Φαιντανύλη: χρήση και παρενέργειες

Η φαιντανύλη που χορηγείται στοματικά, είτε μεταξύ παρειάς και ούλων είτε υπογλώσσια, αποτελεί ένα πολύ ισχυρό οπιοειδές που ενδείκνυται για την αντιμετώπιση οξέων επεισοδίων καρκινικού πόνου όταν τα υπόλοιπα αναλγητικά αποτυγχάνουν να προσφέρουν επαρκή ανακούφιση. Είναι καθοριστικής σημασίας να τονιστεί πως τα συγκεκριμένα σκευάσματα δεν προορίζονται για πόνο που δεν σχετίζεται με ογκολογικά νοσήματα. Η φαιντανύλη δρα ταχύτατα και χορηγείται αποκλειστικά σε άτομα που ήδη λαμβάνουν συστηματικά άλλα οπιοειδή φάρμακα.

Πώς χρησιμοποιείται η φαιντανύλη στοματικά ή υπογλώσσια

Όταν η φαιντανύλη χορηγείται ως ταμπλέτα για το βλεννογόνο του στόματος, τοποθετείται ανάμεσα σε ούλα και παρειά. Στην περίπτωση της υπογλώσσιας χορήγησης, η ταμπλέτα τοποθετείται κάτω από τη γλώσσα και αφήνεται να διαλυθεί χωρίς να καταπίνεται. Ο προσδιορισμός της δόσης και της διάρκειας γίνεται μεμονωμένα σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού. Είναι σημαντικό το φάρμακο να μείνει στη συγκεκριμένη θέση έως ότου διαλυθεί πλήρως, ώστε η απορρόφηση να είναι ολοκληρωμένη.

Η δόση ενδέχεται να διαφοροποιείται, ιδιαίτερα αν προηγουμένως λαμβανόταν άλλη μορφή του φαρμάκου, όπως ενέσιμο, διαδερμικό έμπλαστρο ή άλλο σκεύασμα, και κάθε αλλαγή στο τρόπο χορήγησης πρέπει να γίνεται μόνο έπειτα από ιατρική εντολή. Δεν επιτρέπεται η αύξηση της δόσης ή η συχνότερη χρήση απ’ ό,τι έχει οριστεί, επειδή έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων.

Η χρήση του σκευάσματος δεν πρέπει να ξεπερνά τις τέσσερις φορές εντός μίας ημέρας για την αντιμετώπιση των επεισοδίων πόνου. Δεν συνιστάται η απότομη διακοπή, η οποία πρέπει να γίνεται πάντα υπό ιατρική παρακολούθηση.

Το φάρμακο πρέπει να φυλάσσεται προσεκτικά, σε σημείο που δεν έχουν πρόσβαση παιδιά και ζώα. Ακόμη και μια μικρή ποσότητα μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρα αν καταποθεί τυχαία από παιδί ή κατοικίδιο ζώο.

Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες

Η χορήγηση της φαιντανύλης μπορεί να προκαλέσει διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες, ορισμένες από τις οποίες απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση.

• Σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις: εμφάνιση εξανθήματος, κνησμού, οίδημα στο πρόσωπο ή στη στοματική κοιλότητα, δυσκολία στην αναπνοή.
• Διαταραχές αναπνοής: αργή ή ρηχή αναπνοή, παύσεις στην αναπνοή, κυάνωση των χειλιών, δυσκολία αφύπνισης. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται άμεση ιατρική επέμβαση, ειδικά αν παρατηρείται υπερβολική υπνηλία ή πολύ αργή αναπνοή.
• Βραδυκαρδία, δυσκολία στην αναπνοή, επικίνδυνες διαταραχές κατά τον ύπνο όπως άπνοια.
• Έντονη υπνηλία, σύγχυση ή απώλεια συνείδησης.
• Ψυχικές διαταραχές: αποπροσανατολισμός, ασυνήθιστες σκέψεις ή συμπεριφορά, ανεξήγητος φόβος, ψευδαισθήσεις.
• Χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης: ναυτία, έμετος, συνεχής κούραση, αδυναμία, απώλεια όρεξης, ζαλάδα.
• Σύνδρομο σεροτονίνης: αυξημένη ανησυχία, ψευδαισθήσεις, τρόμος, εφίδρωση, μυϊκές συσπάσεις ή δυσκαμψία, υψηλός πυρετός, προβλήματα συντονισμού, ταχυκαρδία, ναυτία ή διάρροια.

Η παρατεταμένη χρήση είναι πιθανό να επιδράσει στη γονιμότητα τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, με τις μεταβολές να είναι άλλοτε παροδικές και άλλοτε μόνιμες.

Συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες αποτελούν ο πονοκέφαλος, η ζάλη, η υπνηλία, η ωχρότητα, η αδυναμία, η ναυτία, ο έμετος, η δυσκοιλιότητα και το πρήξιμο σε χέρια ή πόδια.

Σε ηλικιωμένους, εξασθενημένους ή κακώς διατρεφόμενους ασθενείς τα σοβαρά ανεπιθύμητα συμβάματα παρατηρούνται συχνότερα.

