Γιατί μετά από μεγάλες συζητήσεις θέλουμε ηρεμία

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί, έπειτα από μια εκτεταμένη συζήτηση ή μια ζωηρή κοινωνική ανταλλαγή, νιώθετε αποδυναμωμένοι και αναζητάτε λίγη ησυχία; Πρόκειται για ένα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά και αφορά τόσο τα εσωστρεφή όσο και τα εξωστρεφή άτομα. Η καθημερινότητα απαιτεί συνεχείς επαφές στον επαγγελματικό χώρο, με φίλους ή με την οικογένεια, με αποτέλεσμα η ανάγκη για απομόνωση να αποτελεί φυσική αντίδραση του σώματος και του νου. Όμως, τι ακριβώς συμβαίνει βιολογικά και ψυχολογικά όταν αισθανόμαστε ότι οι κοινωνικές αντοχές μας έχουν εξαντληθεί; Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, εξηγείται γιατί μετά από παρατεταμένη κοινωνική αλληλεπίδραση προκύπτει επιθυμία για ηρεμία και πώς αυτό σχετίζεται με τη λειτουργία του εγκεφάλου, τα συναισθήματα και τη συνολική ψυχική υγεία.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά την επικοινωνία

Η επικοινωνία αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία που ξεπερνά την απλή ανταλλαγή λέξεων. Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης, ενεργοποιούνται εντατικά οι εγκεφαλικές λειτουργίες που εμπλέκονται στην κατανόηση, στη διαχείριση συναισθημάτων, στην παρατήρηση του περιβάλλοντος και στην πρόβλεψη αντιδράσεων του συνομιλητή. Συγκεκριμένες περιοχές, όπως ο προμετωπιαίος φλοιός (υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων και τη συγκέντρωση), η αμυγδαλή (που ρυθμίζει τα συναισθήματα) και ο ιππόκαμπος (σχετικός με τη μνήμη), βρίσκονται σε συνεχή ενεργοποίηση.

Επιπλέον, ερεθίζεται και το δίκτυο των νευρώνων-καθρεφτών το οποίο μας επιτρέπει να συμμετέχουμε ενεργά στην εσωτερική κατάσταση του άλλου, αντανακλώντας ακόμα και συναισθήματα ή συμπεριφορές του συνομιλητή. Η επιστημονική έρευνα έχει καταδείξει ότι αυτή η διαδικασία απαιτεί σημαντικούς διανοητικούς πόρους και ενδέχεται να προκαλέσει ψυχική κόπωση, ιδιαίτερα έπειτα από έντονες συζητήσεις ή διαφωνίες σε ευαίσθητα θέματα.

Γιατί εμφανίζεται κόπωση ύστερα από παρατεταμένη επικοινωνία

Νοητική εξάντληση

Κατά την επικοινωνία, δεν περιοριζόμαστε στην ανταλλαγή πληροφοριών, αλλά παράλληλα πραγματοποιούνται πολλαπλές νοητικές διεργασίες: ερμηνεία γλωσσικών στοιχείων, αντίδραση σε συναισθηματικές εκφράσεις, παρατήρηση μη λεκτικών σημάτων, επεξεργασία σκέψεων για την κατάλληλη απάντηση και προσπάθεια να γίνουμε κατανοητοί. Όλα αυτά ασκούν έντονη πίεση στον εγκέφαλο. Η συνεχόμενη συμμετοχή σε απαιτητικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις οδηγεί σε σταδιακή μείωση της προσοχής και της πνευματικής διαύγειας, αυξάνοντας έτσι την ανάγκη για ανάπαυση και ανανέωση.

Συναισθηματική κόπωση

Η επικοινωνία συνοδεύεται και από σημαντικό φορτίο συναισθηματικής φύσης. Αν μια συνομιλία είναι απαιτητική, συγκρουσιακή ή εμπλέκει ευαίσθητα ζητήματα, ενδέχεται να οδηγήσει σε έντονη ψυχική κόπωση. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές σε άτομα με αυξημένη ενσυναίσθηση ή έγνοια για τα συναισθήματα των άλλων. Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η διαρκής συναισθηματική ένταση προκαλεί εξάντληση και ενισχύει την επιθυμία απομάκρυνσης από κοινωνικά περιβάλλοντα.

Οι διαφοροποιημένες ανάγκες των εσωστρεφών και εξωστρεφών ατόμων

Υπάρχει η άποψη ότι οι εσωστρεφείς κουράζονται πιο γρήγορα στις κοινωνικές επαφές, ενώ οι εξωστρεφείς τις απολαμβάνουν πάντα. Στην πραγματικότητα, η κόπωση μετά από έντονη αλληλεπίδραση αφορά όλους, με τις διαφοροποιήσεις να εντοπίζονται στον τρόπο επαναφοράς των δυνάμεων.

• Οι εσωστρεφείς παρουσιάζουν αυξημένη νευρική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και κουράζονται πιο γρήγορα τόσο πνευματικά όσο και σωματικά. Συνήθως επιλέγουν την ησυχία ή τη μοναξιά για να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους.
• Οι εξωστρεφείς αντέχουν περισσότερο στη συχνή συναναστροφή, αλλά και οι ίδιοι, όταν η συναισθηματική ένταση ανεβαίνει, έχουν ανάγκη από ηρεμία, αποστασιοποίηση και χαλάρωση.

Σύγχρονες ψυχολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν πως η συνεχής κοινωνική αλληλεπίδραση, ανεξάρτητα από το προσωπικό προφίλ, οδηγεί σε κόπωση. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς την ανάγκη για ησυχία και ανασυγκρότηση σκέψεων.

