TORCH λοιμώξεις: συμπτώματα, αιτίες, παράγοντες κινδύνου και θεραπεία

Ο όρος TORCH αποτελεί ακρωνύμιο που περιγράφει πέντε σοβαρές λοιμώξεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τόσο τις εγκύους όσο και τα βρέφη τους. Παρόλο που το όνομα μοιάζει να αφορά ένα μόνο νόσημα, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ομάδα λοιμώξεων, καθεμία από τις οποίες ενέχει κινδύνους για την ανάπτυξη του εμβρύου ή του νεογνού.

Τι σημαίνει torch;

Τα αρχικά TORCH αναφέρονται στις εξής πέντε λοιμώξεις:

• Τοξοπλάσμωση
• Άλλοι παθογόνοι παράγοντες (όπως ο HIV, η σύφιλη, η ανεμοβλογιά ή η «πέμπτη νόσος»)
• Ερυθρά
• Κυτταρομεγαλοϊός
• Ιός απλού έρπητα

Πώς μεταδίδονται οι λοιμώξεις torch στο βρέφος;

Οι λοιμώδεις παράγοντες TORCH μπορεί να μολύνουν τόσο την έγκυο όσο και το έμβρυο ή το νεογνό. Η μετάδοση μπορεί να συμβεί μέσω τριών βασικών οδών:

• Διαπλακουντιακά – μικρόβια ή ιοί μπορούν να φτάσουν στο κύημα μέσω του πλακούντα, από το αίμα της μητέρας.
• Κατά τον τοκετό – το νεογνό εκτίθεται σε παθογόνα που υπάρχουν στους γεννητικούς οδούς της μητέρας καθώς περνάει από αυτούς.
• Κατά τον θηλασμό – ορισμένοι μικροοργανισμοί μπορούν να μεταφερθούν μέσω του μητρικού γάλακτος στο βρέφος.

Τα νεογνά και τα έμβρυα έχουν ανώριμο ανοσοποιητικό σύστημα, γεγονός που δυσκολεύει την αντιμετώπιση λοιμώξεων και αύξη από τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων στην ανάπτυξη των οργάνων ή γενικότερα στην υγεία.

Είδη λοιμώξεων – από την τοξοπλάσμωση έως τον έρπητα

Τοξοπλάσμωση

Η τοξοπλάσμωση προκαλείται από το παράσιτο Toxoplasma gondii. Η μόλυνση μπορεί να προέλθει από μολυσμένο χώμα, ατελώς μαγειρεμένο κρέας, άπλυτα φρούτα ή λαχανικά ή μέσω επαφής με κόπρανα γάτας. Η λοίμωξη εγκύου και εμβρύου παραμένει γενικά σπάνια.

Άλλοι παθογόνοι παράγοντες

• HIV – αν και δύναται να μεταδοθεί από μητέρα σε παιδί, η σωστή θεραπευτική παρέμβαση μειώνει σημαντικά την πιθανότητα μετάδοσης.
• Πέμπτη νόσος (παρβοϊός B19) – σπάνια οδηγεί σε επιπλοκές, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό ενηλίκων έχει ήδη νοσήσει στο παρελθόν.
• Σύφιλη – σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη που θεραπεύεται αποτελεσματικά, αλλά αν μείνει χωρίς αντιμετώπιση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο έμβρυο.
• Ανεμοβλογιά (ιός varicella zoster) – οι περισσότερες γυναίκες έχουν νοσήσει προ της εγκυμοσύνης, ωστόσο αν η μόλυνση συμβεί για πρώτη φορά σε κύηση, το έμβρυο κινδυνεύει περισσότερο.

Ερυθρά

Η ερυθρά, γνωστή και ως «γερμανική ιλαρά», είναι ιογενής νόσος που μεταδίδεται με σταγονίδια από το αναπνευστικό. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το έμβρυο παρουσιάζεται στο πρώτο τρίμηνο, κυρίως έως τη 12η εβδομάδα. Λόγω ευρείας εμβολιαστικής κάλυψης τα περιστατικά σήμερα είναι σπάνια.