Προειδοποιήσεις και μέτρα προφύλαξης

Η χρήση φαιντανύλης εκτός ενδεδειγμένων ενδείξεων, η υπερδοσολογία ή η διάθεση του φαρμάκου σε τρίτους μπορεί να προκαλέσει ανάπτυξη εθισμού, υπερδοσολογία ή και θάνατο. Διατηρείτε το σκεύασμα με τρόπο που να αποτρέπεται κάθε μη εξουσιοδοτημένη ή τυχαία πρόσβαση.

Τα σκευάσματα φαιντανύλης αντενδείκνυνται σε άτομα με γνωστή υπερευαισθησία στη δραστική ουσία, βαριά βρογχική άσθμα ή άλλες σοβαρές αναπνευστικές παθήσεις ή σε περίπτωση απόφραξης του εντέρου (όπως παραλυτική ειλεός). Πριν την έναρξη της αγωγής, ο ιατρός πρέπει να ενημερωθεί αν υπάρχουν αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. άπνοια στον ύπνο), τραυματισμοί κεφαλής, επιληψία ή άλλες διαταραχές του νευρικού συστήματος, υπόταση, βραδυκαρδία, αλκοολισμός ή εθισμός σε ουσίες, ψυχιατρικές διαταραχές ή νοσήματα του ήπατος, των νεφρών, της ουροδόχου κύστης, του θυρεοειδούς, της χοληδόχου κύστης ή του παγκρέατος.

Σε περίπτωση που υπάρχουν παιδιά στο σπίτι, ο γιατρός πρέπει να το γνωρίζει καθώς ακόμη και μία δόση φαιντανύλης μπορεί να αποδειχθεί μοιραία για παιδί.

Η λήψη οπιοειδών κατά την κύηση μπορεί να προκαλέσει εθισμό στο νεογέννητο και σοβαρά στερητικά συμπτώματα μετά τη γέννηση. Ο θηλασμός απαγορεύεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας με φαιντανύλη.

Οδηγίες λήψης και ασφάλειας του φαρμάκου

Κάθε ασθενής που λαμβάνει ναρκωτικά αναλγητικά πρέπει να παρακολουθείται από γιατρό ως προς τη δοσολογία και άλλα χαρακτηριστικά χρήσης. Η ανάμειξη της φαιντανύλης με αλκοόλ ή ηρεμιστικά (αγχολυτικά, υπνωτικά) είναι επικίνδυνη και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο υπερδοσολογίας.

Η ταυτόχρονη χρήση με άλλες ουσίες, όπως αντιβιοτικά, φάρμακα για επιληψία, καρδιολογικά ή αντιμυκητιασικά σκευάσματα, δύναται να επιδρά στη λειτουργία της αναπνοής ή να προκαλέσει στερητικά συμπτώματα. Είναι απαραίτητο να ενημερώνετε τον θεράποντα ιατρό για όλα τα φάρμακα, συμπληρώματα, βότανα και βιταμίνες που λαμβάνετε.

Η κατανάλωση χυμού ή προϊόντων γκρέιπφρουτ πρέπει να αποφεύγεται, καθώς εντείνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες της φαιντανύλης.

Κατά τη λήψη του φαρμάκου δεν συνιστάται η οδήγηση ή η εκτέλεση εργασιών που απαιτούν εγρήγορση, μέχρι να διαπιστωθεί η αντίδραση του οργανισμού, καθώς παρουσιάζονται συχνά υπνηλία ή ζάλη.

Τι να κάνετε αν παραλείψετε δόση ή σε περίπτωση υπερδοσολογίας

Η φαιντανύλη λαμβάνεται κατά περίπτωση, και η παράλειψη μίας δόσης συνήθως δεν προκαλεί πρόβλημα. Αν πλησιάζει η στιγμή της επόμενης δόσης, παραλείψτε την προηγούμενη, χωρίς να λάβετε διπλή ποσότητα.

Η υπερβολική δόση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Σε περίπτωση έντονης αδυναμίας, βραδυκαρδίας, αναπνευστικής δυσχέρειας ή λιποθυμίας χρειάζεται άμεση μεταφορά σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Τυχαία κατάποση του φαρμάκου από παιδί ή έγκυο γυναίκα αποτελεί επείγον περιστατικό που απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση.

Σημεία για τις αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα

Η φαιντανύλη παρουσιάζει συχνά αλληλεπιδράσεις με άλλες ουσίες, κυρίως με ηρεμιστικά (όπως βενζοδιαζεπίνες, υπνωτικά, ορισμένα αντικαταθλιπτικά, φάρμακα κατά της επιληψίας, ισχυρά αναλγητικά κ.ά.). Η συνδυαστική χορήγηση μπορεί να προκαλέσει έντονη υπνηλία, αναπνευστική καταστολή ή άλλες επικίνδυνες καταστάσεις. Ο γιατρός πρέπει πάντα να γνωρίζει όλα τα φάρμακα που λαμβάνονται, ακόμη κι αυτά που προμηθευτήκατε χωρίς συνταγή ή πρόκειται για συμπληρώματα διατροφής.

Ενημερώνετε πάντα το ιατρικό προσωπικό αν παράλληλα λαμβάνετε διουρητικά, φάρμακα για το κρυολόγημα, για αλλεργίες, για άσθμα ή άλλα που επηρεάζουν το αναπνευστικό, καθώς και σκευάσματα που δρουν στη σεροτονίνη, όπως αντικαταθλιπτικά, σκευάσματα για την ημικρανία ή τη νόσο του Πάρκινσον.