Πώς επηρεάζει η συχνή κατακράτηση της αναπνοής τη διάθεση;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς η συχνή κράτηση της αναπνοής μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή σας; Αν και η πρακτική της κράτησης της αναπνοής χρησιμοποιείται συχνά σε τεχνικές διαλογισμού, αθλητικές δραστηριότητες ή κατά τη διάρκεια της ελεύθερης κατάδυσης, οι επιδράσεις της στην ψυχική μας κατάσταση είναι λιγότερο γνωστές. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τα ευρήματα της επιστημονικής έρευνας, οι βιολογικοί μηχανισμοί που σχετίζονται με τη ρύθμιση της διάθεσης και οι βασικές κατευθυντήριες γραμμές για άτομα που κρατούν την αναπνοή τους είτε εσκεμμένα είτε χωρίς να το συνειδητοποιούν.

Τι συμβαίνει στον οργανισμό όταν κρατάμε την αναπνοή

Η αναπνοή αποτελεί όχι μόνο βασικό στοιχείο της ζωής, αλλά συμμετέχει επίσης στη ρύθμιση της ηρεμίας, της ενέργειας και των συναισθημάτων. Όταν διακόπτεται η διαδικασία αυτή, μεταβάλλονται τα επίπεδα του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στον οργανισμό, γεγονός που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα και την ψυχολογική μας κατάσταση.

Έλλειψη οξυγόνου και συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα

Η φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία διατηρεί σε ισορροπία το οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα. Όταν όμως διακόπτουμε την αναπνοή, τα κύτταρα λαμβάνουν λιγότερο οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα συσσωρεύεται στο αίμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα διάφορες σωματικές αντιδράσεις, όπως:

• Επιτάχυνση καρδιακού ρυθμού
• Αλλαγές στη διάμετρο των αγγείων, που μπορεί να διαστέλλονται ή να συστέλλονται ανάλογα με τη διάρκεια
• Αύξηση στην έκκριση ορμονών του στρες, μεταξύ των οποίων η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη

Αυτές οι φυσιολογικές προσαρμογές μπορούν να επηρεάσουν και τη ψυχική διάθεση, ιδιαίτερα όταν η κράτηση της αναπνοής γίνεται συχνά ή παρατεταμένα.

Επιπτώσεις της συχνής κράτησης αναπνοής στη διάθεση

Η βραχυπρόθεσμη κράτηση της αναπνοής, που συχνά συναντάται σε κάποιες ασκήσεις αναπνοής ή διαλογισμό, ενδέχεται να παρέχει οφέλη. Ωστόσο, η επαναλαμβανόμενη ή μακροχρόνια διακοπή της αναπνοής σχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική και συναισθηματική υγεία.

Άγχος και στρες

Όταν κάποιος διακόπτει την αναπνοή του, ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία της άμεσης απόκρισης στο στρες. Η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα και τα υψηλότερα επίπεδα αδρεναλίνης οδηγούν σε:

• Έντονη αίσθηση άγχους ή εσωτερικής έντασης
• Μεγαλύτερη ευαισθησία σε ερεθίσματα από το περιβάλλον
• Ταχύτερη εμφάνιση κόπωσης

Μελέτες αναφέρουν πως άτομα που κρατούν συχνά την αναπνοή λόγω αρνητικών συναισθημάτων ή στρες εμφανίζουν συχνότερα διακυμάνσεις διάθεσης και μείωση της ποιότητας ζωής. Αυτό, με το πέρασμα του χρόνου, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε χρόνια συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης.

Σχέση με διαταραχές άγχους

Η συστηματική κράτηση της αναπνοής παρατηρείται συχνά σε άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή ή κρίσεις πανικού. Έρευνες δείχνουν ότι τέτοια άτομα, ιδίως σε στρεσογόνες συνθήκες, διακόπτουν την αναπνοή τους μη συνειδητά. Το φαινόμενο αυτό καταλήγει σε φαύλο κύκλο: οι διακοπές της αναπνοής εντείνουν τα συμπτώματα άγχους και το αυξημένο άγχος προκαλεί νέα επεισόδια κράτησης της αναπνοής.

Διάδοση μύθων σχετικά με την κράτηση αναπνοής και τη διάθεση

Υπάρχουν πολυάριθμες πηγές στο διαδίκτυο που υποστηρίζουν πως η κράτηση της αναπνοής βοηθά στην ηρεμία ή βελτιώνει τη διάθεση. Είναι σημαντικό, όμως, να γίνεται διάκριση ανάμεσα στις επιστημονικά τεκμηριωμένες αναπνευστικές τεχνικές (όπως η πραναγιάμα ή η μέθοδος Wim Hof) και στη συχνή, απρογραμμάτιστη διακοπή της αναπνοής στην καθημερινότητα.

• Όσο περισσότερο κρατά κανείς την αναπνοή του, τόσο καλύτερα χαλαρώνει – στην πραγματικότητα, η παρατεταμένη κράτηση αναπνοής αυξάνει τα επίπεδα άγχους και μπορεί να οδηγήσει σε υποξία.
• Η κράτηση της αναπνοής είναι ακίνδυνη – νευρολόγοι προειδοποιούν ότι η συχνή και παρατεταμένη διακοπή της αναπνοής μπορεί να διαταράξει τη συναισθηματική ισορροπία, ειδικά σε εφήβους ή ευαίσθητα άτομα.

