Τουλαραιμία: Αιτίες, συμπτώματα, διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη

Η τουλαραιμία είναι μια σπάνια βακτηριακή λοίμωξη που μπορεί να επηρεάσει το δέρμα, τους πνεύμονες, τα μάτια και τους λεμφαδένες. Συχνά αναφέρεται και ως πυρετός του λαγού ή πυρετός της ελάφου μύγας και προκαλείται από το βακτήριο Francisella tularensis.

Τι προκαλεί την τουλαραιμία

Αν και οι άνθρωποι μπορεί να νοσήσουν από τουλαραιμία, η λοίμωξη αυτή εμφανίζεται φυσικά κυρίως σε άγρια ζώα, όπως λαγούς, τρωκτικά, πρόβατα και πτηνά. Σπανιότερα μπορεί να προσβληθούν και οικόσιτα ζώα, για παράδειγμα σκύλοι ή γάτες.

Υπάρχουν αρκετοί τρόποι μετάδοσης:

• Τσιμπήματα από κουνούπια, τσιμπούρια ή άλλα αιματοφάγα έντομα
• Επαφή με δέρμα, τρίχωμα ή κρέας μολυσμένου ζώου
• Κατανάλωση ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος ή μολυσμένου νερού
• Εισπνοή βακτηρίων κατά την εργασία ή τη διαμονή σε περιοχές με μολυσμένο έδαφος ή σκόνη, όπως κατά τη διάρκεια οικοδομικών ή κηπουρικών εργασιών

Σπανιότερα, η λοίμωξη μπορεί να μεταδοθεί σε εργαστηριακές συνθήκες, κατά την απευθείας επαφή με το βακτήριο ή σε περιπτώσεις κακόβουλης διασποράς.

Πού υπάρχει η τουλαραιμία

Η νόσος μπορεί να παρουσιαστεί σε κάθε μέρος του κόσμου, ωστόσο πιο συχνά καταγράφεται σε αγροτικές περιοχές όπου υπάρχει μεγαλύτερη επαφή με άγρια ζώα. Το βακτήριο Francisella tularensis παραμένει βιώσιμο στο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε στο έδαφος, είτε στο νερό, είτε σε νεκρά ζώα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιθανότητα μόλυνσης με διάφορους τρόπους.

Ο τρόπος μόλυνσης επηρεάζει και τα συμπτώματα και την πορεία της νόσου. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να μην εκδηλωθεί αμέσως η ασθένεια μετά τη μόλυνση.

Συμπτώματα ανά μορφή τουλαραιμίας

Τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται συχνά εντός 3 έως 5 ημερών έπειτα από τη μόλυνση, μερικές φορές όμως εκδηλώνονται ακόμα και μετά από δύο εβδομάδες. Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο της τουλαραιμίας, οι κυριότερες εκφάνσεις της οποίας είναι οι εξής:

• Οζώδης-λεμφαδενική τουλαραιμία – αποτελεί τη συχνότερη μορφή. Τα χαρακτηριστικά της είναι:
  • Ανώδυνο έλκος στο δέρμα, συνήθως έπειτα από τσίμπημα εντόμου ή ζώου
  • Διόγκωση και ευαισθησία στους λεμφαδένες
  • Πυρετός και ρίγη
  • Πονοκέφαλος και καταβολή
• Οφθαλμική-λεμφαδενική τουλαραιμία – προσβάλλει το μάτι:
  • Ερυθρότητα, πόνος ή οίδημα στο μάτι
  • Εκκρίσεις και φωτοφοβία
  • Έλκος στην εσωτερική πλευρά του βλεφάρου
  • Διόγκωση λεμφαδένων κοντά στα αυτιά, τον τράχηλο ή την κάτω γνάθο
• Στοματική και φαρυγγική τουλαραιμία – συνήθως οφείλεται σε κατανάλωση μολυσμένου φαγητού ή νερού:
  • Πόνος στον λαιμό
  • Έμετος και διάρροια
  • Διογκωμένες αμυγδαλές ή λεμφαδένες στον τράχηλο
  • Φυσαλίδες ή έλκη στο στόμα
  • Πυρετός
• Πνευμονική τουλαραιμία – κατά κύριο λόγο προκαλεί συμπτώματα από το αναπνευστικό:
  • Δύσπνοια και δυσκολία στην αναπνοή
  • Πόνος στο στήθος
  • Ξηρός βήχας
• Τυφοειδής τουλαραιμία – πολύ σπάνια και σοβαρή μορφή:
  • Διόγκωση σπλήνα ή ήπατος
  • Έντονη αδυναμία
  • Υψηλός πυρετός
  • Διάρροια και έμετος

Ποιοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για τουλαραιμία

Η τουλαραιμία είναι εξαιρετικά σπάνια στους ανθρώπους, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να μη βρεθούν ποτέ αντιμέτωποι με τη νόσο. Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι περνούν χρόνο στην ύπαιθρο, εργάζονται με άγρια ζώα ή εκτρέφουν κατοικίδια σε ανοιχτούς χώρους.

Οι ομάδες αυξημένου κινδύνου περιλαμβάνουν κυρίως τα παρακάτω επαγγέλματα:

• Αγρότες και κυνηγοί
• Δασοφύλακες και εργαζόμενοι στη διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος
• Κτηνίατροι
• Εργαζόμενοι σε τομείς όπως η διαμόρφωση τοπίου, τα εργαστήρια και τα σφαγεία

Επιπλέον, κίνδυνο διατρέχουν και όσοι καλλιεργούν τη γη, λαμβάνουν μέρος σε κυνήγι ή επιλέγουν δραστηριότητες στην ύπαιθρο. Η μόλυνση μπορεί να προέλθει τόσο από επαφή με άρρωστα ζώα όσο και από τσιμπήματα εντόμων ή μολυσμένο έδαφος.

Διάγνωση και θεραπεία της τουλαραιμίας

Η αναγνώριση της τουλαραιμίας δεν είναι πάντα εύκολη, καθώς τα συμπτώματα μοιάζουν με άλλες μολυσματικές παθήσεις. Για επιβεβαίωση της διάγνωσης απαιτούνται εξειδικευμένες εργαστηριακές εξετάσεις, ενώ σε ύποπτες περιπτώσεις πνευμονίας μπορεί να ζητηθεί ακτινογραφία θώρακος.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση βασίζεται κυρίως σε αντιβιοτικά που χορηγούνται είτε από το στόμα είτε με ένεση, ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης. Σε περίπλοκες περιπτώσεις, όπως η ανάπτυξη πνευμονίας ή μηνιγγίτιδας, εφαρμόζεται συνδυαστική θεραπεία. Οι περισσότεροι ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τουλαραιμία αποκτούν ανοσία, όμως αυτή δεν είναι πάντα πλήρης και η νόσος μπορεί να επαναπροσβάλει.

Προστασία από την τουλαραιμία

Η πρόληψη της τουλαραιμίας βασίζεται σε μεθόδους που είναι απλές αλλά αποτελεσματικές:

• Να φοράτε πάντα προστατευτικά γάντια όταν διαχειρίζεστε δέρματα ή κρέας άγριων ζώων
• Αποφύγετε την επαφή με άρρωστα ή νεκρά ζώα
• Επιλέγετε ρούχα με μακριά μανίκια και παντελόνια που εφαρμόζουν καλά στον καρπό και τον αστράγαλο
• Χρησιμοποιήστε εντομοαπωθητικά, ιδιαίτερα όταν βρίσκεστε σε φυσικό περιβάλλον
• Απομακρύνετε άμεσα τα τσιμπούρια που εντοπίζετε
• Καταναλώνετε μόνο καθαρό νερό
• Μαγειρεύετε πολύ καλά το άγριο κρέας, είτε βράζοντας είτε ψήνοντάς το

Η ενημέρωση και η τήρηση μέτρων προστασίας συμβάλλουν σημαντικά στην αποτροπή αυτής της σπάνιας αλλά σοβαρής μολυσματικής νόσου.