Διάγνωση της εξωμήτριας κύησης: Πώς να αναγνωρίσετε τα πρώτα σημάδια

Ο έκτοπος κύησης είναι μια κατάσταση όπου το γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται και αρχίζει να αναπτύσσεται εκτός της μήτρας. Αυτή η μορφή κύησης θεωρείται επικίνδυνη, επειδή το έμβρυο δεν λαμβάνει την απαραίτητη κυκλοφορία αίματος, τα θρεπτικά συστατικά και την προστασία που χρειάζονται για την ασφαλή ανάπτυξή του. Τις περισσότερες φορές, η έκτοπη κύηση συμβαίνει σε μία από τις σάλπιγγες (σε ποσοστό άνω του 90% των περιστατικών). Λιγότερο συχνά, το γονιμοποιημένο ωάριο εντοπίζεται στην ωοθήκη, στην κοιλιακή χώρα, στον τράχηλο της μήτρας ή ακόμη και στον ιστό ουλής μετά από καισαρική τομή.

Πόσο συχνή είναι η έκτοπη κύηση;

Τα ακριβή ποσοστά εμφάνισης της έκτοπης κύησης είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με ακρίβεια, αλλά ορισμένες μελέτες αναφέρουν ότι παρουσιάζεται περίπου σε μία στις πενήντα κυήσεις. Η έκτοπη κύηση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κινδύνους κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Εάν δεν πραγματοποιηθεί έγκαιρη ιατρική παρέμβαση, μπορεί να προκύψει μεγάλης έντασης εσωτερική αιμορραγία με σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή.

Γιατί το έμβρυο δεν μπορεί να επιβιώσει σε έκτοπη κύηση;

Όταν το γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται σε σημείο εκτός της μήτρας, δεν υπάρχει δυνατότητα συνέχισης της ανάπτυξής του. Ο οργανισμός δεν μπορεί να παρέχει τα απαραίτητα αγγεία και το προστατευτικό περιβάλλον που απαιτούνται, έτσι η κύηση διακόπτεται σε όλα τα περιστατικά αυτού του είδους και το έμβρυο δεν μπορεί να αναπτυχθεί ούτε μέσα στη μητέρα ούτε εκτός αυτής.

Έκτοπη κύηση και αποβολή

Αποβολή καλείται η αιφνίδια διακοπή της εγκυμοσύνης πριν τη συμπλήρωση της 20ής εβδομάδας. Κάθε έκτοπη κύηση καταλήγει σε απώλεια της κύησης, ωστόσο δεν συνδέονται όλες οι αποβολές με έκτοπη κύηση. Οι περισσότερες αποβολές έχουν ως αιτία άλλους παράγοντες, όπως γενετικές ανωμαλίες ή διάφορους διαφορετικούς λόγους.

Πρώιμα σημάδια έκτοπης κύησης

Στα αρχικά στάδια, μπορεί να μην εμφανίζονται καθόλου συμπτώματα ή να μοιάζουν πολύ με αυτά μιας φυσιολογικής εγκυμοσύνης, όπως καθυστέρηση περιόδου, αίσθημα τραβήγματος στην κοιλιά και ευαισθησία στο στήθος. Περίπου στο 50% των περιπτώσεων εκδηλώνονται όλα τα βασικά συμπτώματα, δηλαδή διακοπή περιόδου, αιμορραγία από τον κόλπο και πόνος χαμηλά στην κοιλιά.

• Ναυτία, εμετός
• Έντονοι σπασμοί ή οξείς πόνοι στην κοιλιά
• Μονόπλευρος κοιλιακός πόνος
• Αίσθηση κόπωσης, ζαλάδα
• Πόνος στον ώμο, τον αυχένα ή στο ορθό

Συμπτώματα ρήξης και πότε απαιτείται άμεση επέμβαση

Η έκτοπη κύηση μπορεί να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνη εάν επέλθει ρήξη στη σάλπιγγα. Τότε εμφανίζεται έντονος, συνήθως μονομερής κοιλιακός πόνος, με συνοδό βαριά αιμορραγία ή χωρίς αυτήν. Αν παρατηρηθεί έντονη αιμορραγία από τον κόλπο μαζί με ατονία, λιποθυμία ή πόνο στον ώμο ή ιδιαίτερα έντονο πόνο στη μία πλευρά της κοιλιάς, απαιτείται ταχεία ιατρική παρέμβαση.

Πότε εμφανίζονται τα συμπτώματα της έκτοπης κύησης;

Τα πρώτα συμπτώματα γίνονται συνήθως αντιληπτά μεταξύ της τέταρτης και της δωδέκατης εβδομάδας της κύησης.