Υπάρχει κίνδυνος από την κοινωνική κόπωση;

Η κοινωνική κόπωση δεν αποτελεί από μόνη της απειλή για την υγεία. Αντιθέτως, λειτουργεί ως προειδοποίηση ότι το σώμα και το μυαλό χρειάζονται ξεκούραση. Ωστόσο, όταν η κούραση ή η αποστροφή για την επικοινωνία γίνεται συνεχής, η εξάντληση κάνει την εμφάνισή της ακόμα και μετά από ολιγόλεπτες επαφές ή το άτομο αποφεύγει και πολύ οικεία πρόσωπα, αυτό πιθανώς αντανακλά συμπτώματα συναισθηματικής εξάντλησης, άγχους ή κατάθλιψης.

Ορισμένοι βιώνουν το λεγόμενο «κοινωνικό σύννεφο» ή «θολούρα του μυαλού» μετά από έντονες συζητήσεις, με συνέπεια δυσκολία συγκέντρωσης, αυξημένη ευερεθιστότητα, συχνούς πονοκεφάλους ή προβλήματα ύπνου. Σε τέτοια περίπτωση, είναι ωφέλιμο να εστιάσει κανείς στη βελτίωση της ευεξίας του, να αντιλαμβάνεται τα όριά του και να εφαρμόζει τεχνικές χαλάρωσης.

Πώς να ανακάμψετε αποτελεσματικά μετά από έντονη κοινωνική αλληλεπίδραση

Αφιερώστε χρόνο στη μοναξιά

Οργανώστε με επίγνωση στιγμές κατά τις οποίες μένετε μόνοι σας. Ακόμη και δέκα έως δεκαπέντε λεπτά ηρεμίας είναι εξαιρετικά ωφέλημα για την εγκεφαλική και συναισθηματική ανανέωση.

Εφαρμόστε ασκήσεις ενσυνειδητότητας

Ασκήσεις αναπνοών, διαλογισμός ή ακόμη και μια σύντομη βόλτα στη φύση συμβάλλουν στη διατήρηση ψυχολογικής ισορροπίας και στη μείωση του στρες που προκαλεί η κοινωνική επαφή.

Δώστε έμφαση στη σωματική δραστηριότητα

Η φυσική άσκηση ευνοεί όχι μόνο το σώμα αλλά και τον εγκέφαλο. Ήπια σωματική δραστηριότητα ή ελαφριά γυμναστική λειτουργεί αποτελεσματικά ως τρόπος να μειωθεί η ένταση και το άγχος που απορρέει από τις κοινωνικές συναναστροφές.

Ενημερώστε ξεκάθαρα τους οικείους σας για τις ανάγκες σας

Εκφράστε την ανάγκη σας για λίγες στιγμές ησυχίας ή ξεκούρασης. Δεν πρόκειται για αδυναμία ή αδιαφορία, αλλά για μια υγιή πρακτική φροντίδας του εαυτού.

Συνήθεις μύθοι γύρω από την κόπωση της επικοινωνίας

• Η έννοια ότι μόνο οι εσωστρεφείς κουράζονται από τους διαλόγους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ακόμα και ιδιαιτέρως επικοινωνιακά άτομα μπορεί να νιώσουν εξάντληση μετά από έντονη κοινωνική δραστηριότητα.
• Το συμπέρασμα πως η κούραση λόγω κοινωνικών επαφών συνεπάγεται αντικοινωνική συμπεριφορά ή έλλειψη φιλικότητας είναι λανθασμένο. Η ανάγκη για ξεκούραση μετά από συζήτηση είναι ζήτημα φυσιολογίας και ψυχολογίας, άσχετο με τον βαθμό κοινωνικότητας.
• Η επιθυμία για ησυχία δε σημαίνει απαραίτητα ότι κάτι δεν πάει καλά. Τις περισσότερες φορές αποτελεί ένδειξη ότι χρειάζεται μια παύση για συναισθηματική ισορροπία και προετοιμασία για μελλοντικές κοινωνικές επαφές.

Πότε είναι καλό να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό

Εάν η κόπωση μετά από κοινωνικές συναναστροφές εμφανίζεται καθημερινά, εάν δυσκολεύεστε να ανακτήσετε δυνάμεις, αποφεύγετε ακόμη και κοντινά πρόσωπα ή παρουσιάζετε συχνά συμπτώματα άγχους, τότε ενδείκνυται να απευθυνθείτε σε ψυχολόγο ή επαγγελματία υγείας. Η έγκαιρη παρέμβαση βοηθά στον εντοπισμό βαθύτερων αιτιών και στη διαχείριση της συναισθηματικής φθοράς ή του κινδύνου εξάντλησης.

Συμπέρασμα: ακούστε τις ανάγκες του νου και του σώματος

Η κόπωση που ακολουθεί μεγάλες συζητήσεις ή κοινωνικές συναναστροφές είναι μια ομαλή διαδικασία που υποδεικνύει την ανάγκη ανάπαυσης για τον εγκέφαλο και τα συναισθήματα. Δεν αποτελεί ένδειξη ανεπάρκειας ούτε αφορά τις ικανότητες επικοινωνίας σας. Προτεραιότητα είναι να αναγνωρίζετε τα προσωπικά σας όρια, να φροντίζετε εγκαίρως τον εαυτό σας και να μην διστάζετε να διεκδικήσετε στιγμές ηρεμίας. Μόνο με τον τρόπο αυτό διατηρείτε την ενέργειά σας, μια θετική στάση και είστε έτοιμοι για ουσιαστικές μελλοντικές συνομιλίες.