Καρκίνος του κόλπου: συμπτώματα, αίτια, διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη

Ο καρκίνος του κόλπου είναι μια πάθηση στην οποία αναπτύσσονται κακοήθη κύτταρα ανεξέλεγκτα στον κολπικό ιστό.

Τι είναι ο κόλπος;

Ο κόλπος, γνωστός και ως γεννητική οδός, αποτελεί το σωληνοειδές όργανο που συνδέει τη μήτρα με το εξωτερικό των γεννητικών οργάνων. Συνήθως, ο καρκίνος του κόλπου εμφανίζεται ως αποτέλεσμα εξάπλωσης καρκινικών κυττάρων από άλλες περιοχές, ενώ η πρωτογενής εμφάνιση κακοήθειας στον κόλπο είναι αρκετά σπάνια σε παγκόσμια κλίμακα.

Τύποι καρκίνου του κόλπου

Υπάρχουν διάφορες βασικές κατηγορίες καρκίνου του κόλπου:

• Πλακώδες καρκίνωμα. Αυτός είναι ο συνηθέστερος τύπος και προκύπτει από τα πλακώδη κύτταρα που καλύπτουν τον κολπικό τοίχωμα. Συνήθως εξελίσσεται αργά, παραμένει αρχικά εντός του κόλπου, αλλά χωρίς θεραπεία μπορεί να επεκταθεί σε όργανα όπως το ήπαρ, οι πνεύμονες ή τα οστά. Ο καρκίνος αυτός πλήττει κυρίως γυναίκες άνω των 60 ετών.
• Αδενοκαρκίνωμα. Πρόκειται για κακοήθεια που προέρχεται από τα αδενικά κύτταρα επιφορτισμένα με την παραγωγή βλέννας. Έχει μεγαλύτερης τάσης πρόωρη μετάσταση σε λεμφαδένες και πνεύμονες.
• Καρκίνωμα διαυγών κυττάρων. Εξαιρετικά σπάνια παραλλαγή του αδενοκαρκινώματος, εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες των οποίων οι μητέρες είχαν λάβει συνθετικό οιστρογόνο (διεθυλστιλβεστρόλη) κατά την κύηση.
• Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, ο καρκίνος ξεκινά από κύτταρα του συνδετικού ή μυϊκού ιστού (σαρκώματα) ή από κύτταρα που παράγουν μελανίνη (μελανώματα).

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει εμφανής αιτία για την εμφάνιση του καρκίνου του κόλπου, ωστόσο στις περισσότερες η λοίμωξη από τον ιό της ανθρώπινης θηλώματος (HPV) διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Ο ιός αυτός μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής και συνήθως απομακρύνεται από τον οργανισμό, αλλά όταν παραμένει μπορεί να προκαλέσει τόσο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας όσο και του κόλπου.

Οι κυριότεροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι:

• ηλικία άνω των 60 ετών
• έκθεση σε διεθυλστιλβεστρόλη κατά την κύηση
• κατανάλωση αλκοόλ
• προϋπάρχων καρκίνος τραχήλου ή προκαρκινικές αλλοιώσεις
• λοίμωξη με τον ιό HIV
• κάπνισμα
• παθολογικές κυτταρικές μεταβολές στον κόλπο (κολπική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία)

Συμπτώματα καρκίνου του κόλπου

Στα αρχικά στάδια, ο καρκίνος του κόλπου συνήθως δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα και συχνά ανιχνεύεται κατά τη διάρκεια τακτικών γυναικολογικών εξετάσεων ή τεστ Παπανικολάου.

Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, ενδέχεται να συμπεριλαμβάνονται:

• ανορθόδοξη αιμορραγία από τον κόλπο
• υδαρείς ή δύσοσμες εκκρίσεις
• πόνος στην περιοχή της λεκάνης
• πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή
• δυσφορία ή πόνος κατά την ούρηση
• αυξημένη συχνότητα ούρησης
• δυσκοιλιότητα
• αίσθηση μάζας ή διόγκωσης στον κόλπο

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν απαραίτητα καρκίνο, καθώς μπορούν να προκληθούν και από λοιμώξεις, όμως είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε γιατρό εφόσον παρατηρήσετε τέτοια συμπτώματα.

Διάγνωση του καρκίνου του κόλπου

Εάν κατά τη γυναικολογική εξέταση ή το τεστ Παπανικολάου εντοπιστούν ύποπτες αλλοιώσεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει κολποσκόπηση, δηλαδή λεπτομερειακό έλεγχο του κόλπου και του τραχήλου με ειδικό οπτικό εξοπλισμό. Εφόσον θεωρηθεί απαραίτητο, λαμβάνεται δείγμα ιστού (βιοψία) για εργαστηριακή ανάλυση.