Σε ποια σημεία μπορεί να εμφυτευτεί το γονιμοποιημένο ωάριο στην έκτοπη κύηση;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το γονιμοποιημένο ωάριο προσκολλάται στο τοίχωμα της σάλπιγγας, αλλά υπάρχουν και άλλες μορφές:

• Έκτοπη ωοθηκική κύηση – το γονιμοποιημένο ωάριο προσκολλάται στην ωοθήκη, είτε επειδή δεν πρόλαβε να απελευθερωθεί από τον θυλάκο είτε επειδή μετέβη πίσω στην ωοθήκη μέσω της σάλπιγγας.
• Κύηση στην κοιλιακή χώρα – πολύ σπάνια περίπτωση, όπου η εγκυμοσύνη εξελίσσεται μέσα στην κοιλιακή κοιλότητα, για παράδειγμα ανάμεσα στα τοιχώματα της κοιλιάς και τη σπονδυλική στήλη. Αυτό μπορεί να συμβεί αν το γονιμοποιημένο ωάριο μετακινηθεί εκεί με βοήθεια των σωματικών υγρών ή της λέμφου.
• Έκτοπη τραχηλική κύηση – όταν το ωάριο εμφυτεύεται στον τράχηλο της μήτρας, συχνά εξαιτίας προϋπάρχοντος τραυματισμού στην περιοχή.
• Κύηση στον ιστό ουλής μετά από καισαρική – εδώ το ωάριο προσκολλάται στον ουλώδη ιστό, όπου οι ιστοί είναι πιο εύθραυστοι και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ρήξης και σοβαρής αιμορραγίας.

Οι παραπάνω μορφές έκτοπης κύησης έχουν συνήθως παρόμοια συμπτώματα, με κυριότερα την κολπική αιμορραγία και τον πυελικό πόνο.

Ποιοι παράγοντες προκαλούν την έκτοπη κύηση;

Η ακριβής αιτία για την εμφάνιση της έκτοπης κύησης συχνά παραμένει ασαφής. Συνήθως, όμως, οφείλεται σε βλάβη ή απόφραξη στη σάλπιγγα που εμποδίζει τη φυσιολογική πορεία του γονιμοποιημένου ωαρίου προς τη μήτρα.

Παράγοντες κινδύνου

• Κάπνισμα
• Ηλικία άνω των 35 ετών
• Σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις
• Ουλές από προηγούμενες επεμβάσεις στην πύελο
• Προηγούμενο ιστορικό έκτοπης κύησης
• Επεμβάσεις σύγκλεισης ή επανασύνδεσης σαλπίγγων
• Τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (όπως IVF)
• Κύηση με ενδομήτριο σπείραμα στη θέση του

Έκτοπη κύηση και ενδομητρίωση

Σε περιπτώσεις ενδομητρίωσης, ιστός όμοιος με αυτόν της μήτρας αναπτύσσεται εκτός αυτής, συχνά κοντά στις σάλπιγγες ή στις ωοθήκες. Οι ουλές που σχηματίζονται μπορούν να εμποδίσουν τη φυσιολογική δίοδο του ωαρίου προς τη μήτρα, αυξάνοντας τη συχνότητα εμφάνισης έκτοπης κύησης.

Πιθανές επιπλοκές

Στην έκτοπη κύηση το γονιμοποιημένο ωάριο μπορεί να αναπτυχθεί εκτός της μήτρας για κάποιες εβδομάδες. Συνήθως μεταξύ της έκτης και της δέκατης έκτης εβδομάδας, ο σχηματισμένος σάκος μπορεί να υποστεί ρήξη προκαλώντας έντονη αιμορραγία. Σε περίπτωση που η απώλεια αίματος δεν ελεγχθεί, υφίσταται σοβαρός κίνδυνος υποογκαιμικού σοκ. Με άμεση ιατρική φροντίδα, ο κίνδυνος θανατηφόρων επιπλοκών είναι χαμηλός.

Εάν η ρήξη της έκτοπης κύησης απαιτήσει αφαίρεση της πάσχουσας σάλπιγγας, η δεύτερη σάλπιγγα κατά κανόνα διατηρείται λειτουργική, διατηρώντας τις πιθανότητες σύλληψης στο μέλλον. Εάν όμως και αυτή έχει βλάβη ή έχει αφαιρεθεί, ενδέχεται να απαιτούνται τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Πώς γίνεται η διάγνωση της έκτοπης κύησης;

Η διάγνωση βασίζεται κατά κύριο λόγο σε τεστ κύησης και σε γυναικολογική εξέταση. Πολύ συχνά εκτελείται υπερηχοτομογραφικός έλεγχος μήτρας και σαλπίγγων, με διακοιλιακή ή διακολπική προσπέλαση. Η διαδικασία διαρκεί περίπου 15 έως 20 λεπτά και δεν προκαλεί δυσφορία. Μέσω των υπερήχων, οι γιατροί εντοπίζουν τον σάκο της κύησης, ελέγχουν τη θέση του και αναζητούν καρδιακή λειτουργία του εμβρύου. Αν απαιτείται, πραγματοποιείται επιπλέον υπερηχοτομογραφία κοιλιακής χώρας, συμβάλλοντας στην αξιολόγηση της πορείας της κύησης και της παρουσίας ενδοκοιλιακής αιμορραγίας.