Μόνο τεχνικές αναπνοής που εφαρμόζονται ορθά και υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένων ειδικών θεωρούνται ασφαλείς και ωφέλιμες για την ψυχική ισορροπία.

Επίδραση εξειδικευμένων αναπνευστικών ασκήσεων στη διάθεση

Παρά το ενδεχόμενο αρνητικό αποτέλεσμα της μη συστηματικής κράτησης της αναπνοής, ορισμένες αναπνευστικές τεχνικές (όπως το box-breathing και πρακτικές της γιόγκα) συνδυάζουν τη συνειδητή διακοπή της αναπνοής στη ρουτίνα τους. Αυτές οι μέθοδοι μπορεί να προσφέρουν:

• Μείωση των ορμονών του στρες
• Καλύτερο οξυγόνωση του εγκεφάλου (εφόσον εφαρμόζονται σωστά)
• Ρύθμιση της λειτουργίας του νευρικού συστήματος

Κατά την εκτέλεση αυτών των ασκήσεων, είναι ουσιαστικό να τηρούνται οι οδηγίες ιατρών, ειδικών στη θεραπεία αναπνοής ή εκπαιδευτών γιόγκα, να παρακολουθείται η προσωπική κατάσταση και να αποφεύγεται η παρατεταμένη κράτηση αναπνοής. Οι ατομικές αντοχές διαφέρουν σημαντικά, συνεπώς συνιστάται προσοχή κατά την ανεξάρτητη εφαρμογή.

Διαχωρισμός οφέλους από τον κίνδυνο

Η συνειδητή, βραχείας διάρκειας κράτηση της αναπνοής σε ήσυχο περιβάλλον και υπό την καθοδήγηση ειδικού μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία. Αν όμως η κράτηση της αναπνοής συμβαίνει ακούσια και συχνά, λόγω άγχους ή συνήθειας, αξίζει να εκτιμηθεί η μακροπρόθεσμη επίδραση στη συναισθηματική ευεξία και να ζητηθεί ιατρική συμβουλή.

Συμβουλές για συνειδητή αναπνοή και καλή διάθεση

• Παρατηρήστε το ρυθμό της αναπνοής καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Εάν αντιλαμβάνεστε ότι διακόπτετε άθελά σας την αναπνοή, κάντε σύντομα διαλείμματα για ήσυχη, αργή εισπνοή και εκπνοή.
• Εξασκηθείτε σε απλές τεχνικές: εισπνεύστε από τη μύτη, μετρήστε ως το τέσσερα, κρατήστε την αναπνοή για 2-3 δευτερόλεπτα και εκπνεύστε αργά. Οι ασκήσεις αυτές συμβάλλουν στη μείωση του στρες και στη σταθεροποίηση της διάθεσης.
• Εάν δεν μπορείτε να εντοπίσετε τον λόγο της συχνής κράτησης αναπνοής ή παρατηρείτε επιδείνωση της ψυχολογικής σας κατάστασης, απευθυνθείτε σε ιατρό ή ψυχολόγο.
• Βρείτε τη μέθοδο χαλάρωσης που ταιριάζει σε εσάς (όπως ο διαλογισμός, η κινησιοθεραπεία, ή χρόνος στη φύση), δίνοντας έμφαση στη φυσική ροή της αναπνοής χωρίς να ασκείτε πίεση στον εαυτό σας.

Πότε η συχνή διακοπή της αναπνοής απαιτεί προσοχή;

Η επαναλαμβανόμενη κράτηση της αναπνοής, εάν συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ζάλη, ημικρανίες, διαταραχές καρδιακού ρυθμού ή έντονες εναλλαγές διάθεσης, ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη σοβαρότερης υποκείμενης πάθησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πρέπει να αγνοούνται και άλλα συμπτώματα και είναι απαραίτητη η επικοινωνία με ειδικό υγείας. Η σταθερή και ομαλή αναπνοή είναι θεμέλιος λίθος τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής ευεξίας.

Συμπέρασμα: η σημασία της συνειδητής αναπνοής για τη διάθεση

Η κράτηση της αναπνοής, όταν εφαρμόζεται ορθά σε συγκεκριμένες αναπνευστικές πρακτικές, μπορεί να προσφέρει πλεονεκτήματα. Όμως, η συχνή και ανεξέλεγκτη διακοπή της μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αντιδράσεις του οργανισμού και να διαταράξει τη συναισθηματική ισορροπία. Για την ψυχική ευεξία, έμφαση πρέπει να δίνεται στη φυσική, βαθειά αναπνοή, στην προσοχή στα σωματικά σήματα και στην υπεύθυνη στάση απέναντι στην υγεία. Η συνειδητή αναπνοή και οι επιστημονικά τεκμηριωμένες μέθοδοι συμβάλλουν στη βελτίωση της καθημερινής διάθεσης σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο.