Οδηγός Εργαστηριακών Αποτελεσμάτων: θετικές και αρνητικές απαντήσεις, φυσιολογικές τιμές, ακρίβεια και άλλα

Η αναμονή για τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων, η ερμηνεία τους και η κατανόηση της σχετικής ορολογίας μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία ακόμη και σε άτομα που συνήθως δεν αγχώνονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Το φάσμα των διαθέσιμων εργαστηριακών ελέγχων είναι μεγάλο και τα αποτελέσματά τους εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Ωστόσο, υπάρχουν βασικές αρχές που βοηθούν στη σωστή κατανόηση των ευρημάτων.

Πώς εφαρμόζει ο γιατρός τις εργαστηριακές εξετάσεις;

Αν και η διαδικασία λήψης δείγματος δεν είναι ευχάριστη για τον ασθενή, οι εργαστηριακές εξετάσεις προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την υγεία. Ορισμένες περιπτώσεις όπου οι έλεγχοι αυτοί είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι περιλαμβάνουν:

• Παρακολούθηση μεταβολών στη γενική κατάσταση υγείας, όπως η μέτρηση της χοληστερίνης ή της γλυκόζης του αίματος.
• Εξέταση για την απάντηση σε συγκεκριμένα ερωτήματα, όπως για την παρουσία λοίμωξης στο σώμα.
• Εκτίμηση της πορείας μίας νόσου ή της αποτελεσματικότητας του θεραπευτικού σχήματος.

Σε πόσο χρόνο είναι διαθέσιμα τα αποτελέσματα;

Ο χρόνος έκδοσης των αποτελεσμάτων καθορίζεται από το είδος των εξετάσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι απλούστεροι έλεγχοι ενδέχεται να δώσουν αποτέλεσμα την ίδια ή την επόμενη μέρα, ειδικά αν πραγματοποιούνται σε υγειονομική μονάδα. Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις ίσως χρειαστούν αρκετές ημέρες ή ακόμη και εβδομάδες.

Φεύγοντας από το ιατρείο, είναι χρήσιμο να ρωτήσετε πότε περίπου θα είναι έτοιμα τα αποτελέσματα και αν θα ειδοποιηθείτε όταν είναι διαθέσιμα. Κάποιες μονάδες δεν επικοινωνούν για φυσιολογικά αποτελέσματα εάν δεν το ζητηθεί, επομένως είναι σκόπιμο να ρωτάτε πάντα σχετικά.

Πώς να κατανοήσετε τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων;

Για να αξιολογήσετε τα ευρήματα μιας εξέτασης, καλό είναι να εστιάσετε σε ορισμένα βασικά στοιχεία:

Θετικά και αρνητικά αποτελέσματα

Μερικές εξετάσεις απαντούν, ουσιαστικά, σε ερωτήματα τύπου «υπάρχει ή δεν υπάρχει»: όπως για το αν ανιχνεύτηκε κάποια λοίμωξη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται ως «θετικό» ή «αρνητικό». Πρέπει να γνωρίζετε ότι η ένδειξη «θετικό» σημαίνει ότι βρέθηκε το ζητούμενο εύρημα ή μικροοργανισμός και όχι απαραίτητα κάτι θετικό για την υγεία. Παράδειγμα: εάν το τεστ για στρεπτόκοκκο είναι «θετικό», εντοπίζεται η λοίμωξη· εφόσον είναι «αρνητικό», δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη του συγκεκριμένου μικροβίου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις το αποτέλεσμα ενδέχεται να είναι «αδιευκρίνιστο», όπου δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει επανάληψη της εξέτασης ή να προτείνει εναλλακτική διαγνωστική προσέγγιση.

Τιμές αναφοράς (φυσιολογικά όρια)

Οι περισσότερες εξετάσεις δίνουν ως αποτέλεσμα έναν αριθμητικό δείκτη. Αυτός δεν έχει νόημα από μόνος του, αν δεν συγκριθεί με τα λεγόμενα φυσιολογικά όρια ή τις τιμές αναφοράς που αναγράφει το εργαστηριακό δελτίο. Μόνο μέσω αυτής της σύγκρισης μπορεί να γίνει σωστή εκτίμηση του αποτελέσματος.

Είναι πάντα ακριβή τα εργαστηριακά αποτελέσματα;

Οι εργαστηριακές υπηρεσίες λειτουργούν υπό αυστηρούς ποιοτικούς ελέγχους, παρόλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι εξετάσεις δεν είναι απόλυτα αξιόπιστες. Μπορεί να καταγραφούν ψευδώς θετικά ευρήματα (ένδειξη νόσου ενώ δεν υπάρχει) ή ψευδώς αρνητικά ευρήματα (μη ανίχνευση υπάρχουσας πάθησης).

Διάφοροι παράγοντες δύνανται να επηρεάσουν την ακρίβεια των αποτελεσμάτων:

• Κατανάλωση ή μη φαγητού πριν την εξέταση
• Επαρκές ή ανεπαρκές επίπεδο υγρών στο σώμα
• Λήψη φαρμακευτικής αγωγής
• Έντονη σωματική δραστηριότητα πριν τις εξετάσεις
• Κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών όπως αβοκάντο, καρύδια ή γλυκόριζα
• Εγκαύματα από έκθεση στον ήλιο
• Ύπαρξη κρυολογήματος ή λοίμωξης
• Σεξουαλικές επαφές
• Διάφορα φάρμακα ή ουσίες

Όταν λάβετε τα αποτελέσματά σας, συζητήστε με το γιατρό την αξιοπιστία της εξέτασης. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες ή ασυνήθιστες τιμές, ίσως χρειαστεί να επαναληφθεί το τεστ ή να εφαρμοστεί διαφορετική διαγνωστική μέθοδος.

Τι υποδηλώνει ένα «μη φυσιολογικό» αποτέλεσμα;

Συχνά, όταν αναφέρεται ότι κάποιο εύρημα είναι εκτός φυσιολογικών ορίων, οι ασθενείς ανησυχούν. Ωστόσο, μια μικρή απόκλιση δεν υποδηλώνει πάντα σοβαρό πρόβλημα.

Εφόσον έχετε απορίες ή χρειάζεστε περαιτέρω διευκρινίσεις, είναι καλό να συμβουλευθείτε εκ νέου τον θεράποντα ιατρό ή και κάποιον νοσηλευτή. Η εξατομικευμένη συζήτηση βοηθά στην κατανόηση της σημασίας των αποτελεσμάτων με βάση το ιστορικό σας.

Χρήσιμες οδηγίες σχετικά με τις εργαστηριακές εξετάσεις

• Φυλάξτε πάντα αντίγραφα των εξετάσεων – αυτά μπορεί να χρειαστούν σε περίπτωση αλλαγής γιατρού ή αν επιθυμείτε δεύτερη γνώμη.
• Ενημερώστε τον γιατρό για τυχόν φάρμακα ή ασθένειες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Παρότι αυτά καταγράφονται στον φάκελο υγείας, μια επιπλέον υπενθύμιση μειώνει τον κίνδυνο λαθών.
• Εάν δεν ακολουθήσατε πλήρως τις οδηγίες πριν την εξέταση, ενημερώστε τον γιατρό. Αυτό είναι σημαντικό για τη σωστή εκτίμηση της ακριβούς αξίας του αποτελέσματος.
• Όταν αυτό είναι εφικτό, προτιμάτε να πραγματοποιείτε τις εξετάσεις στην ίδια μονάδα, ώστε να παρακολουθούνται μακροπρόθεσμα οι δείκτες με βάση τα ίδια όρια αναφοράς, καθώς αυτά ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ εργαστηρίων.

Τόσο πριν όσο και μετά από μία εξέταση, μη διστάσετε να συζητήσετε με τον γιατρό τις απορίες σας σχετικά με:

• Τους λόγους για τους οποίους ζητείται η συγκεκριμένη εξέταση
• Το πώς ερμηνεύεται το κάθε αποτέλεσμα
• Το επίπεδο αξιοπιστίας της εξέτασης
• Την πιθανότητα επανάληψης του τεστ στο μέλλον
• Το αν, με βάση τα ευρήματα, απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις ή θεραπεία