Θεραπευτικές επιλογές για την έκτοπη κύηση

Το γονιμοποιημένο ωάριο που εμφυτεύεται εκτός της μήτρας δεν επιβιώνει και έτσι απαιτείται θεραπεία για την αποτροπή σοβαρών επιπλοκών. Οι διαθέσιμες μέθοδοι περιλαμβάνουν φαρμακευτική ή χειρουργική αντιμετώπιση.

Φαρμακευτική αγωγή (με μεθοτρεξάτη)

Όταν η σάλπιγγα δεν έχει υποστεί ρήξη και η κύηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, επιλέγεται συχνά η χορήγηση μεθοτρεξάτης με ένεση. Το φάρμακο διακόπτει την ανάπτυξη του εμβρύου και το απορροφά στη συνέχεια ο οργανισμός με φυσικό τρόπο σε διάστημα μερικών εβδομάδων. Πριν ξεκινήσει η αγωγή παρακολουθούνται τα επίπεδα της ορμόνης hCG στο αίμα, τα οποία ελέγχονται τακτικά μέχρι να εκλείψουν εντελώς. Κατά περίπτωση ίσως χρειαστεί επιπλέον δόση φαρμάκου. Η συγκεκριμένη μέθοδος επιτρέπει τη διατήρηση της σάλπιγγας, εφόσον δεν έχει καταστραφεί.

Χειρουργική παρέμβαση

Σε αρκετές περιπτώσεις είναι αναγκαία η χειρουργική αντιμετώπιση. Η λαπαροσκόπηση γίνεται με ειδικά εργαλεία που εισάγονται από μικρές τομές στην κάτω κοιλιακή χώρα για να αφαιρεθεί η έκτοπη κύηση. Σε περίπτωση σοβαρής βλάβης ή ρήξης της σάλπιγγας μπορεί να απαιτηθεί αφαίρεσή της. Εάν προκύψει έντονη αιμορραγία, εφαρμόζεται ανοιχτή επέμβαση με μεγαλύτερη τομή (λαπαροτομία).

• Πόνος
• Αιμορραγία
• Λοίμωξη

Η ανάρρωση, ανεξάρτητα από τη θεραπευτική επιλογή, διαρκεί συνήθως μερικές εβδομάδες. Μπορεί να υπάρξει κόπωση, παρατεταμένα συμπτώματα κύησης ή ενόχληση στην περιοχή της κοιλιάς, ενώ ο εμμηνορροϊκός κύκλος μπορεί να καθυστερήσει να επανέλθει.

Τι πρέπει να προσέξετε μετά από έκτοπη κύηση;

Μετά από έκτοπη κύηση, πιθανόν να προκύψουν δυσκολίες στη σύλληψη, ιδιαίτερα αν έχει αφαιρεθεί μία ή και οι δύο σάλπιγγες. Σε αυτή την περίπτωση προτείνεται επικοινωνία με ειδικούς γονιμότητας. Η υπομονή είναι σημαντική, καθώς οι γιατροί συχνά συμβουλεύουν να μεσολαβήσει διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών πριν από επόμενη προσπάθεια σύλληψης, ώστε το σώμα να αναρρώσει πλήρως.

Η έκτοπη κύηση αυξάνει την πιθανότητα επανεμφάνισής της. Κατά τη διάρκεια μελλοντικής εγκυμοσύνης, είναι σημαντική η στενή παρακολούθηση και συμβουλή από γιατρό, προκειμένου να διαπιστωθεί εγκαίρως η θέση της κύησης και να εφαρμοστούν έγκαιρα οι απαραίτητες ενέργειες.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εμπειρία της έκτοπης κύησης επηρεάζει και τη συναισθηματική υγεία, οπότε συστήνεται να ζητηθεί βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας εφόσον είναι απαραίτητο.

Πώς μειώνεται η πιθανότητα εμφάνισης έκτοπης κύησης;

Δεν είναι εφικτή η πλήρης πρόληψη της έκτοπης κύησης, όμως κάποιες επιλογές στον τρόπο ζωής μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του σχετικού κινδύνου.

• Χρήση προφυλακτικού – μειώνει σημαντικά την πιθανότητα σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων και φλεγμονών στην πύελο.
• Αποφυγή πλύσεων στον κόλπο – σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η συνήθεια αυξάνει τον κίνδυνο έκτοπης κύησης.