Στάδια καρκίνου του κόλπου

Μετά τη διάγνωση, αξιολογείται αν υπάρχει εξάπλωση της νόσου και καθορίζεται το στάδιο, γεγονός που επηρεάζει την επιλογή θεραπείας. Οι φάσεις έχουν ως εξής:

• I στάδιο – ο καρκίνος εντοπίζεται μόνο στο τοίχωμα του κόλπου.
• II στάδιο – ο όγκος εισχωρεί στους παρακείμενους ιστούς του κόλπου.
• III στάδιο – ο καρκίνος έχει φτάσει ως το τοίχωμα της λεκάνης.
• IVa στάδιο – το νεόπλασμα επεκτείνεται μέχρι τον βλεννογόνο της ουροδόχου κύστης, του ορθού ή και άλλα όργανα της πυέλου.
• IVb στάδιο – παρατηρούνται μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα όπως οι πνεύμονες ή τα οστά.

Θεραπευτικές επιλογές

Η θεραπεία εξατομικεύεται λαμβάνοντας υπόψη το στάδιο της νόσου, τη γενική υγεία του ασθενούς, τις προηγούμενες θεραπείες και μελλοντικά πλάνα. Κυριότερες μέθοδοι είναι οι εξής:

• Χειρουργική επέμβαση. Η προσέγγιση εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση του όγκου. Μπορεί να γίνει μερική ή ολική αφαίρεση του κόλπου, ενώ κάποιες φορές απαιτείται επέμβαση και σε άλλα όργανα όπως η μήτρα. Ορισμένες χειρουργικές τεχνικές χρησιμοποιούν λέιζερ για την αφαίρεση του όγκου ή του παθολογικού ιστού.
• Ακτινοθεραπεία. Χρησιμοποιείται ακτινοβολία υψηλής ενέργειας για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Σε κάποιες περιπτώσεις τοποθετούνται ραδιενεργές ουσίες μέσα ή κοντά στην περιοχή του κόλπου. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ευαισθησία ή ξηρότητα του βλεννογόνου, ιδιαίτερα σε γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση.
• Χημειοθεραπεία. Πρόκειται για αγωγή με φάρμακα που σκοπό έχουν να καταστρέψουν ή να καταστείλουν τον πολλαπλασιασμό κακοήθων κυττάρων. Τα φάρμακα χορηγούνται συνήθως ενδοφλέβια ή από το στόμα, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης τοπικά παρασκευάσματα όπως κρέμες ή λοσιόν. Συχνές παρενέργειες είναι η ναυτία, απώλεια μαλλιών και αλλαγές στην όρεξη, όμως συνήθως υποχωρούν μετά το τέλος της θεραπείας.

Μετά από χειρουργική επέμβαση, πολλές γυναίκες μπορούν να διατηρήσουν μια ικανοποιητική σεξουαλική ζωή. Ωστόσο, για ένα διάστημα μετά τη θεραπεία ενδέχεται να γίνει σύσταση για αποχή από σεξουαλικές επαφές και λήψη επιπλέον μέτρων πρόληψης ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος λοίμωξης ή αιμορραγίας, ενώ εξατομικευμένες οδηγίες παρέχονται από τον θεράποντα ιατρό.

Πορεία και προοπτικές ανάρρωσης

Η έκβαση για κάθε γυναίκα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, με κυριότερο το στάδιο της διάγνωσης. Όταν ο καρκίνος ανιχνεύεται σε πρώιμα στάδια, η πλήρης ίαση επιτυγχάνεται σε πολλές περιπτώσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τα στάδια I και II φτάνει περίπου το 67%, ενώ το συνολικό ποσοστό επιβίωσης ανεξαρτήτως σταδίου είναι περίπου 51%. Η ηλικία, η γενική κατάσταση της υγείας και το εάν ο καρκίνος έχει ήδη εξαπλωθεί επηρεάζουν επίσης την πρόγνωση.

Πρόληψη του καρκίνου του κόλπου

Η πιο αποδοτική στρατηγική πρόληψης είναι η αποφυγή μόλυνσης με τον HPV. Ο εμβολιασμός κατά του ιού της ανθρώπινης θηλώματος μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου από τις πιο επικίνδυνες μορφές του ιού. Το εμβόλιο συνιστάται σε άτομα ηλικίας 9 έως 45 ετών, με τους νεότερους να χρειάζονται συνήθως λιγότερες δόσεις.

Επιπλέον μέτρα για τη μείωση της επικινδυνότητας:

• καθυστέρηση έναρξης σεξουαλικών επαφών έως την όψιμη εφηβεία ή την ενηλικίωση
• σχέση με έναν μόνο σεξουαλικό σύντροφο
• αντικατάσταση της χρήσης αποτελεσματικών μεθόδων αντισύλληψης που μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης νοσημάτων
• συστηματικοί γυναικολογικοί έλεγχοι και τεστ Παπανικολάου
• αποχή από το κάπνισμα ή διακοπή αυτής της συνήθειας