolor. Συνήθως εμφανίζεται αρχικά ως μια μεγαλύτερη, απολεπιζόμενη κηλίδα που ονομάζεται «μητρική πλάκα» και εντοπίζεται συχνά στο στήθος, την κοιλιά, το πρόσωπο ή την πλάτη. Στη συνέχεια κάνουν την εμφάνισή τους μικρότερες δευτερεύουσες κηλίδες, σχηματίζοντας ένα σχέδιο που θυμίζει έλατο.

Σε σκούρα επιδερμίδα, οι αλλοιώσεις της pityriasis rosea έχουν συχνά πορφυρή ή κοκκινωπή απόχρωση, ενώ σε ανοιχτές επιδερμίδες είναι ρόδινες ή σομόν. Μερικές φορές προκαλούν ήπιο κνησμό, αλλά τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει έντονη φαγούρα. Η συγκεκριμένη δερματίτιδα θεωρείται ότι σχετίζεται με την ενεργοποίηση συγκεκριμένων ιών, ιδιαίτερα του ιού του έρπητα.

Παράγοντες εμφάνισης tinea versicolor

Οι ζυμομύκητες του γένους Malassezia είναι φυσιολογικοί κάτοικοι της επιδερμίδας. Υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν δημιουργούν προβλήματα, ωστόσο όταν συνδυαστούν ορισμένοι παράγοντες, οι μύκητες αυτοί πολλαπλασιάζονται γρήγορα και προκαλούν συμπτώματα.

• Η πιθανότητα εκδήλωσης αυξάνεται σε λιπαρή επιδερμίδα ή όταν υπάρχει αυξημένη εφίδρωση.
• Το φαινόμενο εμφανίζεται συχνότερα σε θερμές περιοχές, σε περιόδους ορμονικών μεταβολών ή σε άτομα με μειωμένη άμυνα του οργανισμού.

Η συγκεκριμένη μυκητίαση δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε χρώμα δέρματος. Είναι πιο συνήθης στους εφήβους και στις νέες γυναίκες, αλλά δεν αποκλείεται να παρουσιαστεί σε όλες τις ηλικίες. Κάποια άτομα ταλαιπωρούνται από υποτροπιάζοντα επεισόδια και η νόσος μπορεί να επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία τους.

Διαγνωστικοί μέθοδοι για tinea versicolor

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η διάγνωση γίνεται από τον γιατρό κλινικά, μέσω παρατήρησης των χαρακτηριστικών του εξανθήματος. Όπου απαιτείται μεγαλύτερη ακρίβεια στη διάγνωση, ενδέχεται να πραγματοποιηθούν οι εξής εξετάσεις:

• Σε φωτισμό με υπεριώδες φως (λ άμπα Wood), οι κηλίδες της tinea versicolor ενδέχεται να λάμπουν με χαρακτηριστικό χρώμα που θυμίζει χαλκό-πορτοκαλί.
• Μικροσκοπικός έλεγχος: λαμβάνεται δείγμα από την επιδερμίδα, αναμιγνύεται με διάλυμα υδροξειδίου του καλίου και εξετάζεται μικροσκοπικά.
• Βιοψία δέρματος: αφαιρείται μικρό τμήμα επιδερμίδας ή απολέπισης για εργαστηριακή ανάλυση.

Θεραπεία της tinea versicolor

Η αντιμετώπιση της λοίμωξης περιλαμβάνει τη χρήση τοπικών ή συστηματικών αντιμυκητιασικών φαρμάκων. Η επιλογή θεραπείας καθορίζεται ανάλογα με την έκταση, την εντόπιση και το πάχος του εξανθήματος.

• Τα τοπικά αντιμυκητιασικά εφαρμόζονται στις προσβεβλημένες περιοχές υπό μορφή λοσιόν, κρέμας, σαμπουάν, αφρού ή σαπουνιού. Διατίθενται σκευάσματα από φαρμακείο που βασίζονται σε ουσίες όπως η κλοτριμαζόλη, η κετοκοναζόλη, η μικοναζόλη, η πιριθιόνη ψευδαργύρου, το θειούχο σελήνιο ή η τερβιναφίνη.
• Σε εκτεταμένες ή επανερχόμενες περιπτώσεις επιλέγονται αντιμυκητιασικά χάπια, χορηγούμενα με ιατρική συνταγή.

