Βραχύς χαλινός γλώσσας (αγκύλωση) στα βρέφη: συμπτώματα, αιτίες και θεραπεία

Το χαλινός της γλώσσας, γνωστός και ως αγκυλογλωσσία, αποτελεί μία κατάσταση κατά την οποία το νεογνό γεννιέται με περιορισμένη κινητικότητα της γλώσσας. Για να επιτελεί η γλώσσα τις βασικές λειτουργίες της απαιτείται σχεδόν πλήρης ελευθερία κίνησης στη στοματική κοιλότητα, κάτι που διευκολύνει την ομιλία, την κατάποση της τροφής, την απομάκρυνση υπολειμμάτων και τη διατήρηση της στοματικής υγιεινής.

Πώς διακρίνεται ο χαλινός της γλώσσας;

Η ύπαρξη χαλινού στη γλώσσα σχετίζεται με έναν κοντό, χοντρό ή υπερβολικά σφιχτό ιστό που συνδέει το κάτω μέρος της γλώσσας με το έδαφος του στόματος. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, αυτή η μεμβράνη επιτρέπει στην γλώσσα να κινείται ελεύθερα. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη κατάσταση ο χαλινός περιορίζει την εμβέλεια των κινήσεων της γλώσσας, από ήπιο περιορισμό έως το σημείο που η γλώσσα φαίνεται «κολλημένη» στη βάση του στόματος.

Ορισμένα βρέφη παρουσιάζουν γλώσσα με χαρακτηριστικό σχήμα καρδιάς όταν κλαίνε ή την σηκώνουν, δεν καταφέρνουν να φτάσουν τον ουρανίσκο ή τα χείλη με τη γλώσσα, ενώ δυσκολεύονται να μετακινούν τη γλώσσα στα πλάγια. Κατά το άνοιγμα του στόματος, ο χαλινός συχνά φαίνεται έντονα σφιχτός ή κοντός. Αγγίζει περίπου το 10% των νεογέννητων.

Πώς διαφέρει η φυσιολογική γλώσσα από την κατάσταση με χαλινό;

Κανονικά, μια λεπτή λωρίδα ιστού ενώνει τη γλώσσα με το κάτω μέρος της στοματικής κοιλότητας χωρίς να παρεμποδίζει την κίνησή της. Εάν ο χαλινός είναι κοντός ή παχύς, η κίνηση της γλώσσας περιορίζεται ή είναι μερικώς δυνατή, και αυτό επηρεάζει ποικίλες λειτουργίες από τη βρεφική ως και την ενήλικη ζωή.

Μορφές χαλινού στη γλώσσα: πρόσθιος και οπίσθιος χαλινός

• Πρόσθιος χαλινός – εμφανίζεται όταν το χαμηλότερο μέρος της γλώσσας συνδέεται απευθείας με το δάπεδο του στόματος, ακριβώς πίσω από τα κάτω δόντια. Αυτή η μορφή διακρίνεται εύκολα με απλό οπτικό έλεγχο.
• Οπίσθιος χαλινός – σε αυτήν τη μορφή, ο χαλινός είναι κοντός και σφιχτός κοντά στη ρίζα της γλώσσας. Είναι δύσκολο να εντοπιστεί και η διάγνωση γίνεται συνήθως με ψηλάφηση. Υπάρχει διχογνωμία μεταξύ ειδικών σχετικά με τη σημασία του, καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί ξεκάθαρα η σύνδεσή του με λειτουργικά προβλήματα.

Η πλειονότητα των βρεφών στα οποία ανιχνεύεται χαλινός παρουσιάζουν την πρόσθια μορφή.

Ποια είναι η αιτία εμφάνισης χαλινού στη γλώσσα;

Κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη, υπάρχει στάδιο όπου ο χαλινός είναι πλήρως ενωμένος με τη γλώσσα. Σε φυσιολογικές συνθήκες ο ιστός αυτός λεπταίνει και αποχωρίζεται, επιτρέποντας επαρκή ελευθερία κίνησης. Αν αυτό δεν γίνει, αναπτύσσεται αγκυλογλωσσία. Οι αιτίες παραμένουν συχνά άγνωστες, ωστόσο έχει παρατηρηθεί οικογενειακή εμφάνιση. Το φαινόμενο είναι συχνότερο σε αγόρια και πρωτότοκα, χωρίς να υπάρχει σύνδεση με φυλή ή εθνικότητα.

