Πώς μεταβάλλεται η θερμοκρασία του σώματος όταν βιώνουμε στρες;

Το άγχος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας κάθε ανθρώπου. Παρόλο που συνήθως το συνδέουμε με συναισθηματικές ή ψυχολογικές εμπειρίες, η επίδρασή του στο σώμα είναι σαφής και φυσιολογική. Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα αποτελέσματα του στρες είναι η αλλαγή της θερμοκρασίας του σώματος. Ποια είναι τα φαινόμενα που οδηγούν σε αυτές τις μεταβολές, τι συμβαίνει στον οργανισμό, ποια συμπτώματα μπορεί να υποδηλώνουν κίνδυνο και πώς μπορούν ενδεχομένως να ελεγχθούν αυτά τα φαινόμενα; Σε αυτό το άρθρο εξετάζονται οι αλλαγές της θερμοκρασίας του σώματος υπό την επίδραση του άγχους, βάσει πρόσφατων επιστημονικών δεδομένων και γνώμης ειδικών.

Τι συμβαίνει στον οργανισμό: σχέση στρες και θερμοκρασίας

Η θερμοκρασία του σώματος θεωρείται βασικός δείκτης της ανθρώπινης φυσιολογίας και ρυθμίζεται μέσω σύνθετων διεργασιών του κεντρικού νευρικού συστήματος και του ενδοκρινικού συστήματος. Σε φυσιολογικές συνθήκες, η θερμοκρασία στους ενήλικες υπολογίζεται μεταξύ 36,1 °C και 37,2 °C, όμως υπό την επίδραση του στρες μπορεί να μεταβληθεί ακόμη και απουσία λοίμωξης ή κάποιας άλλης νόσου.

Η φυσιολογία του στρες

Όταν το άτομο βιώνει στρες, όπως έντονη ανησυχία, ψυχολογική πίεση ή φυσική δοκιμασία, ενεργοποιείται η αντίδραση που χαρακτηρίζεται ως «μάχη ή φυγή». Αυτή η λειτουργία οφείλεται στην αυξημένη δραστηριοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και στην απελευθέρωση ορμονών όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Οι ορμονικές αυτές αλλαγές επηρεάζουν έντονα τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, την αναπνοή, αλλά και τη θερμοκρασία του σώματος.

Γιατί αυξάνεται η θερμοκρασία;

Η έντονη ή παροδική έκθεση σε άγχος συχνά συνοδεύεται από μικρή άνοδο της θερμοκρασίας, που επιστημονικά περιγράφεται ως ψυχογενής υπερθερμία. Ο οργανισμός κινητοποιεί τους μηχανισμούς ετοιμότητας: αυξάνεται η ροή αίματος προς τους μύες, ανέρχεται το επίπεδο γλυκόζης και ενισχύεται η θερμογένεση. Ερευνητές έχουν αποδείξει ότι συναισθήματα ανησυχίας ή φόβου είναι ικανά να αυξήσουν τη θερμοκρασία σε υγιή άτομα έως και 1 βαθμό Κελσίου συγκριτικά με τη φυσιολογική κατάσταση.

Πότε η θερμοκρασία μειώνεται;

Σε ορισμένες λιγότερο συχνές περιπτώσεις, παρατεταμένο ή υπερβολικά έντονο στρες μπορεί να οδηγήσει σε μικρή πτώση της θερμοκρασίας. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας εξάντλησης ή της φάσης προσαρμογής του οργανισμού, οπότε μειώνεται η ικανότητα παραγωγής θερμότητας λόγω επιβράδυνσης της ενδοκρινικής λειτουργίας. Αυτή η αντίδραση παρατηρείται κυρίως σε σοβαρότερες ψυχολογικές διαταραχές και είναι σχετικά σπάνια.

Βασικοί μηχανισμοί: η επίδραση του στρες στη θερμοκρασία

• Αδρεναλίνη και αιματική κυκλοφορία: Η ενισχυμένη ροή αίματος προς τους μύες και την καρδιά προκαλεί αίσθηση ζέστης, κοκκίνισμα ή ακόμα και ιδρώτα.
• Ρόλος της κορτιζόλης: Το παρατεταμένο στρες οδηγεί σε διαρκώς αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, τα οποία επιδρούν στον μεταβολισμό και δυνατό να μειώσουν την ανθεκτικότητα σε λοιμώξεις ή τη φυσιολογική θερμορύθμιση.
• Μηχανισμός εφίδρωσης: Συναισθηματική ένταση ή ανησυχία πυροδοτούν στιγμιαία εφίδρωση (όπως σε παλάμες ή μασχάλες), αντανακλώντας αυτόνομη αντίδραση του νευρικού συστήματος. Αν και ο ιδρώτας ήπιε τη θερμοκρασία, συχνά συνοδεύεται από αίσθηση θερμότητας.
• Ψυχογενής υπερθερμία: Ο εγκέφαλος, και συγκεκριμένα ο υποθάλαμος, δύναται να αυξήσει τη θερμοκρασία εξαιτίας συναισθηματικών ερεθισμάτων, χωρίς να υπάρχει λοίμωξη.

Πώς διακρίνεται το στρες από λοίμωξη στη θερμοκρασία

Ένα βασικό ερώτημα στην ιατρική είναι πώς μπορεί να ξεχωρίσει κανείς εάν η άνοδος της θερμοκρασίας οφείλεται στο άγχος ή αποτελεί ένδειξη κάποιας νόσου. Η διαφορά συνήθως αφορά τη διάρκεια του φαινομένου και τα συνοδά συμπτώματα.

• Αύξηση της θερμοκρασίας λόγω άγχους έχει συχνά σαφή συσχετισμό με πρόσφατο συναισθηματικό ή σωματικό γεγονός, ενώ σπάνια υπερβαίνει τους 37,5 °C.
• Στην περίπτωση λοίμωξης, η θερμοκρασία ενδέχεται να είναι υψηλότερη, να επιμένει αρκετές ημέρες και να συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως ρίγος, πονοκέφαλο, μυαλγίες, βήχα, εξανθήματα ή μεταβολές στους βλεννογόνους.
• Η θερμοκρασία που σχετίζεται με το στρες είναι ασταθής και ενδέχεται να μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας ανάλογα με το συναίσθημα.
• Όταν υποχωρεί το άγχος, οι τιμές της θερμοκρασίας επανέρχονται συνήθως γρήγορα στο φυσιολογικό εύρος.

Λάθος αντιλήψεις: μπορεί το στρες να προκαλέσει πυρετό;

Υπάρχει η εσφαλμένη πεποίθηση ότι η ουσιαστική άνοδος της θερμοκρασίας (δηλαδή τιμές πάνω από 38 °C) προκαλείται μόνο από λοιμώξεις και όχι από ψυχολογικό στρες. Ωστόσο, σύγχρονα ερευνητικά ευρήματα τεκμηριώνουν πως έντονο συναισθηματικό ή κοινωνικό στρες, αλλά και συνθήκες όπως εξετάσεις, μπορούν σε ορισμένες περιπτώσεις – κυρίως σε παιδιά ή εφήβους – να προκαλέσουν παροδικές φάσεις υψηλής θερμοκρασίας που ονομάζονται λειτουργικός ή ψυχογενής πυρετός.

Παρόλα αυτά, τιμές θερμοκρασίας που υπερβαίνουν τους 38,5 °C συνήθως απαιτούν λεπτομερέστερη ιατρική διερεύνηση για να αποκλειστούν σοβαρότερες αιτίες, όπως λοιμώξεις, αυτοάνοσα νοσήματα ή ενδοκρινικές διαταραχές.

Τρόποι περιορισμού της επίδρασης του στρες στη θερμοκρασία

Αποτελεσματικές μέθοδοι

• Βαθιές εισπνοές και εκπνοές – η σταδιακή και ελεγχόμενη αναπνοή μειώνει τη δραστηριότητα του συμπαθητικού συστήματος και συμβάλλει στον κατευνασμό του οργανισμού.
• Συστηματική σωματική άσκηση – η φυσική δραστηριότητα βελτιώνει τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα απέναντι στο άγχος και επηρεάζει θετικά όλες τις λειτουργίες του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
• Επαρκής και ποιοτικός ύπνος – ο σταθερός και ξεκούραστος ύπνος εξισορροπεί τη δράση των ορμονών και περιορίζει την υπερπαραγωγή κορτιζόλης.
• Πρακτικές ενσυνειδητότητας – δραστηριότητες όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα και οι τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης συμβάλλουν ουσιαστικά στη μείωση του στρες.
• Υπεύθυνη αντιμετώπιση – σε περιπτώσεις μακροχρόνιου ή δύσκολα διαχειρίσιμου άγχους, συστήνεται η συμβουλή ειδικού, ιδίως εάν παρατηρούνται συχνές μεταβολές της θερμοκρασίας.

Πότε χρειάζεται προσοχή;

Αν και οι περισσότερες μεταβολές της θερμοκρασίας λόγω άγχους είναι ακίνδυνες και δεν απαιτούν θεραπεία, σε κάποιες περιπτώσεις πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή:

• Εμφάνιση θερμοκρασίας πάνω από 38 °C που δεν υποχωρεί αμέσως μόλις υποχωρήσει το άγχος.
• Συνοδές ανησυχητικές εκδηλώσεις όπως επίμονος ή έντονος πονοκέφαλος, μυαλγίες, εξανθήματα, δυσκολία στην αναπνοή, αίσθηση υπερβολικής κόπωσης ή διαταραχές συνείδησης.
• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια αυξημένης θερμοκρασίας χωρίς προφανή αιτία.

Συμπεράσματα

Η θερμοκρασία του σώματος αποτελεί ευαίσθητο δείκτη για την κατάσταση του οργανισμού και μπορεί να μεταβληθεί σημαντικά υπό την επίδραση των συναισθημάτων. Έντονο ή παρατεταμένο άγχος προκαλεί συχνά άνοδο της θερμοκρασίας, εφίδρωση ή αίσθηση ζέστης, συνηθέστερα σε παροδικό και ακίνδυνο βαθμό, με επάνοδο στο φυσιολογικό μετά την υποχώρηση του στρες. Είναι καθοριστικής σημασίας η διάκριση αυτών των συμπτωμάτων από σημάδια λοιμώξεων ή άλλων παθήσεων. Για κάθε αμφιβολία σχετικά με την υγεία, συνιστάται επικοινωνία με το γιατρό, ο οποίος θα αξιολογήσει την κατάσταση και θα καθοδηγήσει για τυχόν περαιτέρω ενέργειες.