Σπαστικότητα άνω άκρων: συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία

Ο σπασμός των άνω άκρων είναι μια κατάσταση που επηρεάζει την κινητικότητα των χεριών, προκαλώντας αυξημένη μυϊκή τάση και ακούσιες τινάξεις ή συσπάσεις των μυών. Τα χέρια συχνά γίνονται δύσκαμπτα και η κίνησή τους περιορίζεται, με αποτέλεσμα οι κινήσεις να είναι απρόβλεπτες και δύσκολες στον έλεγχο.

Πώς εμφανίζεται ο σπασμός

Οι μύες κινούνται μέσω σημάτων που λαμβάνουν από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Όταν το κεντρικό νευρικό σύστημα υποστεί βλάβη, όπως μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, λόγω νευρολογικών νοσημάτων ή τραυματισμού, τα νευρικά αυτά σήματα διαταράσσονται. Αυτό έχει ως συνέπεια την εκδήλωση μυϊκής δυσκαμψίας, ακούσιων συσπάσεων και τινάξεων.

• Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, που οδηγεί σε διαταραχή της αιμάτωσης του εγκεφάλου και ως αποτέλεσμα καταστροφή εγκεφαλικού ιστού, συχνά προκαλεί διαταραχές της νευρικής λειτουργίας.
• Ασθένειες όπως η εγκεφαλική παράλυση ή η πολλαπλή σκλήρυνση διαταράσσουν τη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος.
• Τραυματισμοί στο κεφάλι ή στη σπονδυλική στήλη μπορούν να οδηγήσουν σε σπαστικότητα, συχνά όχι αμέσως αλλά μετά από εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια.

Κύρια συμπτώματα

Τα χαρακτηριστικά του σπασμού στα άνω άκρα εμφανίζονται συνήθως με καθυστέρηση μετά τη νευρική βλάβη. Τα συνηθισμένα σημεία περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

• Αυξημένη τάση στους μυς των χεριών
• Ακούσιες τινάξεις των μυών
• Μειωμένη ή δυσχερής έλεγχος των κινήσεων των χεριών
• Δυσκαμψία στους μύες αγκώνων, καρπών και δαχτύλων
• Θέση των άκρων σε αφύσικες ή άβολες στάσεις
• Λυγισμένοι αγκώνες ή καρποί, σφιγμένες γροθιές
• Περιστροφή ώμων ή μη φυσιολογική στάση του ώμου
• Πόνος ή δυσκολία στην πλήρη έκταση του βραχίονα, στην κίνηση των δαχτύλων ή του αγκώνα

Η έλλειψη παρέμβασης μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη δυσκαμψία των μυών, μείωση της κινητικότητας και δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση συνήθως πραγματοποιείται από νευρολόγο, ο οποίος εξετάζει τη φυσική κατάσταση, ελέγχει την ευλυγισία χεριών, αγκώνων, καρπών και δαχτύλων, καθώς και την κινητική λειτουργία. Ο ιατρός μπορεί να ζητήσει να εκτελεστούν συγκεκριμένες κινήσεις για να αξιολογηθεί ο βαθμός ελέγχου των μυών. Παράλληλα συλλέγει πληροφορίες για τα συμπτώματα: ποιοι μύες επηρεάζονται, πότε ξεκίνησαν τα τινάγματα, τη συχνότητά τους, παράγοντες που τα εντείνουν ή ανακουφίζουν κι αν οι καθημερινές δραστηριότητες δυσχεραίνονται.

Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η ηλεκτρομυογραφία (ΗΜΓ), όπου τοποθετούνται ηλεκτρόδια στα άνω άκρα ώστε να μετρηθεί η ηλεκτρική δραστηριότητα των μυών. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης μπορεί να ζητηθεί να λυγίσετε ή να τεντώσετε αργά το χέρι ώστε να αξιολογηθεί με ακρίβεια η λειτουργία μυών και νεύρων.

Δυνατότητες θεραπείας

Ο βασικός στόχος στη θεραπεία είναι η διατήρηση της μέγιστης δυνατής ευλυγισίας των μυών και η μείωση των σπασμών ώστε να διευκολύνεται η κίνηση. Το θεραπευτικό πλάνο σχεδιάζεται εξατομικευμένα, λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα της κατάστασης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ατόμου.

• Συστηματικές ασκήσεις διατάσεων και κινητικότητας, υλοποιούμενες υπό την καθοδήγηση φυσικοθεραπευτή, βοηθούν στη βελτίωση της ευλυγισίας μυών και αρθρώσεων.
• Νάρθηκες ή ειδικές συσκευές συμβάλλουν στη διατήρηση του χεριού σε κατάλληλη θέση και προλαμβάνουν την έντονη δυσκαμψία των μυών.
• Φαρμακευτικές αγωγές, όπως οι μυοχαλαρωτικές ουσίες, εφαρμόζονται για την ελάττωση της μυϊκής τάσης. Ορισμένα φάρμακα μπορεί να χορηγούνται τοπικά μέσω ενέσεων σε συγκεκριμένους μυς.
• Νευρικοί αποκλεισμοί με έγχυση φαρμάκων κατευθείαν στα νεύρα που συμμετέχουν στον σπασμό χρησιμοποιούνται όταν οι υπόλοιπες παρεμβάσεις δεν έχουν αποδώσει.
• Σε πιο σύνθετες περιπτώσεις μπορεί να προταθεί χειρουργική αντιμετώπιση, με στόχο τη διακοπή νευρικών ή μυϊκών συνδέσεων που ευθύνονται για τις ακούσιες συσπάσεις.

Με την πάροδο του χρόνου, εφόσον υπάρχει βελτίωση, η ένταση της θεραπείας μπορεί σταδιακά να μειώνεται. Είναι σημαντικό να ακολουθεί κανείς το θεραπευτικό πρόγραμμα και να ενημερώνει τον γιατρό για οποιαδήποτε αλλαγή στα συμπτώματα.

Τι μπορείτε να κάνετε μόνοι σας

Εκτός από την οργανωμένη θεραπεία, η διατήρηση της κίνησης στην καθημερινότητα παραμένει ιδιαίτερα σημαντική. Η δραστηριότητα, οι διατάσεις, το κολύμπι ή οι ασκήσεις ενδυνάμωσης συμβάλλουν στη διατήρηση της ευλυγισίας. Ακόμη και ελαφριές κινήσεις, όπως οι οικιακές εργασίες ή το παιχνίδι, είναι ωφέλιμες.

Επίσης, η ξεκούραση και ο καλός ύπνος βοηθούν στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων. Είναι χρήσιμο να αναζητήσει κανείς ήπιες δραστηριότητες χαλάρωσης, όπως το διάβασμα, το περπάτημα, ο διαλογισμός ή οποιαδήποτε άλλη απλή, ευχάριστη ασχολία.

Η καθημερινότητα με σπαστικότητα των άνω άκρων

Χωρίς θεραπευτική παρέμβαση, η μυϊκή δυσκαμψία στα χέρια μπορεί να ενταθεί με τον χρόνο, επηρεάζοντας τον βαθμό πόνου και περιορίζοντας σημαντικά τις κινήσεις. Ωστόσο, οι σύγχρονες προσεγγίσεις επιτρέπουν την αποκατάσταση μεγαλύτερου βαθμού κινητικού ελέγχου και διατηρούν την αυτονομία των ασθενών. Φυσικοθεραπευτές και εργοθεραπευτές καθοδηγούν στην επιλογή κατάλληλων τεχνικών ώστε οι καθημερινές δραστηριότητες να γίνονται πιο διαχειρίσιμες.