Ποια συμπτώματα υποδεικνύουν χαλινό στη γλώσσα;

Συνήθως η πάθηση ανιχνεύεται από δυσκολίες στον θηλασμό. Ενδέχεται να υπάρχει υποψία για αγκυλογλωσσία όταν το βρέφος:

• Δεν εφαρμόζει καλά στο στήθος
• Θηλάζει αναποτελεσματικά, περισσότερο «μασάει» παρά θηλάζει
• Παρουσιάζει βραδεία αύξηση βάρους παρά τη συχνή σίτιση
• Τρέφεται για μεγάλο διάστημα αλλά κουράζεται γρήγορα και ξαναζητά τροφή
• Εμφανίζει ανησυχία ή ευερεθιστότητα κατά τη διάρκεια του θηλασμού
• Κατά τον θηλασμό ακούγεται χαρακτηριστικός ήχος «κλικ»
• Δείχνει να πεινάει διαρκώς

Οι γονείς μπορούν να αντιμετωπίσουν επίσης:

• Πόνο στο στήθος κατά και μετά τον θηλασμό
• Ευαισθησία ή σκασίματα στις θηλές
• Φλεγμονή του μαστού
• Μείωση παραγωγής γάλακτος

Σε μεγαλύτερα παιδιά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στην εκφορά φθόγγων, ειδικά «τ», «θ», «δ», «ρ», «λ» και «σ»
• Περιορισμένη έκταση της γλώσσας και δυσχέρεια στην κίνηση προς τα επάνω ή πλαισιωμένα
• Αδυναμία να ακουμπήσουν τη γλώσσα σε παγωτό ή προβλήματα με πνευστά μουσικά όργανα

Επηρεάζει πάντα ο χαλινός την ομιλία;

Η αγκυλογλωσσία δεν καθυστερεί την ανάπτυξη του λόγου, αλλά ο περιορισμένος έλεγχος της γλώσσας μπορεί να δυσκολέψει την εκφορά συγκεκριμένων φωνημάτων. Ωστόσο, ο χαλινός της γλώσσας δεν αποτελεί το μοναδικό αίτιο προβλημάτων λόγου. Έρευνες δείχνουν ότι η εξέλιξη της ομιλίας μπορεί να μη διαφέρει ανάμεσα σε παιδιά που έχουν υποβληθεί σε επέμβαση και σε εκείνα που δεν έχουν χειρουργηθεί.

Πώς γίνεται η διάγνωση του χαλινού στη γλώσσα;

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στην κλινική εξέταση, όπου ο γιατρός αξιολογεί τη γλώσσα, τη στοματική κοιλότητα και τα δόντια ζητώντας ορισμένες κινήσεις ή ήχους. Σε βρέφη η εξέταση πραγματοποιείται με ξύλινη σπάτουλα. Το ιστορικό και η εικόνα του χαλινού σε συνδυασμό με την περιορισμένη κινητικότητα αποτελούν τα βασικά κριτήρια για τη διάγνωση.

Μπορούν οι ενήλικοι να έχουν χαλινό της γλώσσας;

Είναι δυνατόν να παραμένει η αγκυλογλωσσία στην ενήλικη ζωή αν έχει περάσει απαρατήρητη ή δεν έχει αντιμετωπιστεί κατά την παιδική ηλικία. Για ορισμένους δεν προκύπτουν σημαντικές δυσκολίες, ενώ άλλοι ενδέχεται να εμφανίσουν:

• Δυσκολία στη στοματική υγιεινή λόγω αδυναμίας απομάκρυνσης των υπολειμμάτων ανάμεσα στα δόντια
• Ασαφή λόγο ή δυσκολίες σε συγκεκριμένους ήχους
• Περιορισμούς κατά το φαγητό, το φίλημα ή τη χρήση πνευστών οργάνων

Θεραπείες για τον χαλινό της γλώσσας

Αν και κάποιοι γιατροί συστήνουν άμεση αντιμετώπιση, συχνά η κατάσταση παρακολουθείται για ένα διάστημα καθώς ο χαλινός μπορεί να λεπταίνει και να αποχωρίζεται με την ανάπτυξη. Πριν τη χειρουργική επέμβαση προτείνεται συνήθως συνεργασία με λογοθεραπευτή ή σύμβουλο γαλουχίας.