Κυτταρομεγαλοϊός (cmv)

Ο κυτταρομεγαλοϊός μεταδίδεται με σωματικές εκκρίσεις όπως βλέννα, σάλιο, ούρα, σεξουαλική επαφή ή μεταμόσχευση οργάνων. Ο CMV είναι το συχνότερο αίτιο μεταξύ των λοιμώξεων TORCH, αν και στους περισσότερους δεν προκαλεί συμπτώματα. Για ορισμένα βρέφη ωστόσο ενέχει σοβαρούς κινδύνους.

Ιός απλού έρπητα

Ο ιός απλού έρπητα αποτελεί λοίμωξη συνήθως ήπια, αλλά μπορεί να γίνει επικίνδυνη για κύηση και νεογνά. Διακρίνεται σε δύο τύπους: HSV-1 (κυρίως επηρεάζει την περιοχή γύρω από τα χείλη) και HSV-2 (προσβάλλει συχνότερα τα γεννητικά όργανα). Ο κίνδυνος μετάδοσης στο βρέφος αυξάνει όταν η μητέρα μολυνθεί για πρώτη φορά ή εμφανίζει ενεργή λοίμωξη κατά τον τοκετό.

Πώς γίνεται η διάγνωση των λοιμώξεων torch;

Η απόφαση για εργαστηριακό έλεγχο λαμβάνεται ανάλογα με τον τόπο διαμονής και τους ατομικούς παράγοντες κινδύνου κάθε γυναίκας. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η διάγνωση βασίζεται σε αναλύσεις αίματος ή άλλων σωματικών υγρών.

• Τοξοπλάσμωση – ο ορολογικός έλεγχος ανιχνεύει μόλυνση μέσω δεικτών ανοσίας στο αίμα.
• Άλλοι παθογόνοι παράγοντες – οι εξετάσεις αίματος ανιχνεύουν τον HIV και τη σύφιλη, μερικές φορές απαιτούνται επαναληπτικά τεστ.
• Πέμπτη νόσος και ανεμοβλογιά – οι εξετάσεις γίνονται μόνο όταν υπάρχει υποψία νόσησης.
• Ερυθρά – επιβεβαιώνεται με τεστ όταν υπάρχουν συμπτώματα ή χρειάζεται η διάγνωση συγγενούς συνδρόμου.
• Κυτταρομεγαλοϊός και ιός έρπητα – κυρίως ανιχνεύονται με εξετάσεις αίματος ή άλλων υγρών, ενώ η αξιολόγηση της κατάστασης εμβρύου ή νεογνού περιλαμβάνει απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία.

Πώς αντιμετωπίζονται οι λοιμώξεις torch;

Η θεραπευτική προσέγγιση διαφέρει ανάλογα με τον λοιμογόνο παράγοντα και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Συνήθως συνταγογραφούνται φάρμακα όπως αντιβιοτικά, αντιιικά ή αντιπαρασιτικά. Σε ορισμένα περιστατικά αρκεί η παρακολούθηση και η υποστηρικτική αγωγή.

• Τοξοπλάσμωση – η αντιμετώπιση γίνεται με αντιπαρασιτικά, όπως πυριμεθαμίνη και σουλφαδιαζίνη, ενώ στα βρέφη χορηγείται επιπλέον φυλλικό οξύ.
• HIV – στις εγκύους εφαρμόζεται συνδυαστική αντιρετροϊκή θεραπεία για τη μείωση της μετάδοσης, που μπορεί να συνεχιστεί και μετά τη γέννηση στο βρέφος.
• Σύφιλη – η θεραπεία περιλαμβάνει κυρίως αντιβιοτικά της ομάδας της πενικιλίνης.
• Ανεμοβλογιά – χρησιμοποιούνται αντιιικά σκευάσματα ενώ σε γυναίκες και νεογνά που ανήκουν σε ομάδα κινδύνου χορηγείται και ανοσοθεραπεία.
• Ερυθρά – δεν υπάρχει ειδική αγωγή, η αντιμετώπιση γίνεται ανάλογα με τα συμπτώματα.
• Κυτταρομεγαλοϊός – σε επιλεγμένα περιστατικά εφαρμόζεται αντιιική θεραπεία που μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση προβλημάτων ακοής ή ανάπτυξης.
• Ιός απλού έρπητα – εφόσον η λοίμωξη εμφανιστεί αργά στην εγκυμοσύνη ή στο νεογνό, η θεραπεία γίνεται με αντιιικά φάρμακα.