Παρόλο που ο μύκητας αντιμετωπίζεται, το χρώμα της επιδερμίδας ίσως επανέλθει στο φυσιολογικό μετά από μερικούς μήνες ή και έως ένα χρόνο.

Εναλλακτικές θεραπείες με φυσικές ουσίες

Για όσους προτιμούν πιο φυσικές μεθόδους περιποίησης, υπάρχει η δυνατότητα παρασκευής προϊόντων περιποίησης με υλικά που υπάρχουν συνήθως στην κουζίνα, αν και δεν υπάρχουν επαρκείς επιστημονικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους.

• Αλόη βέρα – μελέτες δείχνουν ότι συμπυκνώματα αυτού του φυτού δύνανται να αναστείλουν ή να περιορίσουν την ανάπτυξη του μύκητα.
• Το μέλι – αποτελεί συστατικό με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, συμβάλλει στην επούλωση τραυμάτων και ενδέχεται να περιορίσει τα συμπτώματα της tinea versicolor, ειδικά αν συνδυαστεί με ελαιόλαδο και κερί μελισσών.
• Κουρκουμάς – στη λαϊκή ιατρική της Ταϊλάνδης χρησιμοποιείται ο συγκεκριμένος βολβός ως αντιμυκητιασικό, ενώ υπάρχουν και ερευνητικά δεδομένα που επιβεβαιώνουν τη δράση του σε ποικίλες δερματοπάθειες.

Τρόποι διαχείρισης και πρόληψης της tinea versicolor

Δεδομένου ότι η συγκεκριμένη μυκητίαση έχει τάση για υποτροπή, ιδίως σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε βασικές κατευθύνσεις πρόληψης και ελέγχου:

• Αποφεύγετε λιπαρά καλλυντικά προϊόντα.
• Ελαχιστοποιήστε την εκτεταμένη έκθεση στον ήλιο – η ηλιακή ακτινοβολία ενδέχεται να επιδεινώσει ή να επιτείνει τα συμπτώματα, καθώς μετά το μαύρισμα οι κηλίδες γίνονται πιο εμφανείς.
• Όταν ασχολείστε με εξωτερικές δραστηριότητες, χρησιμοποιήστε για μερικές ημέρες αντιμυκητιασικό σαμπουάν πριν την έκθεση.
• Εφαρμόζετε καθημερινά αντηλιακό ευρέος φάσματος, χωρίς λιπαρά συστατικά, με δείκτη προστασίας τουλάχιστον 30 SPF.
• Προτιμήστε ελαφριά και αέρινα ενδύματα από φυσικά υφάσματα, ειδικά σε περιπτώσεις έντονου ιδρώτα.
• Σε άτομα με προδιάθεση, συνιστάται η τακτική προληπτική χρήση κατάλληλων καθαριστικών μία φορά την εβδομάδα για αρκετούς μήνες.

Πορεία ανάρρωσης της tinea versicolor

Εάν δεν αφαιρεθεί ο μύκητας, το εξάνθημα συνήθως δεν υποχωρεί από μόνο του. Με την έναρξη της κατάλληλης θεραπείας, τα απολεπιζόμενα τμήματα της επιδερμίδας βελτιώνονται – γίνονται πιο απαλά και ομαλά συνήθως μέσα σε 2–4 εβδομάδες. Παρ’ όλα αυτά, οι διαφορές στο χρώμα του δέρματος μπορεί να διαρκέσουν αρκετούς μήνες ή και έως έναν χρόνο μέχρι να αποκατασταθούν πλήρως. Σε περιοχές με θερμό κλίμα, το πρόβλημα συχνά επανεμφανίζεται κατά τους θερινούς μήνες, οπότε κάποιες φορές χρειάζεται παρατεταμένη αγωγή ή χρήση ειδικών σκευασμάτων έτσι ώστε τα συμπτώματα ή οι δυσχρωμίες να μην αποτελούν πρόβλημα.