Χειρουργικές επιλογές

• Η φρεντοτομή είναι μια ταχεία και απλή μέθοδος κατά την οποία ο χαλινός κόβεται με ειδικό ψαλίδι. Οι πιθανότητες πόνου ή αιμορραγίας είναι ελάχιστες και τις περισσότερες φορές το βρέφος μπορεί αμέσως να ξεκινήσει θηλασμό.
• Στη φρενεκτομή, ο χαλινός αφαιρείται πλήρως αντί να κόβεται μερικώς.
• Η φρενουλοπλαστική εφαρμόζεται σε περιπτώσεις πιο παχύ ή προβληματικού χαλινού, αποτελεί σύνθετη διαδικασία και ίσως απαιτήσει μερικά απορροφήσιμα ράμματα. Σε ορισμένα κέντρα γίνεται με τη χρήση λέιζερ.

Μετά την επέμβαση, ιδίως στα βρέφη, συστήνονται συχνά ασκήσεις κινητοποίησης της γλώσσας για να αποφευχθεί η επανασυγκόλληση. Σε μεγαλύτερα παιδιά αυτές οι ασκήσεις δεν είναι συνήθως απαραίτητες.

Πιθανές επιπλοκές από τον χαλινό της γλώσσας

Ανεξάρτητα εάν η κατάσταση αντιμετωπιστεί ή όχι, σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζονται επιπτώσεις με την πάροδο του χρόνου. Σπανίως ο ανεπεξέργαστος χαλινός προκαλεί τα παρακάτω:

• Οδοντικά προβλήματα όπως αυξημένος κίνδυνος τερηδόνας, φλεγμονές ή αποστάσεις μεταξύ των δοντιών
• Συχνή σιελόρροια και πόνος στη στοματική κοιλότητα
• Αίσθηση περιστροφής ή πνιγμονή από κομμάτια τροφής
• Δυσκολία στην αναπνοή όταν τρώγεται σκληρή τροφή ή ακόμα και κατά απλές κινήσεις όπως το γλείψιμο παγωτού ή το φιλί
• Διαταραχές στην ομιλία, ιδίως κατά την προφορά ήχων όπως το «ρ»

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές της χειρουργικής αντιμετώπισης;

Οι επεμβάσεις για τον χαλινό της γλώσσας είναι γενικά ασφαλείς και επιτυχημένες, ωστόσο υπάρχουν πιθανές κίνδυνοι όπως:

• Αιμορραγία
• Τραυματισμός της γλώσσας ή των σιελογόνων αδένων
• Λοίμωξη ή φλεγμονή
• Δημιουργία ουλών που ίσως περιορίσουν εκ νέου τις κινήσεις της γλώσσας
• Αντιδράσεις στην αναισθησία όταν εφαρμόζεται γενική αναισθησία σε παιδιά
• Πιθανότητα να μην επιλυθεί πλήρως το πρόβλημα με τη χειρουργική επέμβαση

Είναι πάντα απαραίτητη η θεραπεία;

Η πορεία της κατάστασης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε κάποιους δεν δημιουργεί ενοχλήσεις, ενώ σε άλλους δυσκολεύει τη σίτιση, την ομιλία ή τη φροντίδα της στοματικής υγιεινής. Η απόφαση για επέμβαση λαμβάνεται μετά από συζήτηση με τον γιατρό, καθώς συχνά αρκεί η απλή παρακολούθηση, αλλά σε άλλες περιπτώσεις ενδείκνυται η χειρουργική επιλογή. Η διαδικασία συνήθως πραγματοποιείται σε βρέφη και μικρά παιδιά, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και σε ενήλικες εφόσον απαιτείται.

Αν παρατηρήσετε ότι η κατάσταση επηρεάζει τη ζωή του παιδιού ή τη δική σας καθημερινότητα, συμβουλευτείτε ιατρό για την κατάλληλη διαχείριση.