Σε όλες τις περιπτώσεις χρειάζεται να συζητήσετε με τον γιατρό σας για τον τρόπο θηλασμού και τις κατάλληλες μεθόδους πρόληψης ανάλογα με τις συνθήκες σας.

Ποιες επιπλοκές είναι δυνατόν να προκύψουν;

Οι λοιμώξεις TORCH ενέχουν κίνδυνο για την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου ή του νεογνού. Η βαρύτητα και το είδος των επιπλοκών εξαρτάται από το παθογόνο και το χρονικό σημείο νόσησης στη διάρκεια της κύησης. Μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε όργανα, καθυστέρηση στην ανάπτυξη ή συγγενείς ανωμαλίες, ωστόσο πολλές επιπλοκές προλαμβάνονται ή μειώνονται με την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.

• Η τοξοπλάσμωση αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής καθώς και διαταραχών στην όραση, την ακοή ή το νευρικό σύστημα.
• Αν η σύφιλη μείνει αθεράπευτη, προκαλεί σοβαρές βλάβες στο έμβρυο, όπως προβλήματα ανάπτυξης, βλάβες στα οστά, το δέρμα ή το νευρικό σύστημα. Η έγκαιρη διάγνωση με τακτικό έλεγχο μειώνει σημαντικά τους κινδύνους.
• Η πέμπτη νόσος είναι συνήθως ήπια, ωστόσο σε λίγες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει αναιμία ή αποβολή στο έμβρυο. Η τήρηση καλών κανόνων υγιεινής προσφέρει προστασία.
• Στην ανεμοβλογιά, οι συνήθεις επιπλοκές είναι το χαμηλό βάρος γέννησης, ουλές στο δέρμα και πιθανές βλάβες στην όραση ή το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ο εμβολιασμός πριν την εγκυμοσύνη συστήνεται στις γυναίκες που δεν έχουν νοσήσει.
• Η ερυθρά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες, όπως βλάβες στην καρδιά, τον εγκέφαλο, την όραση ή την ακοή, ιδιαίτερα όταν η μόλυνση συμβεί νωρίς στην κύηση. Ο εμβολιασμός πριν την εγκυμοσύνη προσφέρει την καλύτερη προστασία.
• Ο κυτταρομεγαλοϊός ενδέχεται να επηρεάσει την ακοή, την όραση, τη λειτουργία του εγκεφάλου ή εσωτερικών οργάνων, όμως τα περισσότερα βρέφη παραμένουν ασυμπτωματικά.
• Ο ιός έρπητα προκαλεί σπάνια σοβαρές συνέπειες σε νεογνά, κυρίως όταν η μετάδοση γίνεται στη διάρκεια του τοκετού.

Η διατήρηση καλής υγιεινής, ο εμβολιασμός και οι τακτικές ιατρικές εξετάσεις κατά την εγκυμοσύνη αποτελούν τα βασικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης λοιμώξεων TORCH.

Ποιοι τρόποι πρόληψης μειώνουν τον κίνδυνο;

• Χειρίζεστε σωστά το ωμό κρέας, ψήνετέ το ή βράστε το καλά πριν από την κατανάλωση.
• Αποφεύγετε επαφή με περιττώματα γατών και με χώμα που δεν έχει καθαριστεί.
• Ακολουθείτε αυστηρούς κανόνες προσωπικής υγιεινής και πλένετε τακτικά τα χέρια σας.
• Σχεδιάστε να κάνετε τα απαραίτητα εμβόλια πριν μείνετε έγκυος εφόσον δεν τα έχετε ήδη λάβει.
• Ελέγχετε τακτικά για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και τηρείτε όλες τις οδηγίες του γιατρού σχετικά με διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπεία.

Σημεία που πρέπει να γνωρίζετε

Οι λοιμώξεις της ομάδας TORCH αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την υγεία της εγκύου και του βρέφους. Η πρόληψη με εμβολιασμό, τήρηση των κανόνων υγιεινής και οι καθιερωμένοι προγεννητικοί έλεγχοι είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος προστασίας. Σε περίπτωση ανησυχιών ή ύπαρξης κινδύνου, είναι απαραίτητη η έγκαιρη επικοινωνία με τον γιατρό και η συμμόρφωση με τις ιατρικές συστάσεις.